Gimnazjum Białoruskie w Klecku

Gimnazjum Białoruskie w Klecku (biał. Клецкая беларуская гімназія) – pełna nazwa Prywatne Gimnazjum Białoruskie A.Jakimowicza w Klecku – białoruska szkoła średnia istniejąca w II Rzeczypospolitej w latach 1924–1931.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki działalności[edytuj | edytuj kod]

Wiosną 1924 roku kolektyw Gimnazjum Białoruskiego w Nieświeżu zaczął poszukiwanie pomieszczeń dla szkoły. Po bezskutecznych próbach w Nieświeżu i Grodnie postanowiono przenieść gimnazjum do Klecka, miasteczka znajdującego się w odległości 20 kilometrów od Nieświeża, gdzie znaleziono odpowiednie pomieszczenia. Opracowania ogólnego kierunku działalności gimnazjum i uzyskania stosownych pozwoleń i koncesji na prowadzenie białoruskiego gimnazjum wziął na siebie mieszkaniec Klecka Antoni Jakimowicz. Dyrektorem gimnazjum przez dłuższy okres był Ryhor (Grzegorz) Jakubionek.

W lipcu 1924 r. podpisano umowę pomiędzy właścicielem gimnazjum J. Sznarkiewiczem i Żydem Rejzinem na wynajem pomieszczeń, w którym wcześniej mieściła się prywatna polska szkoła, która została zlikwidowana. Wydawało się, że główna przeszkoda – brak pomieszczenia została załatwiona. Jednakże kiedy zaczęto przewozić inwentarz szkoły z Nieświeża do Kleck, to niespodziewanie doszło do konfliktu o pomieszczenie z żydowską kulturalno-oświatową organizacją "Tarbut" pod przywództwem Cirkowicza.

24 października 1924 r. A.Jakimowicz otrzymał koncesję na prowadzenie 6-klasowego gimnazjum koedukacyjnego z wykładowym językiem białoruskim. Nauka miała być prowadzona według programu państwowego gimnazjum o profilu matematyczno-przyrodniczym. Właściciel szkoły wprowadził do programu przedmioty nadobowiązkowe: język rosyjski w klasach II-VI oraz łacinę w klasie VI. Wydany w 1926 Spis nauczycieli podaje następujące związane ze szkołą nazwiska pracowników: Grzegorz Jakubionek (język białoruski, matematyka), ks. Grzegorz Łukaszewicz (religia), Maria Gałkowska (praca ręczna), Eudoksja Engelowa (język niemiecki), Julia Muszkatowa (język polski), Nadzieja Szembergowa (historia, geografia). Szkolnym lekarzem był Marian Muszkat^[1].

Początkowo gimnazjum znajdowało się w domu Popowicza na końcu ul. Nieświeskiej. Utworzono pięć klas, ponieważ część uczniów specjalnie dojeżdżała z Nieświeża do Kleck, żeby kontynuować wykształcenie. W 1926 r. dyrektor wynajął nowe pomieszczenie na ulicy Tatarskiej nr 4.

Rozwój szkoły[edytuj | edytuj kod]

W latach 1927-28 r. powstał internat gimnazjalny, który znajdował się na ul. Nieświeskiej w domu gospodarza Sidorowicza. Mieszkało tam 20 uczniów. Pozostali mieszkali w prywatnych mieszkaniach.

Rozkwit gimnazjum przypada na rok szkolny 1928–29. W tym roku szkołę opuścił pierwszy rocznik. Ósmą klasę pomyślnie skończono 16 uczniów. W tym roku liczba uczących się uczniów w gimnazjum przekroczyła 180.

W roku szkolnym 1929-1930 z powodu dużej liczby uczniów kończących szóstą klasę, przekształcono gimnazjum w pełne 8-klasowe z klasą wstępną. W 1930 r. utworzono osobny internat gimnazjalny dla dziewcząt.

Pod koniec swego istnienia było jedną z czterech białoruskojęzycznych szkół średnich obok placówek Wilnie, Nowogródku i Radoszkowiczach). Przy gimnazjum istniało kółko miłośników literatury, chór i orkiestra.

Łącznie szkołę opuściły 3 roczniki. Ukończyło ją 46 uczniów.

Prywatne Białoruskie Gimnazjum w Klecku przez cały okres swojej działalności funkcjonowało w atmosferze tymczasowości, koncesje na jego prowadzenie były odnawiane co roku tylko na kolejny rok. W trakcie roku szkolnego 1929-1930 Kuratorium Okręgu Szkolnego Poleskiego w Brześciu zawiadomiło właściciela szkoły, o tym że nie przedłuży koncesji na jej prowadzenie w roku szkolnym 1930-1931 z powodu: braku wymaganych kwalifikacji kadry nauczycielskiej i kierownika, nie posiadania właściwych podręczników szkolnych, stosowanie dowolności w programach nauczania i nie wykonywania poleceń władz administracyjnych, nie prowadzenia należytej pracy wychowawczej, niskiego poziomu nauki, nieodpowiednich warunków lokalowych i brak pomocy naukowych. Funkcjonowanie gimnazjum przedłużono do czerwca 1930 r. W roku szkolnym 1930/1931 uczyło się tu ok. 160 uczniów.

Przenikanie idei politycznych do szkoły[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec lat 20 XX wieku, do gimnazjum stopniowo przenikały idee polityczne, które początkowo miały charakter białoruskiego ruchu narodowego. W 1928 roku powstała podziemna organizacji Komsomoł, gimnazjaliści utrzymywali kontakty z białoruskim chłopsko-robotniczym klubem „Walka”.

W 1929 roku do gimnazjum przyjęto grupę uczniów, których wydalono za działalność rewolucyjną z gimnazjów w Wilnie, Nowogródku i Radoszkowicach. Na terenie ówczesnego powiatu kleckiego w 19 wsiach uczniowie gimnazjum stworzyli komórki komunistyczne, do których należało 88 komsomolców.

W sierpniu 1931 polski kontrwywiad wykrył nielegalną działalność uczniów gimnazjum i dokonał aresztowań. Gimnazjum zostało zlikwidowane w 1931 r. na mocy decyzji kuratora wileńskiego Kazimierza Szelągowskiego, który nie przedłużył koncesji na jego funkcjonowanie w latach 1931-32 za szerzenie ideologii komunistycznej wrogiej Polsce na wniosek kontrwywiadu KOP.

Dyrekcja gimnazjum białoruskiego w Klecku wobec nieudzielenia koncesji przez Kuratorium Okręgu Szkolnego w Wilnie, przystąpiła do ostatecznej likwidacji tego zakładu naukowego w Klecku. Akta gimnazjum przekazano do Kuratorium, zaś personel nauczycielski opuścił Kleck i udał się w poszukiwaniu posad do Nowogródka i Wilna.^[2]

Pod koniec 1932 roku odbyły się procesy sądowe, w których ponad 20 gimnazjalistów zostało skazanych na różnej wysokości kary pozbawienia wolności.