Jałowiec grecki

Jałowiec grecki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	jałowiec
Gatunek	jałowiec grecki
	Nazwa systematyczna
	Juniperus excelsa M. Bieb.; Beschr. Länd. Terek. Casp. 204 1800
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jałowiec grecki, jałowiec wyniosły (Juniperus excelsa M. Bieb.) – gatunek rośliny z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). Rośnie dziko w południowo-wschodniej i wschodniej Europie (Albania, Macedonia, Grecja, Rumunia, Krym) oraz niektórych rejonach Azji (Oman, Cypr, Liban, Syria, Turcja, Armenia, Azerbejdżan, Krasnodar, Kazachstan, Kirgistan, Turkiestan, Tadżykistan,Uzbekistan, Pakistan, Indie)^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Drzewo o piramidalnym pokroju i wysokości do 16 m. Pędy są cienkie, wyrastające na nich igły mają średnicę poniżej 1mm. Często liście przybierają formę pośrednią między igłami a łuskami. Na większości drzew występują zarówno kwiaty żeńskie, jak i męskie. Szyszkojagody mają średnicę ok. 1 cm, w stanie dojrzałym są purpurowobrunatne^[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Nad Morzem Śródziemnym rośnie w lasach iglastych i mieszanych, na stepach, alpejskich piargach i morenach. Jego pionowy zasięg wynosi 100 – 3000, a nawet 3950 m n.p.m. Zazwyczaj występuje na suchych zboczach gór na podłożu wapiennym w pobliżu wybrzeża, ale spotykany jest także w głębi kontynentu, w górach zbudowanych ze skał krzemianowych. W Azji Środkowej występuje głównie w zachodniej części licznych pasm górskich w towarzystwie innych gatunków jałowców: Juniperus semiglobosa, Juniperus pseudosabina. Często spotykany jest także na północnych stokach gór wraz ze świerkiem Picea schrenkiana^[4].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Drewno jest twarde i trwałe, jednak rośnie powoli. Trzeba około 200 lat, by drzewo osiągnęło rozmiary przydatne do użytku. Używane jest do wyrobu mebli i różnych sprzętów gospodarstwa domowego^[4].
Drewno jest używane na opał^[4].
Jałowiec grecki był przedmiotem wielu badań z zakresu etnobotaniki^[7].
W medycynie ludowej jest uważany za roślinę leczniczą. Wywar z żeńskich szyszek używany jest do leczenia zaburzeń miesiączkowania u kobiet, bolesnych miesiączek, niepłodności i torbieli macicy. W prowincjach Kohgilūyé va Boyer-Ahmad natomiast doustnie spożywane szyszki stosowane są przez mężczyzn do leczenia chorób prostaty^[7].
Mieszkańcy prowincji Isfahan dymem z jałowca greckiego okadzają swoje zwierzęta hodowlane, zabijając w ten sposób pasożyty w ich skórze^[7].
Liście są używane jako jeden ze składników kadzidła^[4].
Jest uprawiany jako roślina ozdobna. Ogrodnicy wyhodowali kultywary różniące się pokrojem od typowej formy, np. kolumnowy jałowiec 'Stricta', czy formy karłowate^[4].
W niektórych regionach gałązki z żeńskimi szyszkami są używane do dekoracji^[7].

Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]

W drugiej Księdze Kronik jest cytat: „Nadeślij mi też drzewa cedrowego, cyprysowego i sandałowego z Libanu”. W cytacie tym hebrajskie słowo 'algummîm w Biblii Tysiąclecia przetłumaczono jako drewno sandałowe. Zdaniem niektórych znawców roślin biblijnych słowo to powinno być przetłumaczone jako drewno jałowca greckiego, drewno sandałowe bowiem sprowadzane było z Ofiru w Indiach, a nie z Libanu. Jałowiec grecki rośnie w Libanie wśród cyprysów i cedrów. Prawdopodobnie również jałowiec grecki opisany jest jako szósta roślina w Księdze Izajasza (41,19), on też kryje się pod słowem tidhār w Księdze Ezechiela (27,3-5)^[8].
W niektórych regionach (np. w Azerbejdżanie i Golestanie) drzewo jałowca greckiego jest czczone jako drzewo święte i jest sadzone na cmentarzach^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-02-13].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f A.A. Farjon A.A., Juniperus excelsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-02-13] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-02-03].
↑ Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Atefeh Pirani, Hamid Moazzeni, Shahab Mirinejad, Farzaneh Naghibi and Mahmoud Mosaddegh. Ethnobotany of Juniperusexcelsa M. Bieb.(Cupressaceae) in Iran (www.ethnobotanyjournal.org/vol9/i1547-3465-09-335.pdf)
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-02-13].

[iucn-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f A.A. Farjon A.A., Juniperus excelsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-02-13] (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-02-03].

[johnson-6] Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.

[etnobotany-7] Atefeh Pirani, Hamid Moazzeni, Shahab Mirinejad, Farzaneh Naghibi and Mahmoud Mosaddegh. Ethnobotany of Juniperusexcelsa M. Bieb.(Cupressaceae) in Iran (www.ethnobotanyjournal.org/vol9/i1547-3465-09-335.pdf)

[rb-8] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]