Guniak rudziak
| Holochelus aequinoctialis | |||
| (Herbst, 1790) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Holochelus (Miltotrogus) | ||
| Gatunek |
guniak rudziak | ||
| Synonimy | |||
| |||
Guniak rudziak[1] (Holochelus aequinoctialis) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny chrabąszczowatych. Zamieszkuje zachód palearktycznej Eurazji.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1790 roku przez Johanna Friedricha Wilhelma Herbsta pod nazwą Melolontha aequinoctialis. Stanowi gatunek typowy podrodzaju Miltotrogus[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 15 do 20 mm, ubarwiony czerwonobrunatnie lub rudobrunatnie, rzadziej żółtobrunatnie. Na głowie obecne jest gęste i stosunkowo silne punktowanie oraz długie i sterczące owłosienie. W widoku przednim nadustek jest nad wargą górną szerszy i słabiej wycięty niż u H. vernus i H. pilicollis, ponadto u samca przód nadustka szerszy i silnie ku górze uniesiony niż u samicy. Czułki buduje dziesięć członów. Stosunkowo wysklepione przedplecze ma gęste i przeciętnie silne punktowanie, jednorodne, długie i sterczące owłosienie, mocno ząbkowane obrzeżenia krawędzi bocznych i nieobrzeżoną krawędź tylną. Stosunkowo silnie i nierównomiernie punktowane pokrywy mają po kilka sklepionych międzyrzędów. Owłosienie na ich przedzie, zwłaszcza koło tarczki jest długie i odstające, w tyle pokryw zaś krótkie, rzadkie i przylegające. Stosunkowo silnie wypukłe pygidium porastają krótkie, przylegające włoski. Jasne, wełniste owłosienie porasta spód ciała z wyjątkiem sternitów odwłoka. Przednia para odnóży ma golenie z ostrogą wierzchołkową położoną na poziomie wierzchołka drugiego z trzech obecnych na nich zębów[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ciepłolubny[3], zasiedlający tereny otwarte[4]. Cykl życiowy trwa u niego przeciętnie trzy lata. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do czerwca. Loty odbywają po zmroku i czasem przylatują do sztucznych źródeł światła. Za dnia kryją się zagrzebane w glebie. Pędraki rozwijają się w glebie, żerując na korzeniach roślin zielnych[4][3].
Gatunek palearktyczny, znany z Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu i Kazachstanu[2]. W Polsce jest bardzo rzadko spotykany, podawany z kilku stanowisk na południowym wschodzie kraju[3][4], przy czym większość stwierdzeń pochodzi z wieku XIX[3], a z XXI wieku rekordów brak zupełnie[5]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)[6]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” znalazł się jako gatunek bliski zagrożenia wyginięciem (NT)[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dušan Čamprag. Fauna szkodliwa buraka cukrowego w Jugosławii (rejony Wojwodiny i wschodniej Chorwacji) i czynniki klimatyczne wpływające na nią. „Polskie Pismo Entomologiczne. Seria B. Entomologia stosowana”. 35-36 (3-4) (24), s. 233-236, 1964.
- ↑ a b Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 224-226, ISBN 87-88757-59-5.
- ↑ a b c d e Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 27-33.
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
- ↑ gatunek: Holochelus (Miltotrogus) aequinoctialis (J.F.W. Herbst, 1790). [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-04-29].
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.