Przejdź do zawartości

Szczur

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: inne znaczenia.
Szczur
Rattus
G. Fischer, 1803[1]
Ilustracja
Szczur wędrowny (R. norvegicus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Rattini

Rodzaj

szczur

Typ nomenklatoryczny

Mus decumanus Pallas, 1779 (= Mus norvegicus Berkenhout, 1769)

Gatunki

84 gatunki (w tym 8 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Szczur[12], seramoszczur[12] (Rattus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), obejmujący kilkadziesiąt gatunków. Do najbardziej rozpowszechnionych należą, występujące również w Polsce, szczur śniady i szczur wędrowny, a także występujący w południowo-wschodniej Azji i na wyspach Pacyfiku szczur polinezyjski.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Szczury występują na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy[13][14][15]. Z ludźmi dotarły także na wiele wysp i archipelagów położonych na oceanach.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 65–300 mm, długość ogona 77–330 mm, długość ucha 14,6–27 mm, długość tylnej stopy 17–50 mm; masa ciała 22–540 g[14][16].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1803 roku niemiecki przyrodnik i anatom Johann Fischer von Waldheim w książce swojego autorstwa zatytułowanej Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu: od początków do obecnej świetności[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) szczur wędrowny (R. norvegicus).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Rattus (Ruttus): łac. rattus ‘szczur’[17].
  • Acanthomys: gr. ακανθα akantha ‘kolec, cierń’, od ακη akē ‘punkt’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthomys leucopus J.E. Gray, 1867.
  • Epimys (Epinomys): gr. επι epi ‘w pobliżu, blisko’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[19]. Gatunek typowy: Mus rattus Linnaeus, 1758.
  • Stenomys: gr. στηνος stēnos ‘wąski, cienki’[20]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus verecundus O. Thomas, 1904.
  • Christomys: Wyspa Bożego Narodzenia (ang. Christmas Island); gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus macleari O. Thomas, 1887.
  • Cironomys: gr. κειρω keirō ‘obciąć, ostrzyc’[22]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rattus hoogerwerfi Chasen, 1939.
  • Geromys: gr. γηρας gēras ‘starość’[23]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus gestri O. Thomas, 1897 (= Mus sordidus J. Gould, 1858).
  • Mollicomys: łac. mollis ‘miękki, delikatny’[24]; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus hoffmanni Matschie, 1901.
  • Octomys: gr. οκτω oktō ‘osiem’[25]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus concolor E. Blyth, 1859 (= Mus exulans T.R. Peale, 1848).
  • Pullomys: łac. pullus ‘ciemnego koloru’[26]; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus pulliventer G.S. Miller, 1902 (= Mus rattus Linnaeus, 1758).
  • Togomys: Togo, Afryka Zachodnia; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[11]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Togomys melanoderma Dieterlen, 1986 (= Mus exulans T.R. Peale, 1848).

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Szeroki zakres zmienności morfologicznej uniemożliwia obecnie obiektywną ogólną diagnozę i najprawdopodobniej takson ten składa się z kilku monofiletycznych klastrów[15]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki[27][16][13][12]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[12] Podgatunki[14][13][16][28][29] Rozmieszczenie geograficzne[14][13][16][30][28][29] Podstawowe wymiary[14][16][31][32][28][29][g] Status
IUCN[33][34]
Rattus timorensis D.J. Kitchener, K.P. Aplin & Boeadi, 1991 szczur timorski gatunek monotypowy endemit Indonezji: zachodni Timor (góra Mutis); zakres wysokości: około 1900 m n.p.m. DC: około 15,7 cm
DO: około 7,7 cm
MC: około 112 g 		 DD 
Rattus hainaldi D.J. Kitchener, How & Maharadatunkamsi, 1991 szczur floreski gatunek monotypowy endemit Indonezji: Flores; zakres wysokości: 1000–2000 m n.p.m. DC: około 13,3 cm
DO: około 16,1 cm
MC: około 8,1 g 		 EN 
Rattus nativitatis (O. Thomas, 1889) szczur ospały gatunek monotypowy endemit Australii: Wyspa Bożego Narodzenia DC: 25–27 cm
DO: około 17,5 cm
MC: 250–300 g 		 EX 
Rattus macleari (O. Thomas, 1887) szczur płaczliwy gatunek monotypowy endemit Australii: Wyspa Bożego Narodzenia DC: brak danych
DO: brak danych
MC: brak danych 		 EX 
Rattus everetti (A. Günther, 1879) szczur dżunglowy gatunek monotypowy endemit Filipin: szeroko rozpowszechniony z wyjątkiem Palawanu, Batanes i Babuyan; zakres wysokości: do 2400 m n.p.m. DC: 21–24 cm
DO: 18,1–24 cm
MC: 320–390 g 		 LC 
Rattus xanthurus (J.E. Gray, 1867) szczur żółtoogonowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: północny Celebes (północno-wschodni półwysep Minahasa); zakres wysokości: poniżej 1000 m n.p.m. DC: 23–26 cm
DO: 29–33 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus pelurus Sody, 1941 szczur wyspowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: Peleng i Wyspy Banggai, na wschód od Celebes DC: 24–27 cm
DO: 24–28 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus facetus G.S. Miller & Hollister, 1921 gatunek monotypowy endemit Indonezji: południowa część półwyspu Minahasa i środkowy Celebes DC: 13,5–23 cm
DO: 17,5–26 cm
MC: brak danych 		 NE 
Rattus marmosurus O. Thomas, 1921 szczur oposowaty gatunek monotypowy endemit Indonezji: północny Celebes (półwysep Minahasa) DC: 13,5–23 cm
DO: 17,5–26 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus bontanus O. Thomas, 1921 szczur stokowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: południowo-zachodnia, półwyspowa cześć Celebesu (góra Lompobatang i przyległe niziny); zakres wysokości: 0–2500 m n.p.m. DC: 18,7–24 cm
DO: 23–30 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus salocco Tate & Archbold, 1935 szczur salokański gatunek monotypowy endemit Indonezji: południowo-wschodnia półwyspowa część Celebesu (niziny Tanke Salokko i Mowewe); zakres wysokości: 300–1500 m n.p.m. DC: około 21 cm
DO: około 26 cm
MC: brak danych 		 VU 
Rattus elaphinus Sody, 1941 szczur archipelagowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: Wyspy Sula (Taliabu i Mangole) DC: 12,8–21 cm
DO: 15,4–20 cm
MC: 123–197 g 		 NT 
Rattus feileri P.-H. Fabre, Portela Miguez, Holden, Y.S. Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023 gatunek monotypowy endemit Indonezji: znany tylko z miejsca typowego na wyspie Taliabu, Moluki DC: około 17,6 cm
DO: około 23,7 cm
MC: brak danych 		 NE 
Rattus taliabuensis P.-H. Fabre, Miguez Miguez, Holden, Y.S. Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023 gatunek monotypowy endemit Indonezji: znany tylko z miejsca typowego na wyspie Taliabu, Moluki DC: około 23,4 cm
DO: około 16,5 cm
MC: brak danych 		 NE 
Rattus feliceus O. Thomas, 1920 szczur szczęśliwy gatunek monotypowy endemit Indonezji: Seram (Moluki); zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 16,7–28 cm
DO: 16,5–18,5 cm
MC: 120–345 g 		 NT 
Rattus ceramicus (O. Thomas, 1920) seramoszczur górski gatunek monotypowy endemit Indonezji: Seram (góra Manusela, być może inne tereny wyżynne) oraz Moluki; zakres wysokości: 1500–2000 m n.p.m. DC: 11,8–13,5 cm
DO: 12,6–14 cm
MC: około 66,5 g 		 EN 
Rattus morotaiensis R. Kellogg, 1945 szczur molucki gatunek monotypowy endemit Indonezji: Morotai, Halmahera i Bacan (Moluki); być może inne wyspy (np. Ternate; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. DC: 12–21 cm
DO: 16,5–22 cm
MC: 86–159 g 		 LC 
Rattus halmaheraensis P.-H. Fabre, Portela Miguez, Holden, Y.S. Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023 gatunek monotypowy endemit Indonezji: Halmahera; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. DC: 16,1–21,5 cm
DO: 15,4–22,1 cm
MC: 49–159 g 		 NE 
Rattus ombirah P.-H. Fabre, Miguez Miguez, Holden, Y.S. Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2024 gatunek monotypowy endemit Indonezji: Obi DC: 11,6–12,2 cm
DO: 15,7 cm
MC: 132 g[h] 		 NE 
Rattus lutreola (J.E. Gray, 1841) szczur błotny 3 podgatunki endemit Australii: północno-wschodni Queensland na wschód do południowo-wschodniej Australii Południowej (wraz z wyspami Wielka Wyspa Piaszczysta, North Stradbroke i Wyspa Kangura); zakres wysokości: 0–1600 m n.p.m. DC: 12–20 cm
DO: 8–14,5 cm
MC: 55–160 g 		 LC 
Rattus sordidus (J. Gould, 1858) szczur ciemny gatunek monotypowy Nowa Gwinea (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea) i Australia (północny i wschodni Queensland, także South West Island, u wybrzeży Terytorium Północnego, gdzie prawdopodobnie wymarł) DC: 11–21 cm
DO: 10–16 cm
MC: 50–260 g 		 LC 
Rattus tunneyi (O. Thomas, 1904) szczur blady 2 podgatunki endemit Australii: północna i wschodnia część oraz kilka wysp (Bathurst, Groote Eylandt i Sir Edward Pellew Group) DC: 11,8–19,8 cm
DO: 7,8–19 cm
MC: 50–210 g 		 LC 
Rattus fuscipes (G.R. Waterhouse, 1839) szczur zaroślowy 4 podgatunki endemit Australii: południowo-zachodnia Australia Zachodnia, południowo-wschidni Queensland do południowo-wschodniej Australii Południowej i rózne przybrzeżne wyspy (w tym Wyspa Kangura); zakres wysokości: 0–2210 m n.p.m. DC: 10–20 cm
DO: 10–19,5 cm
MC: 50–225 g 		 LC 
Rattus villosissimus (Waite, 1898) szczur długowłosy gatunek monotypowy endemit Australii: główne obszary: obszary płaskowyżu Barkly (Terytorium Północne), Channel Country (południowo-zachodni Queensland oraz północno-wschodnia Australia Zachodnia) i South West Island DC: 13–22 cm
DO: 12–18 cm
MC: 60–280 g 		 LC 
Rattus colletti (O. Thomas, 1904) szczur aluwialny gatunek monotypowy endemit Australii: północne Terytorium Północne i Wyspa Melville’a DC: 6,5–21 cm
DO: 7,8–15 cm
MC: 22–213 g 		 LC 
Rattus leucopus (J.E. Gray, 1867) szczur koralowy gatunek monotypowy południowa Nowa Gwinea (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea) oraz Australia (północny i południowo-wschodni przylądek Jork, Queensland); prawdopodobnie Wyspy Aru); zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m. DC: 13,5–21 cm
DO: 14–21 cm
MC: 90–205 g 		 LC 
Rattus jobiensis Rümmler, 1935 szczur zatokowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: Supioro, Biak, Owi i Yapen (zatoka Cenderawasih, u wybrzeży północno-zachodniej Nowej Gwinei; zakres wysokości: do 600 m n.p.m. DC: 21–25 cm
DO: 18,6–23 cm
MC: 260–500 g 		 LC 
Rattus verecundus (O. Thomas, 1904) szczur skromny 3 podgatunki Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: południowo-wschodnia, środkowa i wschodnia Nowa Gwinea; zakres wysokości: 150–2700 m n.p.m. DC: 12,3–16,8 cm
DO: 14,3–17,1 cm
MC: 88–133 g 		 LC 
Rattus novaeguineae J.M. Taylor & Calaby, 1982 szczur nowogwinejski gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei: środkowa-wschodnia część; zakres wysokości: 740–1520 m n.p.m. DC: 15,5–23 cm
DO: 13,5–18 cm
MC: 103–180 g 		 LC 
Rattus praetor (O. Thomas, 1888) szczur kłujący 2 podgatunki zachodnia i północna Nowa Gwinea (być może wyspy Gebe i Salawati), Archipelag Bismarcka i Wyspy Salomona; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 15,7–24 cm
DO: 14,4–18,1 cm
MC: 164–228 g 		 LC 
Rattus nikenii Maryanto, M.H. Sinaga, A.S. Achmadi & Maharadatunkmsi, 2010 szczur gruby gatunek monotypowy endemit Indonezji (Gag Wyspy Raja Ampat); być może inne wyspy w regionie) DC: 13,5–30 cm
DO: 13,8–16,5 cm
MC: 113–175 g 		 CR 
Rattus steini Rümmler, 1935 szczur papuaski 4 podgatunki Indonezja i Papua-Nowa Gwinea (Nowa Gwinea (od gór Weyland na wschód do gór Bowutu)); zakres wysokości: 450–2800 m n.p.m. DC: 14–19,3 cm
DO: 14–19,3 cm
MC: 110–220 g 		 LC 
Rattus giluwensis J. Edwards Hill, 1960 szczur giluweński gatunek monotypowy wschodnio-środkowa Nowa Gwinea (góra Giluwe i pobliskie szczyty, góry Kaijende); zakres wysokości: 2195–3660 m n.p.m. DC: 13,6–18,7 cm
DO: 8,4–10,8 cm
MC: 50–60 g 		 LC 
Rattus pococki (Ellerman, 1941) szczur wyżynny gatunek monotypowy Indonezja i Papua Nowa Gwinea (Góry Centralne w zachodniej i środkowej części Nowej Gwinei); zakres wysokości: 1500–2500 m n.p.m. DC: około 12,7 cm
DO: około 12,6 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus richardsoni (Tate, 1949) szczur lodowcowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: góry zachodniej Nowej Gwinei (włącznie z górą Jaya, wokół jeziora Habbema i góry Trikora; zakres wysokości: 3225–4500 m n.p.m. DC: 12,2–13,3 cm
DO: 12,8–14,2 cm
MC: 59–74 g 		 VU 
Rattus omichlodes (Misonne, 1979) szczur młakowy gatunek monotypowy endemit Indonezji: zachodnia Nowa Gwinea (Góry Śnieżne); zakres wysokości: około 2950 m n.p.m. DC: 12,8–13,9 cm
DO: 9,6–10,1 cm
MC: 69–78 g 		 DD 
Rattus vandeuseni (J.M. Taylor & Calaby, 1982) szczur pustelniczy gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei: skrajnie południowo-wschodni półwysep Papuan; zakres wysokości: powyżej 1300 m n.p.m. DC: 12–16 cm
DO: 12,5–15,2 cm
MC: 50–88 g 		 NT 
Rattus arfakiensis Rümmler, 1935 szczur iriański gatunek monotypowy endemit Indonezji: północno-zachodnia Nowa Gwinea (góry Pegunungan Arfak na półwyspie Ptasia Głowa); zakres wysokości: około 2000 m n.p.m. DC: około 13,3 cm
DO: około 13,5 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus niobe (O. Thomas, 1906) szczur mszysty gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei: Nowa Gwinea (wschodnie wyżyny i półwysep Huon); zakres wysokości: 760–4050 m n.p.m. DC: 10–13,5 cm
DO: 11,5–14 cm
MC: 36–55 g 		 LC 
Rattus arrogans (O. Thomas, 1922) szczur zuchwały gatunek monotypowy endemit Indonezji: zachodnia Nowa Gwinea; zakres wysokości: 2200–4100 m n.p.m. DC: około 13 cm
DO: około 11,4 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus mordax (O. Thomas, 1904) szczur kąsający 2 podgatunki endemit Papui-Nowej Gwinei: wschodnia Nowa Gwinea (półwyspy Huon i Papuan, Wyspy d’Entrecasteaux, wyspa Woodlark oraz Luizjady); zakres wysokości: do 2800 m n.p.m. DC: 14,2–25 cm
DO: 11,5–20 cm
MC: 190–255 g 		 LC 
Rattus detentus Timm, Weijola, K.P. Aplin, Flannery & Pine, 2016 gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei: wyspa Manus (Wyspy Admiralicji); zakres wysokości: 0–200 m n.p.m. DC: około 26 cm
DO: około 15 cm
MC: brak danych 		 CR 
Rattus sanila Flannery & J.P. White, 1991 szczur nowoirlandzki gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei: Nowa Irlandia (Archipelag Bismarcka))[i] DC: brak danych
DO: rak danych
MC: rak danych 		 NE 
Rattus satarae Hinton, 1918 szczur dekański gatunek monotypowy endemit Indii: Ghaty Zachodnie (Maharasztra, Karnataka i Tamilnadu); zakres wysokości: 700–2150 m n.p.m. DC: 15,7–19 cm
DO: 15,3–23 cm
MC: brak danych 		 VU 
Rattus ranjiniae Agrawal & Ghosal, 1969 szczur królowej gatunek monotypowy endemit Indii: rozproszone populacje w południowej Kerali; zakres wysokości: do 1000 m n.p.m. DC: 16,2–26 cm
DO: 18,7–23 cm
MC: brak danych 		 EN 
Rattus montanus W.W.A. Phillips, 1932 szczur górski gatunek monotypowy endemit Sri Lanki: rozdrobnione miejsca w Masywie Centralnym DC: 16–17 cm
DO: 21–23 cm
MC: brak danych 		 EN 
Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) szczur wędrowny gatunek monotypowy pochodzi z północnej Chińskiej Republiki Ludowej (prawdopodobnie Mongolii), południowo-zachodniej Syberii i Japonii; introdukowany na całym świecie DC: 16–29 cm
DO: 12,2–25 cm
MC: 195–540 g 		 LC 
Rattus nitidus (B.H. Hodgson, 1845) szczur białostopy gatunek monotypowy Himalaje na wschód do północnej i wschodniej CHińskiej Republiki Ludowej, na południe do Mjanmy, północnej Tajlandii i Wietnamu; introsukowany w Filipinach, Indonezji i Palau; zakres wysokości: 685–2740 m n.p.m. DC: 14,8–18 cm
DO: 13,5–21 cm
MC: 110–140 g 		 LC 
Rattus stoicus (G.S. Miller, 1902) szczur andamański gatunek monotypowy endemit Indii: Andamany (Andaman Środkowy i Południowy oraz wyspa Henry Lawrence); zakres wysokości: 0–200 m n.p.m. DC: 22–26 cm
DO: 19,2–21 cm
MC: brak danych 		 VU 
Rattus burrus (G.S. Miller, 1902) szczur nikobarski gatunek monotypowy endemit Indii: Nikobary (Trinkat, Mały i Wielki Nikobar); zakres wysokości: do 100 m n.p.m. DC: 17,4–21 cm
DO: 18,3–21 cm
MC: brak danych 		 EN 
Rattus palmarum (Zelebor, 1869) szczur palmowy gatunek monotypowy endemit Indii: Nikabary (Kar i Wielki Nikobar); zakres wysokości: 50–150 m n.p.m. DC: 22–24 cm
DO: 22–23 cm
MC: brak danych 		 VU 
Rattus sakeratensis Gyldenstolpe, 1917 gatunek monotypowy północna i środkowa Tajlandia oraz północny Laos (równina Wientianu); granice zasięgu nieznane DC: około 15,4 cm
DO: około 13,3 cm
MC: około 84 g 		 NE 
Rattus rattus (Linnaeus, 1758) szczur śniady gatunek monotypowy pochodzi z subkontynetu indyjskiego; introdukowany na całym świecie DC: 11,6–26 cm
DO: 12–26 cm
MC: 85–300 g 		 LC 
Rattus tanezumi (Temminck, 1845) szczur orientalny gatunek monotypowy pochodzi od wschodniego Afganistanu i północnych Indii na wschód przez kontynentalną Azję Południowo-Wschodnią, być może Tajwan i Japonia; szeroko introdukowany; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 10,5–21 cm
DO: 12–23 cm
MC: 100–200 g 		 LC 
Rattus losea (Swinhoe, 1871) szczur tajwański gatunek monotypowy południowo-środkowa i południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa (wraz wyspami Hajnan i Peskadory), Tajwan, Tajlandia, północny Laos, Wietnam, Kambodża oraz okazjonalnie w środkowej części Półwyspu Malajskiego; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. DC: 12–18,5 cm
DO: 11–17,5 cm
MC: 22–92 g 		 LC 
Rattus osgoodi Musser & Newcomb, 1985 szczur wietnamski gatunek monotypowy endemit Wietnamu: płaskowyż Đà Lạt; zakres wysokości: 900–2000 m n.p.m. DC: 12,4–17,1 cm
DO: 14,7–16,1 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus tiomanicus (G.S. Miller, 1900) szczur malajski gatunek monotypowy Półwysep Malajski, Wielkie Wyspy Sundajskie (Maleja i Indonezja), Palawan (Filipiny) i wiele przybrzeżnych wysp DC: 14–19 cm
DO: 15–20 cm
MC: 55–150 g 		 LC 
Rattus radityaniae Dwijayanti, Maryanto, A.S. Achmadi, Wiantoro, Dharmayanthi, Kurnianingsih & Maharadatunkamsi, 2025 gatunek monotypowy endemit Indonezji: wschodnie Borneo DC: 10,8–13,2 cm
DO: 13,3–14,9 cm
MC: 48–78 g 		 NE 
Rattus tawitawiensis Musser & Heaney, 1985 szczur skryty gatunek monotypowy endemit Filipin: Archipelag Sulu (wyspa Tawi-Tawi) DC: 16–21 cm
DO: 14,6–18 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus baluensis (O. Thomas, 1894) szczur wierchowy gatunek monotypowy endemit Malezji: północne Borneo (góra Kinabalu); zakres wysokości: 1525–3810 m n.p.m. DC: 15,8–18,8 cm
DO: 17,5–20 cm
MC: około 108 g 		 LC 
Rattus korinchi (H.C. Robinson & Kloss, 1916) szczur samotny gatunek monotypowy endemit Indonezji: zachodnia Sumatra (góry Talakmau i Kerinci) DC: 16,6–16,9 cm
DO: 21–22 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus blangorum G.S. Miller, 1942 szczur indonezyjski gatunek monotypowy endemit Indonezji: północna Sumatra (pogórze góry Leuser); zakres wysokości: około 1100 m n.p.m. DC: 13,9–14,9 cm
DO: 16,1–17,5 cm
MC: 74–91 g 		 DD 
Rattus simalurensis (G.S. Miller, 1903) szczur simalurski gatunek monotypowy endemit Indonezji: wyspy Simeulue, Siumat, Lasia i Babi u wybrzeży północno-zachodniej Sumatry DC: 20–21 cm
DO: 17,6–19,8 cm
MC: brak danych 		 EN 
Rattus lugens (G.S. Miller, 1903) szczur żałobny gatunek monotypowy endemit Indonezji: Wyspy Mentawai (Siberut, Sipura, Północna i Południowa Pagai)) u wybrzeżu zachodniej Sumatry DC: około 23 cm
DO: około 21 cm
MC: brak danych 		 VU 
Rattus adustus Sody, 1940 szczur ogorzały gatunek monotypowy endemit Indonezji: wyspa Enggano u wybrzeży południowo-zachodniej Sumatry DC: około 18 cm
DO: około 14,8 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus enganus (G.S. Miller, 1906) szczur engański gatunek monotypowy endemit Indonezji: wyspa Enggano u wybrzeży południowo-zachodniej Sumatry DC: około 23 cm
DO: około 26 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus mindorensis (O. Thomas, 1898) szczur mindorski gatunek monotypowy endemit Filipin: Mindoro; zakres wysokości: 1000–1500 m n.p.m. DC: około 19 cm
DO: około 16,3 cm
MC: brak danych 		 LC 
Rattus hoogerwerfi Chasen, 1939 szczur wysokogórski gatunek monotypowy endemit Indonezji: północna Sumatra (wyżyny u stóp góry Leuser); zakres wysokości: 2500–3000 m n.p.m. DC: 16,5–19,6 cm
DO: 21–26 cm
MC: 113–153 g 		 VU 
Rattus argentiventer (H.C. Robinson & Kloss, 1916) szczur ryżowiskowy gatunek monotypowy środkowy Laos, Wietnam, Kambodża, Tajlandia, Półwysep Malajski, Wielkie Wyspy Sundajskie i wiele przybrzeżnych wysp; introdukowany w Fwilipinach i wschodniej Indonezji DC: 13,6–23 cm
DO: 14,9–21 cm
MC: 52–239 g 		 LC 
Rattus hoffmanni (Matschie, 1901) szczur sulaweski gatunek monotypowy endemit Indonezji: Celebes (za wyjątkiem góry Lompobatang na południowo-zachodnim półwyspie) i Wyspy Togian (Malenge) DC: 14,2–21 cm
DO: 14,5–21 cm
MC: 90–250 g 		 LC 
Rattus koopmani Musser & Holden, 1991 szczur eremicki gatunek monotypowy endemit Indonezji: Wyspy Banggai (Peleng) DC: około 23 cm
DO: około 21 cm
MC: brak danych 		 DD 
Rattus mollicomulus Tate & Archbold, 1935 szczur miękkowłosy gatunek monotypowy endemit Indonezji: południowo-zachodni Calebes (góra Lompobatang); zakres wysokości: 1100–2000 m n.p.m. DC: 15,3–15,7 cm
DO: 14,1–15,4 cm
MC: brak danych 		 EN 
Rattus andamanensis (E. Blyth, 1860) szczur indochiński gatunek monotypowy wschodni Nepal na wschód do środkowej Chińskiej Republiki Ludowej (wraz z Hongkongiem i wyspą Hajnan), na południe do Andamanów i Nikobarów, wyspy na wschód od półwyspowej Tajlandii, Kambodży i południowego Wietnamu DC: 15,5–20 cm
DO: 18,5–24 cm
MC: 100–150 g 		 LC 
Rattus pyctoris (B.H. Hodgson, 1845) szczur himalajski gatunek monotypowy środkowo-wschodni Iran, Afganistan, północny Pakistan, północne Indie, Nepal, Bhutan, północny Bangladesz, południowa Chińska Republika Ludowa (Tybet, Junnan, Syczuan i Kuejczou) i północna Mjanma; zakres wysokości: 1200–4250 m n.p.m. DC: 14–21 cm
DO: 13,5–21 cm
MC: 100–200 g 		 LC 
Rattus turkestanicus (Satunin, 1903) gatunek monotypowy wschodni Uzbekistan, południowo-wschodni Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan i Afganistan DC: około 12,5 cm
DO: około 16,8 cm
MC: brak danych 		 NE 
Rattus exulans (T.R. Peale, 1848) szczur polinezyjski gatunek monotypowy pochodzi z kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej, Tajwanu i Wielkich Wysp Sundajskich (włącznie z przybrzeżnymi wyspami); introdukowany w Filipinach, wschodniej Indonezji i na wyspach Oceanu Spokojnego DC: 7,5–16,5 cm
DO: 10,2–19,7 cm
MC: 23–60 g 		 LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  EX  – gatunek wymarły,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych[35]:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nazwa odrzucona ze względów nomenklatorycznych decyzją ICZN[2].
  2. ↑ Oryginalna, błędna pisownia.
  3. ↑ Uzasadniona poprawka Ruttus G. Fischer, 1803.
  4. ↑ Młodszy homonim Acanthomys Lesson, 1842 (Muridae).
  5. ↑ Wariant pisowni Epimys Trouessart, 1881.
  6. ↑ Młodszy homonim Octomys O. Thomas, 1920 (Octodontidae).
  7. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
  8. ↑ Wymiary i masa ciała tylko dla dwóch młodocianych samic.
  9. ↑ Znany z późnoplejstoceńskich skamieniałości i późnoholoceńskich szczątków sybfosylnych (nawet sprzed 3000 lat). Chociaż nie zebrano żadnych najnowszych okazów, istnieją pewne spekulacje, że mógł przetrwać w niezakłóconych i niedostatecznie zbadanych obszarach pierwotnego lasu w Nowej Irlandii[30].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c G. Fisher: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 128. (niem.).
  2. ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.). 
  3. ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüssigen Thiere, in Tabellen. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 7. (niem.).
  4. ↑ S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 72, 1836. (ang.). 
  5. ↑ J.E. Gray. Notes on the Variegated or Yellow-tailed Rats of Australasia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 598, 1867. (ang.). 
  6. ↑ É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographicus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Bulletin de la Société d’Études scientifiques d’Angers”. 10, s. 117, 1881. (fr.). 
  7. ↑ O. Thomas. New Genera of Australasian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 6, s. 507, 1910. (ang.). 
  8. ↑ D.G. Elliot. A check list of mammals of the North American continent, the West Indies and the neighboring seas: supplement. „Publication. Field Columbian Museum. Zoological series”. 105, s. 41, 1917. (ang.). 
  9. ↑ a b c d e Sody 1941 ↓, s. 260.
  10. ↑ Sody 1941 ↓, s. 261.
  11. ↑ a b F. Dieterlen: Revocation of name. W: W.F.H. Ansell (red.): African mammals 1938–1988. St Ives: The Tendrine Press, 1989, s. 65. ISBN 0-9512562-1-1. (ang.).
  12. ↑ a b c d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 275, 279–280. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 475, 476–484. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. ↑ a b c d e Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 829–851, 878. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  15. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rattus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
  16. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 305, 306–311. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 601.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 73.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 267.
  20. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 247.
  21. ↑ a b c d e f g Jaeger 1959 ↓, s. 160.
  22. ↑ Brown 1954 ↓, s. 206.
  23. ↑ Brown 1954 ↓, s. 366.
  24. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 157.
  25. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 171.
  26. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 213.
  27. ↑ N.S. Upham, C.J. Burgin, J. Widness, M.A. Becker, H. Handika, J.S. Zijlstra & D.G. Huckaby: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.3) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-09-16]. (ang.).
  28. ↑ a b c P. Fabre, R. Portela Miguez, M.E. Holden, Y.S. Fitriana, G. Semiadi, G.G. Musser & K.M. Helgen. Review of Moluccan Rattus (Rodentia: Muridae) with description of four new species. „Records of the Australian Museum”. 75 (5), s. 673–718, 2023. DOI: 10.3853/j.2201-4349.75.2023.1783. (ang.). 
  29. ↑ a b c E. Dwijayanti, I. Maryanto, A.S. Achmadi, S. Wiantoro, A.B. Dharmayanthi, Kurnianingsih & Maharadatunkamsi. Description of a New Species of Rattus (Rodentia: Muridae) from East Borneo, Indonesia. „Ecologica Montenegrina”. 88, s. 49–62, 2025. DOI: 10.37828/em.2025.88.5. (ang.). 
  30. ↑ a b Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 702–703. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  31. ↑ Rattus nativitatis — Bulldog Rat, Christmas Island Burrowing Rat. Australian Goverment. Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water. [dostęp 2025-01-29]. (ang.).
  32. ↑ Rattus macleari — Maclear’s Rat, Christmas Island Rat. Australian Goverment. Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water. [dostęp 2025-01-29]. (ang.).
  33. ↑ Taxonomy: Rattus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-10-26]. (ang.).
  34. ↑ Taxonomy: Nesoromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-28]. (ang.).
  35. ↑ J.S. Zijlstra, Rattus Fischer, 1803, Hesperomys project (Version 25.3.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-09-16] (ang.).
  36. ↑ C. Rădulescu & P.-M. Samson. On the discovery of a new species of Muridae Rodentia Mammalia in the mid pleistocene of Romania. „Revue roumaine de biologie”. Serie de Zoologie. 18 (3), s. 185–187, 1973. (ang.). 
  37. ↑ E. Tchernov. A pleistocene faunule from a karst fissure filling near Jerusalem, Israel. „Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Basel”. 79, s. 161–185, 1968. (ang.). 
  38. ↑ Y. Chaimanee. Plio-Pleistocene rodents of Thailand. „Thai Studies in Biodiversity”. 3, s. 116, 1998. (ang.). 
  39. ↑ S. Kawaguchi, Y. Kaneko & Y. Hasegawa. A new species of the fossil murine rodent from the Pinza-Abu Cave, the Miyako Island of the Ryukyu Archipelago, Japan. „Bulletin of the Gunma Museum of Natural History”. 13, s. 18, 2009. (ang.). 
  40. ↑ G.G. Musser. The Trinil rats. „Modern Quaternary Research in South-East Asia”. 7, s. 65–85, 1982. (ang.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczur&oldid=77901368”