Hawajka pełzaczowata

Hawajka pełzaczowata
	Hemignathus wilsoni
	(Rothschild, 1893)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Drepanidini
Rodzaj	Hemignathus
Gatunek	hawajka pełzaczowata
Synonimy
	Heterorhynchus wilsoni Rothschild, 1893; Hemignathus munroi Pratt, 1979;
	Heterorhynchus wilsoni Rothschild, 1893; Hemignathus munroi Pratt, 1979;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hawajka pełzaczowata^[3] (Hemignathus wilsoni) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje endemicznie na Hawaiʻi. Zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Lionel Walter Rothschild w 1893 w The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. Nadał mu nazwę Heterorhynchus wilsoni^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje hawajkę pełzaczowatą za przedstawiciela rodzaju Hemignathus^[5]. Niektórzy autorzy włączają do rodzaju Hemignathus rodzaj Chlorodrepanis. W takich systemach klasyfikacji hawajka pełzaczowata nazywana jest H. munroi, gdyż pierwszeństwo ma wówczas nazwa podgatunku hawajki zielonej – Chlorodrepanis virens wilsoni^[6]^[5]. Hawajska nazwa hawajek pełzaczowatych brzmi ʻAkiapōlāʻau^[7]; używana jest w języku angielskim jako nazwa zwyczajowa^[6]^[8].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 14 cm; masa ciała samców 19,8–37 g, samic 17–35 g^[6]. Wymiary szczegółowe, podane w milimetrach, przedstawia poniższa tabelka; w nawiasach podano liczbę zmierzonych samców (n), dla samic liczba jest stała^[9]:

	Długość skrzydła	D. ogona	D. górnej krawędzi dzioba	D. skoku
n ♂	(32) 77–88	(32) 40–49	(24) 22,6–30,8	(31) 23,4–28
6 ♀	77–80	40–44	19,4–24,8	22,7–25,3

U dorosłych samców głowa i spód ciała są jaskrawożółte, zaś grzbiet i skrzydła żółtozielone; widoczna jest mała, czarna maska. Dorosłe samice z wierzchu porośnięte są piórami barwy oliwkowej, od spodu szarożółtej lub żółtej^[7] (według innego źródła żółte są broda, gardło i górna część piersi, a szarożółte kontrastująca z nimi niższa część piersi i brzuch). Upierzenie ptaków młodocianych opisano dopiero w 1994. Wyróżniają się one obecnością ciemnoszarych końcówek piór głowy, gardła i górnej części piersi. Ponadto mają dwa paski skrzydłowe, utworzone przez jasne końcówki pokryw skrzydłowych większych i średnich^[9]. Górna szczęka jest długa, giętka i silnie zagięta, zaś żuchwa jest od niej krótsza i ostro zakończona^[9]; przy zamkniętym dziobie widoczna jest szczelina^[8]. Pierzenie nie przebiega o ustalonej porze roku, choć najwięcej hawajek pełzaczowatych pierzy się wiosną i latem^[9]. Tęczówka ciemnobrązowa^[4].

Zasięg występowania

Endemit wyspy Hawaiʻi. Zasięg ograniczony jest jedynie wysokością nad poziomem morza^[8].

Ekologia i zachowanie

Hawajki pełzaczowate występują głównie w lasach Acacia koa i Metrosideros polymorpha na wysokości 1300–2100 m n.p.m. W przeszłości występowały również na Mauna Kea w lasach Sophora chrysophylla (po hawajsku Māmane) i Myoporum sandwicense (Naio). Wiadomo, że w wysokich zagęszczeniach przebywają również w lasach wtórnych A. koa^[8]. Hawajki pełzaczowate jedzą głównie gąsienice i larwy kózkowatych, które wydobywają spod kory A. koa. Są jednymi z nielicznych hawajek, które nie pijają regularnie nektaru. Swoją dietę uzupełniają żywicą, którą spijają z głębokich na 3–5 mm otworków, które wydłubują w korze M. polymorpha końcówką żuchwy. Żywica może stanowić dobre źródło energii w okresie niedoboru bezkręgowców^[10].

Lęgi

Odnotowano aktywność lęgową we wszystkich porach roku, jednak przeważnie lęgi odbywają się od lutego do czerwca. Gniazdo ma formę otwartego kubeczka. W zniesieniu znajduje się zwykle 1 jajo, niekiedy 2. Danego roku opierzenia dożywa jedno pisklę danej pary. Świeżo opierzone pisklęta długo, bo przez 4–5 miesięcy, pozostają zależne od swoich rodziców^[7].

Status

IUCN uznaje hawajkę pełzaczowatą za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2020). Populacja z Mauna Kea wymarła w 2002. W dystrykcie Kona nie były widziane od końca lat 90. XX wieku. Zagrożeniem dla hawajek pełzaczowatych jest modyfikacja środowiska przez wypas zwierząt i wylesianie, a do tego drapieżnictwo ze strony szczurów, zdziczałych kotów i rdzennych drapieżników oraz ptasich chorób przenoszonych przez zawleczone komary, przez co zasięg tych hawajek jest ograniczony do znacznych wysokości n.p.m. Do wolnego tempa odbudowy populacji przyczynia się niski sukces rozrodczy^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b Hemignathus wilsoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Hemignathus wilsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
↑ ^a ^b Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands: with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 97–99.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Pratt, D.: Akiapolaau (Hemignathus wilsoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-05)].
↑ ^a ^b ^c Forest Birds ‘Akiapōlā‘au. [w:] Hawaii's Comprehensive Wildlife Conservation Strategy [on-line]. Hawaii Department of Land and Natural Resources, 1 października 2005. [dostęp 2016-10-24].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Akiapolaau Hemignathus munroi. BirdLife International. [dostęp 2016-10-24].
↑ ^a ^b ^c ^d T.K. Pratt, S.G. Fancy, C.K. Harada, G.D. Lindsey, and J.D. Jacobi. Identifying sex and age of akiapolaau. „Wilson Bulletin”. 106 (3). s. 421–430.
↑ Pejchar, L., Jeffrey J.. Sap-feeding behavior and tree selection in the endangered akiapolaau (Hemignathus munroi) in Hawaii. „Auk”. 121 (2), s. 548–556, 2004. DOI: 10.1093/auk/121.2.548.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Hemignathus wilsoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Hemignathus wilsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].

[oryg-4] Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands: with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 97–99.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).

[hbwa-6] Pratt, D.: Akiapolaau (Hemignathus wilsoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-05)].

[gov-7] Forest Birds ‘Akiapōlā‘au. [w:] Hawaii's Comprehensive Wildlife Conservation Strategy [on-line]. Hawaii Department of Land and Natural Resources, 1 października 2005. [dostęp 2016-10-24].

[birdlife-8] Akiapolaau Hemignathus munroi. BirdLife International. [dostęp 2016-10-24].

[arch-9] T.K. Pratt, S.G. Fancy, C.K. Harada, G.D. Lindsey, and J.D. Jacobi. Identifying sex and age of akiapolaau. „Wilson Bulletin”. 106 (3). s. 421–430.

[jstor-10] Pejchar, L., Jeffrey J.. Sap-feeding behavior and tree selection in the endangered akiapolaau (Hemignathus munroi) in Hawaii. „Auk”. 121 (2), s. 548–556, 2004. DOI: 10.1093/auk/121.2.548.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]