Katedra Ghazanczecoc
 Katedra i dzwonnica (2014) | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Azerbejdżanu  | |||||||||||
 39°45′32,0″N 46°44′50,7″E/39,758889 46,747417
| |||||||||||
Katedra Ghazanczecoc[1], katedra Chrystusa Zbawiciela[1] (orm. Սուրբ Ամենափրկիչ մայր տաճար – trb. Surb Amenaprkicz majr taczar, azer. Müqəddəs Xilaskar Kafedralı) – katedra Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego z 2. połowy XIX wieku w Azerbejdżanie w Szuszy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na miejscu dzisiejszej katedry znajdował się XVIII-wieczny kościół[2]. Środki na budowę katedry pochodziły z datków wiernych[3]. Budowę rozpoczęto w 1868 roku[3], ukończono w 1887 roku[2]. Katedra została konsekrowana 20 września 1888 roku[3][4]. Kościół ucierpiał podczas masakry w Szuszy w marcu 1920 roku[4]. Świątynia powstała w górnej części miasta w ramach XIX-wiecznego planu rozbudowy Szuszy[5].
W czasach ZSRR świątynia była zamknięta, posągi aniołów i kopuła były zniszczone[6]. We wnętrzu urządzano celowo detonacje i wybuchy pomimo protestów ludności ormiańskiej[6]. Odbudowę katedry rozpoczęto w 1982 roku[6]. W latach 1991–1992 azerskie wojska podczas I wojny o Górski Karabach ostrzelały miasto Chankendi ze świątyni, co doprowadziło do jej znacznego zniszczenia[1]. Kościół służył jako skład broni[4], wewnątrz składowano wówczas rakiety Grad, które miały posłużyć do obrony miasta[7].
Zniszczenia wojenne zostały usunięte[5], a świątynia została ponownie konsekrowana w 1998 roku[4]. W październiku 2020 roku, podczas II wojny o Górski Karabach katedra kolejny raz jednak ucierpiała w wyniku azerskiego bombardowania[8] (strona ormiańska uznała je za celowe[9]); jedna ze ścian budynku zawaliła się[1]. W 2021 roku Azerowie celem przeprowadzenia prac konserwatorskich[8] zdjęli z katedry kopułę z krzyżem, a także usunęli posągi aniołów z bram świątyni oraz podjęli działania wobec dzwonnicy kościoła[8], co przez stronę ormiańską zostało jednak odebrane jako próba wykorzenienia ich dziedzictwa[10].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Katedra w Szuszy to jedna z największych ormiańskich świątyń świata[7], stanowi jeden z symboli miasta[4], a samo miasto bywa nazywane Jerozolimą Karabachu[11]. Stanowi arcydzieło ormiańskiej architektury XIX wieku[12]. Świątynia mierzy 34,7 m wysokości, 42 m długości i 27 m szerokości[6]. Zbudowano ją na planie krzyża[6]. Wewnątrz monumentalna kopuła jest wsparta na czterech filarach[3].
Przy katedrze od zachodu znajduje się trójkondygnacyjna dzwonnica, dzieło Abrahama Chandamirecka[3], starsza od katedry[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Widok z lotu ptaka (2019) -
Katedra podczas działań wojennych (1992) -
Katedra (2014) -
Dzwonnica (2014) -
Absyda (2013) -
Wnętrze, widok w kierunku ołtarza (2014) -
Kopuła (2010) -
Statua anioła na dzwonnicy (2018) -
Inskrypcja fundacyjna na dzwonnicy (2018) -
Katedra we wrześniu 2022
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Witold Repetowicz, Po co im nasza ziemia [REPORTAŻ Z GÓRSKIEGO KARABACHU] [online], www.gazetaprawna.pl, 13 listopada 2020 [dostęp 2024-04-09] (pol.).
- ↑ a b c Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցի [online], Religions.am [dostęp 2024-04-10] (orm.).
- ↑ a b c d e Hovhannes Gasparyan, Շուշիի Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի [online], www.qahana.am [dostęp 2024-04-10] (orm.).
- ↑ a b c d e Azerbaijan strikes Ghazanchetsots Cathedral in Shushi, a Karabakh landmark [online], PanARMENIAN.Net, 8 października 2020 [dostęp 2024-04-09].
- ↑ a b Cezary Rudziński, Między sąsiedztwem a konfliktem [online], Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 5 lipca 2017 [dostęp 2024-04-09] (pol.).
- ↑ a b c d e Շուշիի սբ․ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին [online], Monument Watch [dostęp 2024-04-10] (orm.).
- ↑ a b Jeroen Rodenberg, Pieter Wagenaar, Cultural Contestation: Heritage, Identity and the Role of Government, Springer, 4 lipca 2018, s. 178, ISBN 978-3-319-91914-0 [dostęp 2024-04-09] (ang.).
- ↑ a b c DJK, Górski Karabach. Azerowie zdjęli kopułę z Katedry Chrystusa Zbawiciela w Szuszy [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2024-04-09] (pol.).
- ↑ Ազատություն» Ռ/Կ, Հայ եկեղեցու սպասավորներն ու հետևորդները պետք է անարգել մուտք ունենան Շուշիի Մայր տաճար, շեշտում է ՀՀ ԱԳՆ խոսնակը, „«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան”, 8 października 2021 [dostęp 2024-04-10] (orm.).
- ↑ Ormiański Kościół Apostolski: Azerbejdżan dokłada wszelkich starań, aby całkowicie wykorzenić ormiańskie dziedzictwo duchowe i kulturowe w Górskim Karabachu [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2024-04-09] (pol.).
- ↑ Thomas de Waal, Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War, NYU Press, 1 maja 2003, s. 185, ISBN 978-0-8147-2085-1 [dostęp 2024-04-09] (ang.).
- ↑ Smithsonian Magazine, Nora McGreevy, Why Scholars, Cultural Institutions Are Calling to Protect Armenian Heritage [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-04-09] (ang.).