Jakobinia
 Justicia brandegeeana | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
jakobinia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Justicia L. Sp. Pl. 15. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
J. hyssopifolia L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Jakobinia[5], jakobinka, strzałkowiec[6] (Justicia L.) – rodzaj roślin należących do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Obejmuje ok. 600[7]–700[8] gatunków (współcześnie zalicza się tu szereg dawniej wyodrębnianych rodzajów takich jak: Adhotoda, Beloperone, Jacobinia, Monechma, Rugia[8]). Występują one głównie w strefie tropikalnej i subtropikalnej z centrum zróżnicowania w Ameryce Południowej i Środkowej[7], także w ciepłym klimacie umiarkowanym[8]. Rodzaj bardzo zróżnicowany[8] i zasiedlający różnorodne siedliska – od pustyń i gór poprzez lasy po mokradła[7]. Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, np. J. brandegeeana, J. suberecta[7], niektóre gatunki wykorzystywane są w ziołolecznictwie, np. J. adhatoda i J. gendarussa, rośliną jadaną jako warzywo jest J. klossi i J. ladanoides, halucynogenem jest J. pectoralis[8].
Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia szkockiego prawnika i ogrodnika – Jamesa Justice’a (1698–1763), którego ekstrawagancki ogród doprowadził do bankructwa[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny i półkrzewy do 2 m wysokości[7], rzadko też krzewy[4] i niewielkie drzewa[8].
- Liście
- Naprzeciwległe, czasem srebrzyste lub całkiem zredukowane[7], ogonkowe lub siedzące, zwykle całobrzegie, rzadziej zatokowo wcinane lub drobno piłkowane[4].
- Kwiaty
- Zebrane w wierzchotkowate kwiatostany szczytowe lub wyrastające w kątach liści, czasem zredukowane do pojedynczego kwiatu, często też w formie grona lub wiechy. Kwiaty wsparte są różnorodnie wykształconymi przysadkami, często okazałymi i barwnymi. Podobne do nich są też dwa podkwiatki wyrastające na szypułkach[4]. Kielich jest dwuwargowy, tworzony przez pięć działek. Płatki są zrośnięte i tworzą dwuwargową, rurkowatą lub lejkowatą koronę z górną wargą dwułatkową i dolną trójłatkową. Korona ma barwę białą lub czerwoną. Pręciki cztery lub dwa. Zalążnia górna, dwukomorowa, z dwoma zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka pojedyncza zakończona zaokrąglonym lub lekko dwudzielnym znamieniem[7][4].
- Owoce
- Torebki z dwoma lub czterema nasionami[7][4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z plemienia Justiciinae z podrodziny Acanthoideae w obrębie rodziny akantowatych Acanthaceae[2][8].
- Wykaz gatunków
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-02-15] (ang.).
- ↑ Justicia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-02-15].
- ↑ a b c d e f Jia-qi Hu & Thomas F. Daniel: Justicia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-02-15].
- ↑ Anna Skalicka: Encyklopedia roślin domowych. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1992, s. 316. ISBN 83-7066-242-0.
- ↑ Alain Delavie (red.): Rośliny pokojowe. Warszawa: Hachette Livre Polska Sp. z o.o., 2009, s. 160, 332. ISBN 978-83-7575-544-2.
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 274. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f g David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 482, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.