Gadzinówka
Gadzinówka (również pismo gadzinowe[1]) – pismo służące za pieniądze niecnej sprawie, korzystające z niegodziwych funduszy[2]; prasa służącą rządowi zaborcy, okupanta czy systemu totalitarnego[3] – powszechne w czasach okupacji niemieckiej i sowieckiej określenie polskojęzycznej prasy, wydawanej przez administrację okupacyjną w Generalnym Gubernatorstwie oraz zachodnich obwodach ZSRR[4], w miejsce zlikwidowanych polskich tytułów prasowych.
Współpraca z prasą gadzinową była uznawana przez Polskie Państwo Podziemne za kolaborację. Najbardziej znane tytuły to: „Nowy Kurier Warszawski”, „Kurier Częstochowski”, „Goniec Krakowski”, „Dziennik Radomski”, „Goniec Codzienny”, „Ilustrowany Kurier Polski”, „Gazeta Lwowska”, „Fala”. Gadzinówkami okupanta sowieckiego były „Prawda Wileńska”, „Prawda Komsomolska”, „Wolna Łomża” i „Czerwony Sztandar” we Lwowie[4].
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
W czasach Ottona von Bismarcka utworzono tajny „fundusz gadzinowy” (niem. Reptilienfonds), którego celem było pozyskiwanie przychylności dziennikarzy mających rozpowszechniać informacje propagandowe – korzystne z punktu widzenia rządu Prus[5]. Za pierwszą z takich gazet w Polsce uchodzi „Godzina Polski”, wydawany podczas I wojny światowej przez proniemieckiego „króla prasy” na Śląsku, Adama Napieralskiego[6].
W latach osiemdziesiątych XX wieku mianem tym określano gazety, które odzyskały prawo publikowania w okresie stanu wojennego[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gadzinowe pisma. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2018-06-09].
- ↑ Słownik języka polskiego: Tom 2;Tom 2, 1960.
- ↑ Gadzinówka. pwn.pl. [dostęp 2015-03-10].
- ↑ a b Grzegorz Hryciuk, Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne., Warszawa 2000, wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-13148-3, rozdział „Polskojęzyczna prasa gadzinowa”, s. 102–105.
- ↑ Gadzi fundusz Bismarcka, Centralne Biuro Antykorupcyjne [dostęp 2021-02-11].p?,
- ↑ Henryk Zieliński: Historia Polski 1914-1939. Wrocław: Ossolineum, 1983, s. 39. ISBN 83-04-00712-6. Według Jadwigi Waydel Dmochowskiej gazeta była w Warszawie nazywana „Gadziną Polską”, a potem „gadzinówką” (Jadwiga Weydel Dmochowska: Dawna Warszawa: wspomnienia. Warszawa: PIW, 1958, s. 476.).
- ↑ Maciej Wilamowski, Konrad Wnęk, Lidia A. Zyblikiewicz, Leksykon polskich powiedzeń historycznych. Jacek Gawłowski (ilust.), Kraków: „Znak”, 1998, s. 41, ISBN 83-7006-880-4, OCLC 830191934.
