Haft Matyó
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Przykład wzorów haftu Matyó (2016) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2012 |
Haft Matyó (węg. matyó hímzés) – rodzaj tradycyjnego haftu wykonywanego przez rzymskokatolicką społeczność Matyó zamieszkującą okolice miasta Mezőkövesd w północno-wschodniej części Węgier.
W grudniu 2012 roku podczas odbywającej się w Paryżu 7. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego sztuka haftu tradycyjnej społeczności Matyó wpisana została na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[1][2]. Pełna nazwa wpisu w języku angielskim to Folk art of the Matyó, embroidery of a traditional community, zaś w języku węgierskim – Matyó népművészet – egy hagyományos közösség hímzéskultúrája[3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Matyó są społecznością, która wyodrębniła się jako grupa etniczna o własnej tożsamości kulturowej i unikatowej kulturze ludowej na przełomie XIX i XX wieku. Jej przedstawiciele zamieszkują miasto Mezőkövesd i okoliczne wsie (m.in. Tard i Szentistván) położone w komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén, na styku Gór Bukowych (węg. Bükk hegység) i Wielkiej Niziny Węgierskiej (węg. Alföld), ok. 150 km na północny wschód od Budapesztu[3]. Matyó są głównie członkami Kościoła rzymskokatolickiego, co odróżnia ich od mieszkańców okolicznych wiosek, którzy są protestantami[3].
Charakterystycznym elementem kultury Matyó jest sztuka ludowa wykorzystująca motywy kwiatowe do tworzenia tradycyjnych haftów i misternie zdobionych strojów oraz do dekorowania przedmiotów codziennego użytku, budynków i ich wnętrz[1]. Hafty płaskie zdobią stroje ludowe, które są z dumą noszone przez mieszkańców podczas różnego rodzaju uroczystości, świąt oraz festiwali[2]. Często pojawia się motyw róży, który wykonywany jest nie tylko w formie haftu, ale także np. malowany jest na meblach oraz stał się oficjalnym symbolem miasta Mezőkövesd[3].
Na początku XX wieku sztuka tworzona przez Matyó zdobyła powszechne uznanie w kraju i za granicą[3]. Hafty Matyó przyczyniły się do umacniania tożsamości tej społeczności oraz poczucia własnej wartości jej przedstawicieli[1]. Najbardziej znaną hafciarką oraz projektantką haftów była Kisjankó Bori[4].
W 1991 roku założono Stowarzyszenie Sztuki Ludowej Matyó, którego członkowie poznają motywy i techniki haftowania pod okiem mistrzów tego fachu[1]. Tradycja jest dzięki temu przekazywana młodym pokoleniom, co pozwala na jej przetrwanie[2]. Hafty najczęściej wykonywane są podczas spotkań, w których udział bierze kilka osób (tzw. kręgi hafciarek[3]), co wzmacnia więzi międzyludzkie i pozwala na wymianę doświadczeń przy zachowaniu indywidualnej ekspresji artystycznej[2]. Popularność haftu Matyó sprawiła, że dla wielu mieszkańców okolic Mezőkövesd jego wytwarzanie jest źródłem dodatkowego dochodu[1][2].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Dziewczęta w tradycyjnym stroju Matyó (1935) -
Przedstawiciele społeczności Matyó (2009) -
Haft Matyó będący dziełem Kisjankó Bori (2010) -
Sklep z pamiątkami w Mezőkövesd ozdobiony motywem haftu Matyó (2018)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Polski Komitet ds. UNESCO, Węgry [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-08-13] (pol.).
- ↑ a b c d e UNESCO – Folk art of the Matyó, embroidery of a traditional community [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-08-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f Folk art of the Matyó, embroidery of a traditional community – Nomination form [online], ich.unesco.org, 23 kwietnia 2012 [dostęp 2024-08-13] (ang.).
- ↑ Lászlóné Berecz, Matyó örökség – a hímzés, viselet, folklór továbbélése [online], Szellemi Kulturális Örökség Magyarországon, 2 marca 2010 [dostęp 2024-08-14] (węg.).