Kościół Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Księżpolu
 A/1468 z dnia 24.06.1983
| |||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||
.jpg)
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie gminy Księżpol  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego  | |||||||||||||
 50°24′51,4″N 22°44′47,0″E/50,414278 22,746389
| |||||||||||||
Kościół Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Księżpolu – parafialny kościół katolicki w Księżpolu, była cerkiew prawosławna.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze udokumentowane wzmianki o istnieniu prawosławnej cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Księżpolu pochodzą z dokumentów podatkowych z roku 1507. Prawdopodobnie drewniana świątynia prawosławna została wzniesiona jednak wcześniej. Nowa, drewniana świątynia unicka została zbudowana dla mieszkańców Księżpola, którzy byli Rusinami, z fundacji Zamoyskich w 1679 roku (w 1588 Księżpol znalazł się w dobrach Jana Zamoyskiego a następnie Ordynacji Zamojskiej). Kolejna unicka cerkiew w Księżpolu powstała w latach 1855-1857 na miejscu starszej świątyni[1] z fundacji Konstantego Zamoyskiego. Była to siedziba miejscowej parafii[2]. Od roku 1875 księżpolska parafia, w wyniku likwidacji unickiej diecezji chełmskiej przez władze carskie, ponownie funkcjonowała jako prawosławna, wchodząc jednak w skład chełmsko-warszawskiej eparchii Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej.
Okres po I wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
W wyniku działań zbrojnych podczas pierwszej wojny światowej w 1915 roku, świątynia została uszkodzona. Po 1918 roku przejęta przez Kościół katolicki dla, nowo tworzonej w Księżpolu, parafii rzymskokatolickiej pod tym samym wezwaniem. Świątynia remontowana była w 1924 roku. Podczas przystosowywania cerkwi dla nowej parafii,utraciła wiele charakterystycznych elementów świadczących o wielowiekowych tradycjach miejscowości i jej mieszkańców, wprowadzając w ich miejsce dotychczas lokalnie nieznane zwyczaje i styl urządzenia świątyni. W 1937 roku wysiłkiem miejscowej społeczności prawosławnej w Księżpolu zbudowana była drewniana cerkiew. Została ona zburzona w 1938 roku w ramach akcji niszczenia świątyń prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu. W okresie drugiej wojny światowej (w latach 1941-1945) w Księżpolu funkcjonowała reaktywowana prawosławna parafia.
Architektura i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Budynek jest trójnawowy, z zakrystią i niewielką wieżyczką nad nawą. Ołtarz główny z obrazem św. Antoniego z Padwy i figurą Chrystusa na Krzyżu powstał w 1952. Inne elementy wyposażenia świątyni są starsze - z XVIII w. pochodzą stacje Drogi Krzyżowej, monstrancja, na chórze znajdują się organy pochodzenia unickiego[1]. Zabytkowymi elementami znajdującymi się w świątyni z okresu, gdy funkcjonowała ona jako cerkiew są także chrzcielnica oraz żyrandol z XVIII/XIX wieku.
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Na północ od kościoła znajduje się rzymskokatolicki cmentarz (dawniej unicki, powstały z kolei na miejscu prawosławnego) z najstarszym nagrobkiem sięgającym 1828. Na cmentarzu znajduje się 12 mogił żołnierzy z września 1939 oraz Kopiec Żołnierski z I wojny światowej. Około 1,5 km w kierunku północno-wschodnim od dzisiejszego kościoła znajduje się wciąż czynny cmentarz prawosławny[3]. Na cmentarzu niejednokrotnie dokonywano aktów profanacji, o czym świadczy ogromna liczba zniszczonych nagrobków oraz krzyży.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Księżpol
- ↑ Paulina Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Imperium Rosyjskim, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2004, s. 140, ISBN 83-232-1463-8, OCLC 69452580.
- ↑ D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, s. 114-116.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Budzyński Z. „Sieć parafialna prawosławnej diecezji Przemyskiej na przełomie XV i XVI wieku”. Polska – Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, Przemyśl, 1990. T.1, str. 144;
- „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, Warszawa, 1883, T. 4. s. 830;
- Saładiak A. „Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce”, Warszawa, 1993;
- „Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce.” Województwo Zamojskie 48. Ośrodek dokumentacji zabytków, Warszawa, 1991, s. 48;
- Interpelacja posła Stepana Barana do premiera rządu (1938), „Надбужанщина — Нюйорк, Париж, Сiдней, Торонто. 1986 Т. 1. С 700-713;
- Холмьский православний народнiй календар на р. Холм, s. 61.
