Ilija Trifunović-Birčanin
| |
| wojewoda | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1912–1918 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
Ilija Trifunović-Birčanin (cyr. Илија Трифуновић-Бирчанин; ur. w 1887 r. w Topoli, zm. 3 lutego 1943 w Splicie) – serbski wojewoda, kolaborant, komendant oddziałów czetnickich podczas II wojny światowej, odpowiedzialny za eksterminację ludności katolickiej i muzułmańskiej.
Brał udział w wojnach bałkańskich i I wojnie światowej z tytułem wojewody. W latach 1929–1932 stał na czele Stowarzyszenia Serbskich Czetników Petara Mrkonjicia „Za króla i ojczyznę”, a od 1932 r. – wielkoserbskiej organizacji Serbska Obrona Narodowa (Srpska Narodna Odbrana). W 1934 roku założył i przewodniczył Stowarzyszeniu Byłych Czetników. Uczestniczył w puczu wojskowym przeciwko regentowi Pawłowi 27 marca 1941.
Po klęsce Jugosławii i zajęciu jej ziem przez wojska osi w kwietniu udał się jesienią do Splitu, gdzie zaczął organizować oddziały czetnickie na obszar Dalmacji, zachodniej Bośni i południowej Hercegowiny. 20 października 1941 podpisał umowę z włoskimi okupantami. Lider czetników Draža Mihailović był świadomy kolaboracji Trifunović-Birčanina i ją akceptował[1]. Na początku 1942 r. współtworzył Czetnicką Dywizję Dinarską. We wrześniu Mihailović mianował go komendantem zachodniobośniackich, dalmatyńskich i hercegowińskich oddziałów czetnickich. Kolaborował z Włochami, uzyskując od nich pomoc w postaci wyposażenia, prowiantu i uzbrojenia. Jako lider partyzantki uważał, że jego celem jest „ustanowienie narodowego państwa serbskiego”, w którym „będą żyć wyłącznie prawosławni”[2]. W styczniu włoski generał Lorenzo Dalmazzo spotkał się z czetnikami, w celu namówienia ich do wspólnej operacji przeciwko partyzantom.
Walczył z komunistyczną partyzantką Josipa Broz Tity. W dniu 23 czerwca 1942 Włosi wspomagani przez Trifunović-Birčanina utworzyli kolaboracyjne jednostki Antykomunistycznej Milicji Ochotniczej, której celem było „unicestwienie komunizmu” i zwiększenie wpływów włoskich w regionie[3]. Na początku października wziął udział w rozpoczętej przez Włochów operacji Alfa. 3–5 tys. czetników wzięło udział w operacji, w której – według niepełnych danych – wymordowano 543 katolickich i muzułmańskich cywilów, którzy mieli być nieprzychylni czetnikom. Czystkom etnicznym przeprowadzanym przez czetników sprzeciwił się włoski generał Mario Roatta, który zagroził, że dalsze eksterminacje spowodują wstrzymanie włoskiej pomocy dla czetników[4]. Zmarł z przyczyn naturalnych 10 lutego 1943 w Splicie. Pośmiertnie został odznaczony przez płk. D. Mihailovicia i jugosłowiański rząd emigracyjny wysokim medalem wojskowym.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8. s. 148.
- ↑ Hoare, Marko Attila (2006). Genocide and Resistance in Hitler’s Bosnia: The Partisans and the Chetniks. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-726380-1, s. 291.
- ↑ Rodogno, Davide (2006). Fascism’s European Empire: Italian Occupation during the Second World War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-84515-7, s. 307–308.
- ↑ Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8. s. 146.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jozo Tomasevich, The Chetniks: War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945, 1975