Goździk kropkowany

Goździk kropkowany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk kropkowany
	Nazwa systematyczna
	Dianthus deltoides L.; Sp. Pl. ed. 1 411. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk kropkowany, g. widełkowaty^[3] (Dianthus deltoides L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Występuje w Europie i w Azji (Syberia i Indie)^[4]. W Polsce jest dość pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich^[5]. Jest także uprawiany. W Polsce występuje jego podgatunek Dianthus deltoides L. subsp. deltoides^[4]. Znany też jako goździk upstrzony^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina darniowa tworząca luźne darnie o wysokości 10–40 cm. Cała roślina ma zielony lub sinawy kolor.
Łodyga: Płożąca się i wznosząca, rozgałęziona. Tworzy kolanka, z których wyrastają liście. Jest omszona krótkimi włoskami.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskie, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości do 3 mm. Są 3-nerwowe, całe omszone krótkimi włoskami i zrośnięte nasadami.
Kwiaty: Drobne (1–1,5 cm średnicy), zebrane w luźną wiechę. Kwiaty są siedzące lub wyrastają na krótkich szypułkach. Kielich sztywny, złożony z 5 zrośniętych działek, oraz 2, dwukrotnie krótszych od kielicha szydlastych łusek podkielichowych (przysadek). Korona składa się z 5 wolnych, płytko ząbkowanych płatków o deltoidalnym kształcie (stąd łacińska nazwa gatunku). Mają one różowopurpurowy kolor, jasne plamki i ciemny pierścień w środku korony. Wewnątrz kwiatu 1 słupek i 10 pręcików.
Owoc: Torebka otwierająca się 4 ząbkami. Nasiona drobne, liczne.

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit, hemikryptofit. Siedlisko: suche łąki, zbocza, nieużytki, pastwiska, zarośla. Preferuje tereny piaszczyste, unika podłoża wapiennego. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Vicio lathyroidis-Potentillion, Ass. Diantho-Armerietum^[7]. Gatunek dość ekspansywny, za pomocą kłączy szybko rozrastający się. Kwiaty przedprątne, kwitną od czerwca do września, zapylane są przeważnie przez motyle^[8]. Nie wydzielają zapachu^[8]. Liczba chromosomów 2n = 30^[4].

Zastosowanie i uprawa

Zastosowanie. Uprawiany jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty, na murkach lub na rabatach. Doskonale nadaje się także do ogródków skalnych^[9]. Jest łatwy w uprawie i całkowicie odporny na mróz^[9]. W uprawie liczne odmiany o różnych barwach, również dwubarwne, jak np. "Arctic Fire", który ma białe płatki z czerwonym oczkiem w środku.
Uprawa. Uprawiany jest przeważnie z nasion^[10]. Nasiona wysiewa się do inspektu od maja do czerwca, siewki wymagają pikowania gdy mają 3-4 liście, do gruntu wysadza się pod koniec lipca lub z początkiem sierpnia^[10]. Może być też rozmnażany przez podział bryły korzeniowej lub przez sadzonki. Wymaga słonecznych stanowisk i gliniasto-piaszczystych gleb o stałej wilgotności^[10]. Po przekwitnięciu należy roślinę mocno przyciąć.

Zmienność

Tworzy mieszańce z goździkiem brodatym, goździkiem kartuzkiem, goździkiem kosmatym, goździkiem piaskowym^[5].
Podgatunki^[4]:
- Dianthus deltoides L. subsp. degenii (Bald.) Strid, syn. Dianthus degenii Bald. – występuje w południowej Europie
- Dianthus deltoides L. subsp. deltoides – występuje we wschodniej, środkowej i północnej Europie i na Syberii

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 277. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[checklist2002-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[klucz-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[Mowszowicz79-6] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 277. ISBN 83-01-00129-1.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[B-8] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[E-9] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[C-10] Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]