Gucio zaczarowany (powieść)
.jpg) Strona tytułowa wyd. 2 (1889) | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1884 |
.jpg)
Gucio zaczarowany. Powieść dla młodszych dzieci – fantastyczno-przyrodnicza powieść dla dzieci autorstwa Zofii Urbanowskiej, wydana w 1884 roku.
W powieści Gucio zaczarowany ukazano historię chłopca, który za swoje lenistwo został przez wróżkę ukarany przemianą w muchę. Wróżka obdarza go ponadto czerwoną czapeczką, stanowiącą znak, że jest pokutnikiem – przemienionym człowiekiem – i nie wolno robić mu krzywdy. W tej postaci ogląda świat, poznając prawidła przyrody. Na swojej drodze spotyka różne zwierzęta, rozmawia z nimi i przekonuje się, że każda, nawet drobna istota, ma swoje zadanie do wykonania; poznaje także innego pokutnika – Joasię, przemienioną w pszczołę. I choć w końcu cała przygoda okazuje się jedynie snem, Gucio potrafi wyciągnąć naukę ze swoich przeżyć i przezwyciężyć swoje próżniactwo.
Utwór, prócz wymiaru dydaktycznego, ma także wymiar edukacyjny – przygody chłopca są pretekstem do opisu świata przyrody ożywionej. Jednak jego walorem, niespotykanym wcześniej w podobnych pozytywistycznych utworach, jest fantastyczna konwencja, która trafiła w gust dziecięcego czytelnika, czyniąc powieść bardzo popularną.
Echa literackie i kulturalne[edytuj | edytuj kod]
Powieść Urbanowskiej stała się inspiracją dla wielu późniejszych utworów dla dzieci, m.in. Zosi Marudzińskiej i Wróżki Dzieciolubskiej Marii Buyno-Arctowej czy Czaru Wielkiej Sowy Marii Kędziorzyny.
Gucio zaczarowany był lekturą dzieciństwa m.in. Jarosława Iwaszkiewicza, Aleksandra Wata[1] czy Czesława Miłosza[2].
Czesław Miłosz nawiązał do utworu Urbanowskiej w jednym ze swoich wierszy, zarówno tytułem Gucio zaczarowany (jest to jednocześnie tytuł całego zbioru poezji Miłosza wydanego w 1964 roku przez paryski Instytut Literacki), jak i treścią:
Gucio, niegrzeczny chłopczyk, został zamieniony w muchę.
Mył się według obrządku much pod skałą cukru
I prostopadle biegał po jaskiniach sera.
Leciał przez okno w jarzący się ogród[3].
Poeta napisał także przedmowę do pierwszego powojennego wydania powieści[4].
Na znajomość powieści Urbanowskiej wskazuje także wiersz Tadeusza Różewicza Myrmekologia, noszący podtytuł dalszy ciąg bajki o Guciu zaczarowanym i będący być może repliką na wiersz Miłosza[5].
Adaptacje[edytuj | edytuj kod]
Gucio zaczarowany Urbanowskiej miał kilka adaptacji scenicznych, m.in. w Teatrze Telewizji (1997, reż. Tadeusz Arciuch, w roli Wróżki Grażyna Wolszczak)[6] oraz szczecińskim Teatrze Lalek Pleciuga (2001)[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ewa Podgajna: Recenzja z premiery. teatry.art.pl. [dostęp 2009-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 marca 2008)].
- ↑ Marek Radziwon: Spiżarnia literacka, Miłosz, Czesław. wyborcza.pl. [dostęp 2009-03-25].
- ↑ Czesław Miłosz: Gucio zaczarowany. Oficjalna strona Czesława Miłosza. [dostęp 2009-03-25].
- ↑ Katalog internetowy Biblioteki Narodowej. [dostęp 2009-03-25].
- ↑ Aleksander Fiut. Dialog niedokończony. „Kwartalnik Artystyczny”. Nr 2 (50), 2006. Cytat: Obydwaj poeci gustowali czasem w tych samych lekturach, dodając do nich wszakże całkiem odmienne poetyckie komentarze. Taką książką z okresu dzieciństwa jest opowieść o chłopcu zamienionym w muchę, pióra Zofii Urbanowskiej. Nie jest zatem wykluczone, że na Gucia zaczarowanego Miłosza Różewicz zareplikował Myrmekologią (dalszym ciągiem bajki o Guciu zaczarowanym) oraz wierszem do wnuczki na 18. Urodziny..
- ↑ Gucio zaczarowany. filmpolski.pl. [dostęp 2009-03-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Tylicka, Grzegorz Leszczyński: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003, s. 142. ISBN 83-04-04606-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gucio zaczarowany w serwisie Wolne Lektury
- Gucio zaczarowany (wyd. 2, 1889) w bibliotece Polona