35°48′45″N 51°00′30″E/35,812500 51,008333Karadż
| ||
| ||
| Państwo |  Iran
| |
| Ostan | Alborz | |
| Powierzchnia | 175,4[1] km² | |
| Wysokość | 1297[1] m n.p.m. | |
| Populacja (2016) • liczba ludności |
1 592 492[2] | |
| Nr kierunkowy | +98 26 | |
Położenie na mapie Iranu  | ||
| 35°48′45″N 51°00′30″E/35,812500 51,008333
| ||
| Strona internetowa | ||
Karadż[3] (perski: کرج) – miasto w północnym Iranie, stolica ostanu Alborz. Miasto satelickie Teheranu, oddalone od niego o 36 km na zachód. Leży na zachodnim brzegu rzeki Karadż, na południowym zboczu gór Elburs.
Rozwój miasta rozpoczął się za czasów panowania dynastii Safawidów i Kadżarów. Do połowy XX w. znane było głównie jako miejscowość wypoczynkowa leżąca na trasie między Kazwinem a Teheranem. W drugiej połowie XX wieku Karadż stał się jednym z najszybciej rozwijających się ośrodków gospodarczych Iranu. W mieście rozwinęło się rzemiosło oraz przemysł chemiczny, włókienniczy, metalowy oraz spożywczy.
Według danych bazujących na wynikach spisu powszechnego z 2016 roku Karadż jest piątym pod względem liczby ludności miastem Iranu[4]. Jest największym po Teheranie celem imigracji – miasto zamieszkują Persowie, Kurdowie, Turcy, Mazandaranie, Lurowie, Gilianie i inni[4]. Karadż cechuje również najwyższy wzrost populacji wśród metropolii Iranu[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym znajduje się miasto, był zamieszkały od epoki brązu (cmentarzysko Churwin) i epoki żelaza (Kalak)[5]. W X wieku arabski geograf Al-Mukaddasi wymienił Karadż jako jedną z wiosek w domenie miasta Rej. Tak samo wskazywał na początku XIII wieku Jakut Ibn Abdallah al-Hamawi. W XIV-wiecznym dziele Nuzhat al-qulub perskiego geografa Hamdallaha Mustafiego Karadż wymieniony jest jako miejscowość zależna od Taleghanu[1].
Miasto położone było na szlaku karawan prowadzącym z Kazwinu do Reju oraz z Teheranu do Tebrizu[1]. W okresie panowania Safawidów, po przeniesieniu siedziby rządu Persji do Teheranu, znaczenie Karadżu wzrosło[1]. W XVII wieku w mieście zbudowano duży karawanseraj oraz kamienny most, który do końca XX wieku służył jako główna przeprawa przez rzekę Karadż[5].
W okresie panowania Kadżarów miejscowość była przystankiem na głównej drodze między Kazwinem a Teheranem[5]. W 1810 r. Sulejman Mirza zbudował w Karadżu pałac letni, z czterema wieżami, otoczony ogrodami i murami. Pałac został opisany w 1860 r. przez Edwarda Eastwicka jako opuszczony i używany jedynie jako schronienie dla podróżnych. Reaktywowany przez szacha Naser ad-Din Kadżara został przekazany przez szacha Rezę Pahlawiego Wydziałowi Rolnictwa Uniwersytetu Teherańskiego[5]. Przez miasto prowadziła pierwsza w Iranie brukowana droga z Teheranu do Gilanu i Azerbejdżanu[5]. W latach 1894–1895, wraz z budową drogi asfaltowej łączącej Teheran przez Karadż z miejscowością Czalus nad Morzem Kaspijskim[1], miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym[1].
W okresie Pahlawich Karadż stał się jednym z głównych punktów nowej polityki rozwoju Iranu. W południowej części miasta zaprojektowano duży hutniczy obszar przemysłowy (216 ha), który miał wykorzystywać dostępne zasoby wody i złoża węgla w górach Elbrus. Ponieważ jednak sprzęt budowlany sprowadzany z Niemiec został zatrzymany przez Brytyjczyków na Kanale Sueskim w 1940 roku, huta nigdy nie powstała[5]. Pierwszy nowoczesny kompleks przemysłowo-mieszkaniowy w Karadżu, Szachrak-e Jahanszar, został zbudowany w latach 60. XX wieku. W skład kompleksu wchodziły fabryki włókiennicze, zakłady przetwórstwa oleju i herbaty oraz mieszkania dla robotników[5].
Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
- kamienny most z okresu Safawidów
- stary cmentarz z okresu Safawidów
- Karawanseraj Szacha Abbasa – zbudowany w XVII wieku
- Pałac Solaymaniya – zbudowany w 1810 r.
- Pałac Morvarid – zbudowany w 1968 r. jako rezydencja siostry szacha Szams Pahlawi
- 1300-letnie drzewo cedrowe
- karawanseraj Kandovan z okresu Kadżarów[6]
- Sad Mehrshahr – park z okresu Pahlawich, o powierzchni 300 hektarów, położony w okolicach Pałacu Morvarid, w którym znajduje się 70 000 drzew owocowych[1]
- Park Chamran – półnaturalny park nad brzegami rzeki Karadż, z ogrodem kwiatowym o powierzchni 3 hektarów, z ponad 300 gatunkami roślin[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j کرج, چهارگوشه – معرفی استان ها و شهر های ایران و جاذبه های توریستی [dostęp 2021-08-26] (pers.).
- ↑ -نتایج سرشماری, مرکز امار ایران [dostęp 2021-08-25].
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 5: Azja Środkowa i Zakaukazie. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, s. 70. ISBN 83-239-9019-0. [dostęp 2021-08-25]. (pol.)
- ↑ a b Karaj, Ministry of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts (MCTH) of the Islamic Republic of Iran [dostęp 2021-08-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Karaj – modern city, Encyclopaedia Iranica [dostęp 2021-08-23].
- ↑ شناسنامه استان البرز, وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی [dostęp 2021-08-26] (pers.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Karadż, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-25].