Kanał Obwodowy w Petersburgu
 Kanał Obwodowy na wysokości dawnej fabryki Czerwony Trójkąt | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto wydzielone | |
| Lata budowy |
1769–1780 |
| Długość |
8,08 km[1] |
| Głębokość • maksymalna |
|
| Szerokość • maksymalna • średnia |
|
| Początek | |
| Akwen | |
| współrzędne | |
| Koniec | |
| Akwen | |
| współrzędne | |
Położenie na mapie Rosji  | |
Położenie na mapie Petersburga  | |
Kanał Obwodowy[2] (ros. Обводный канал, Obwodnyj kanał) – najdłuższy kanał w Petersburgu, przekopany etapami na przełomie XVIII i XIX w. między Jekatieringofką a Newą.
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy odcinek Kanału Obwodowego został wykopany w latach 1769–1780 między rzeką Jekatieringofką a wykopanym wcześniej Kanałem Ligowskim (w XIX-XX w. zasypanym, na jego miejscu biegnie Prospekt Ligowski[3]). Początkowo nosił nazwę Kanału Miejskiego (Городский канал – Gorodskij kanał), następnie Nowego Kanału (Новый Канал – Nowyj Kanał)[4]. W 1805 r. pod kierunkiem Iwana Gerarda rozpoczęto przedłużanie kanału w kierunku wschodnim, a także pogłębianie i poszerzanie już istniejącego odcinka. W latach 1816–1833 przekopano drugi odcinek kanału od Kanału Ligowskiego do Newy (na południe od Ławry Aleksandra Newskiego). Łącznie kanał osiągnął długość 8,08 kilometrów. Jego szerokość wynosi 21,3 metra w części zachodniej i do 42,6 w części wschodniej. Głębokość kanału, który w latach 30. XX w. był oczyszczany i pogłębiany, ostatecznie nie przekracza 3 metrów[5]. Przedłużenie kanału do Newy, mające na celu połączenie rzeki z Zatoką Fińską z ominięciem delty Newy, odbyło się z osobistego rozkazu Aleksandra I. Kanał miał pełnić funkcję transportową, ale jego przekopanie było też jednym ze środków, jakie przedsięwzięły władze, próbując zapobiec powtarzającym się powodziom zalewającym miasto[1][6].
Przez Kanał Obwodowy przerzuconych jest 14 mostów drogowych oraz siedem pieszych. Są to, kolejno od zachodu, mosty Stiepana Razina, Nowo-Kalinkiński, Nowo-Peterhofski, Borisowski, Tarakanowski (oba piesze), Krasnooktiabrski, Bałtijski, Mitrofanjewski (pieszy i drogowy biegnące równolegle), Warszawski, Nowo-Moskowski, Maslany, Gazowy, Możajski (wszystkie trzy piesze), Ruzowski, Ippodromny, Borowy, Nowo-Kamienny, Karietny[7], Priedtieczeński, Atamański oraz Szlisselburski[8]. Ponadto przez kanał przebiegają mosty kolejowe Amierikanski[9] oraz Carskosielski[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W momencie ukończenia prac nad kopaniem kanału wyznaczał on południową granicę Petersburga[5]. Od 1835 r. do początku XX w. kanał był spławny[5].
W 1833 r. władze miasta wydały zalecenie, by na południe od Kanału Obwodowego wznosić nowe fabryki[2]. Faktycznie okolica kanału nabrała przemysłowego charakteru, a on sam w II połowie XIX w. pełnił faktycznie funkcję kolektora ściekowego[5]. W latach 70. XIX w. nabrzeża Kanału Obwodowego były już największym petersburskim skupiskiem fabryk i obiektów przemysłowych[10]. Fabryki położone wzdłuż kanału były miejscem, w którym rozpoczął się pierwszy w historii Petersburga ogólnomiejski strajk robotniczy, zapoczątkowany w 1896 r. przez robotnice[11] przędzalni położonej pod dzisiejszym nr 225. W zakładach tych działały w końcu stulecia organizacje socjalistyczne[5].
W 1904 r. nad Kanałem Obwodowym, na wysokości budynku nr 163, eserowiec Jegor Sazonow dokonał udanego zamachu na ministra spraw wewnętrznych Imperium Rosyjskiego Wiaczesława Plehwego[5].
W latach 60. XX w. zakończono porządkowanie i umacnianie brzegów i nabrzeży kanału[5]. Nabrzeża kanału i biegnące nimi ulice stały się jednymi z głównych towarowych arterii Petersburga. W latach 70. XX w. rozważano zasypanie kanału i wykopanie nowego, położonego jeszcze dalej na południe, poza granicą zabudowy miejskiej[8]. Koncepcja zasypania kanału nie została zrealizowana, w 2005 r. uznano ją za nierentowną. W 2011 r. ponownie rozważano zasypanie kanału i urządzenie na jego miejscu drogi szybkiego ruchu[12]. Przeciwko tym planom protestowały organizacje ekologiczne[13]. Ostatecznie jednak plany te zostały po kilkuletniej dyskusji zarzucone, a kanał postanowiono zachować jako swoisty pomnik historii[12]. Okolica kanału, niegdyś o przemysłowym charakterze, zmienia się w przestrzeń usługową i handlową[8].
Z Kanałem Obwodowym wiąże się legenda miejska, przedstawiająca go jako miejsce przeklęte. Według legendy po tym, gdy w 1923 r. przy budowie Prospektu Ligowskiego zniszczono znajdujące się nad kanałem miejsca pochówku z XI–XII w., zaczęła tam działać fatalna siła, w której rezultacie w latach zakończonych na cyfrę 3 raptownie rosła liczba samobójstw, popełnianych przez rzucenie się do kanału[4].
Znaczące obiekty
[edytuj | edytuj kod]Na nabrzeżu Kanału Obwodowego położone są następujące obiekty o wartości historycznej i zabytkowej:
- dawna siedziba Petersburskiej Akademii Duchownej z lat 1817–1819, wzniesiona według projektu Luigiego Ruski, pod nr 7
- budynek drukarni Iwana Fiodorowa pod nr 19[4]
- Izmajłowskie magazyny prowiantowe z lat 1819–1821, wzniesiona według projektu Wasilija Stasowa, pod numerami od 169 do 173,
- kompleks koszarowy Kozackiego pułku lejbgwardii z lat 40. XIX w. pod numerami od 23 do 39,
- Dworzec Bałtycki (II poł. XIX w.),
- Dworzec Warszawski (II poł. XIX w.),
- kompleks fabryki Czerwony Trójkąt,
- dom kultury im. Aleksandra Ciurupy, wzniesiony w 1912 r. jako szkoła, pod nr 181
- willa Timofieja Dylowa, wzniesiona według projektu Ippolita Monighettiego,
- cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego wzniesiona w latach 1904–1908, pod nr 116[5]. Nad kanałem, w pobliżu jego skrzyżowania z Prospektem Ligowskim, znajduje się również stacja metra Obwodnyj kanał, położona na linii piątej (Frunzeńsko-Nadmorskiej) metra petersburskiego[14]. Historycznie nie była to jedyna cerkiew w tej części Petersburga - pod nr 99 znajdowała się cerkiew św. Mirona, pułkowa świątynia pułku jegrów lejbgwardii. Została ona jednak zniszczona w 1934 r.[15]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Обводный канал: набережные, достопримечательности, Английские мосты и легенды [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-08-19] (ros.).
- ↑ a b M. Wilk, Petersburg, s. 98.
- ↑ red. B. Piotrowski i in., Pietierburg..., s. 347.
- ↑ a b c Обводный канал | Санкт-Петербург Центр [online], peterburg.center [dostęp 2021-08-19] (ros.).
- ↑ a b c d e f g h red. B. Piotrowski i in., Pietierburg..., s. 438.
- ↑ M. Wilk, Petersburg, s. 99-100.
- ↑ Новый мост через Обводный канал в Петербурге назовут Каретным — Новости строительства дорог в Санкт-Петербурге — Канонер [online], kanoner.com [dostęp 2021-08-20].
- ↑ a b c d Anton Czistiakow, ОБВОДНЫЙ КАНАЛ [online], www.encspb.ru [dostęp 2021-08-18].
- ↑ Название Американский мост стало официальным — Городские новости Санкт-Петербурга [online], kanoner.com [dostęp 2021-08-20].
- ↑ J. Miles, Petersburg, s. 304.
- ↑ J. Miles, Petersburg, s. 348.
- ↑ a b Смольный отказался от идеи засыпать Обводный канал [online], РИА Новости, 2012 [dostęp 2021-08-18] (ros.).
- ↑ Губернатор предложил засыпать Обводный канал в Петербурге - Среда обитания - газета BN.ru [online], Бюллетень недвижимости [dostęp 2021-08-18] (ros.).
- ↑ Официальный сайт ГУП "Петербургский метрополитен" [online], www.metro.spb.ru [dostęp 2021-08-19].
- ↑ Энциклопедия Санкт-Петербурга [online], encspb.ru [dostęp 2023-08-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
- red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1
- M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.