Gil płomienny
| Pyrrhula erythrocephala[1] | |
| Vigors, 1832 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gil płomienny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Gil płomienny[3] (Pyrrhula erythrocephala) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w Himalajach. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Nicholas Aylward Vigors w 1832 na łamach „Proceedings of Zoological Society of London”. Holotyp pochodził z północno-zachodnich Indii. Autor nadał mu nazwę Pyrrhula erythrocephala. Opis zawierał jedynie informacje o wyglądzie upierzenia i długość ciała (6 cali)[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje gila płomiennego za gatunek monotypowy[5].
Epitet gatunkowy oznacza „czerwonogłowy” z greckich słów: eruthros – czerwony i -kephalos – -głowy (kephale, głowa)[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi około 17 cm[7][8]. Wymiary średnie dla nieokreślonej liczby osobników: długość skrzydła 72–81 mm u samca, 76–80 mm u samicy; długość ogona 60–70 mm u samca, 63–67 mm u samicy; długość dzioba (od nasady w czaszce) 10–13 mm, długość skoku 17–20 mm[8]. Masa ciała: 18–27,6 g[7].
Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca przód wierzchu głowy po kark ma intensywną, pomarańczową barwę. Poszczególne osobniki różnią się natężeniem tej barwy, od jasnopomarańczowej po niemal czerwoną. Czoło, kantarek, obszar pod okiem i broda są czarne, zaś boki głowy i szyja – jasnopomarańczowe lub szarawe, na pokrywach usznych z domieszką pomarańczu. Policzki i ulokowane bardziej z tyłu pokrywy uszne są jasnopomarańczowe lub płowopomarańczowe. Grzbiet i barkówki mają barwę jasnoszarą lub popielatą. Kuper biały. Pokrywy nadogonowe i sterówki czarne z fioletowym połyskiem. Ogon z wycięciem lub rozwidlony. Pokrywy skrzydłowe średnie popielate lub jasnoszare, u nasady i na chorągiewkach wewnętrznych czarne. Pokrywy skrzydłowe większe czarne lub fioletowoczarne u nasady, zakończone szaro, z cienką białą linią na końcu. Skrzydełko, pokrywy pierwszorzędowe i lotki czarne, wyróżniają się głębokim, niebieskim połyskiem. Gardło białe albo jasnopłowe, pierś i boki ciała pomarańczowe. Nogawice i brzuch jasnoszare lub z domieszką pomarańczowego, bieleją w okolicy kloaki i na pokrywach podogonowych. Dziób czarny, nogi i stopy różowobrązowe[8].
U samicy pióra na czole, kantarku i policzkach (z przodu) są czarne z jasnopłowymi lub białawymi krawędziami. Wierzch głowy i kark oliwkowożółte lub jasnozielonożółte; policzki (z tyłu) i pokrywy uszne szare, jaśniejsze lub bardziej płowe pod okiem. Grzbiet i barkówki zielone, niekiedy szarobrązowe w wyższej części kupra; niższa część kupra biała. Pokrywy nadogonowe i sterówki czarne, z fioletowoczarnymi krawędziami i końcówkami. Pokrywy skrzydłowe średnie u nasady szarobrązowe lub szare, jaśniejsze na końcu. Pokrywy skrzydłowe większe czarne, ku końcowi szarzejące, a na końcu białe. Skrzydełko i pokrywy pierwszorzędowe szare z cienkimi, czarnymi krawędziami. Lotki ogółem czarne, wewnętrzne lotki II rzędu wyróżniają się niebieskoczarnym połyskiem. Spód ciała matowoszary albo brązowawy, okolice kloaki i pokrywy podogonowe białe[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gile płomienne zamieszkują Himalaje na obszarze od południowo-wschodniego Kaszmiru po Bhutan, północno-wschodnie Indie (wschodni po zachodni Arunachal Pradesh) i południowo-zachodnie Chiny (północno-wschodni Tybet)[7]. Według szacunków BirdLife International obszar występowania tych ptaków liczy około 233 tys. km²[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]_(14564111557).jpg)
Środowiskiem życia gilów płomiennych są głównie gęste lasy iglaste złożone z cedrów, sosen i jałowców lub mieszane lasy z jodeł, brzóz i rododendronów na wysokości 2700–4200 m n.p.m. Ptaki te podejmują sezonowe wędrówki, w zimie schodząc na niższe obszary niż podczas okresu lęgowego. W zimie pojawiają się głównie w lasach z udziałem dębów i rododendronów, okazjonalnie lasy iglaste i z udziałem wierzb. Często przebywają w okolicach rzek i strumieni. Przeważnie występują pojedynczo lub w niewielkich grupach (często jednopłciowych), żerując nisko w krzewach lub na ziemi. Żywią się nasionami, pączkami kwiatowymi (w tym wierzbowymi „kotkami”) i jagodami. Jedzą również nektar z kwiatów rododendronu[8].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od końca maja do sierpnia. Gniazdo ma formę kubeczka z gałązek, włókien roślinnych, korzeni, porostów Usnea[7] i mchów, umieszczone jest do 3 m nad ziemią[7]. W zniesieniu 3 lub 4 jaja pokryte plamkami barwy od szarej po czerwonobrązową[10].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje gila płomiennego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity lub dość pospolity[2]. BirdLife International ocenia trend populacji jako stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pyrrhula erythrocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Pyrrhula erythrocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ N. A. Vigors. Pyrrhula erythrocephala. „Proceedings of the Zoological Society of London”. Pt. 1 no. 14, s. 174, 1832.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 149. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c d e Clement, P.: Red-headed Bullfinch (Pyrrhula erythrocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (28 sierpnia 2016)].
- ↑ a b c d e Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 307–308. ISBN 978-1-4081-3530-3.
- ↑ a b Red-headed Bullfinch Pyrrhula erythrocephala. [dostęp 2016-08-27].
- ↑ Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 330–331. ISBN 0-9524390-9-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Artykuł Herberta Brighta dotyczący pary tych ptaków rozmnażających się w niewoli, The Avicultural magazine, 1917 (ang.)