Koleus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koleus
Ilustracja
Koleus Blumego
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

koleus

Nazwa systematyczna
Coleus Lour.
Fl. Cochinch.: 372 (1790)[3]
Typ nomenklatoryczny

C. amboinicus Loureiro[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Odmiana 'ColorBlaze Dipt in Wine' koleusa Blumego
Coleus venteri

Koleus[5], pochwiatka[6] (Coleus Lour.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 300 gatunków[3]. Występują one w strefie tropikalnej i subtropikalnej Afryki, Azji, Australii i Oceanii[3].

Do rodzaju należy szereg roślin użytkowych. Popularną rośliną ozdobną, w strefach umiarkowanych uprawianą jako doniczkowa, jest koleus Blumego C. scutellaioides o licznych odmianach z wielobarwnymi liśćmi. C. esculentus[7], Coleus maculosus subsp. edulis[6][8] i C. barbatus mają jadalne bulwy[8].C. caninus wykorzystywany jest jako repelent kotów i psów, C. barbatus sadzony jest w formie żywopłotów w Afryce i wykorzystywany jako roślina lecznicza, C. amboinicus służy jako przyprawa, roślina lecznicza i kosmetyczna[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Coleus kirkii
Coleus cylindraceus
Pokrój
Rośliny zielne i krzewy[9], u wielu gatunków z bulwiastymi korzeniami bocznymi[8].
Liście
Pojedyncze, naprzeciwległe[10], ogonkowe i ząbkowane[9].
Kwiaty
Zebrane w kilku- lub wielokwiatowe okółki tworzące szczytowy groniasty lub wiechowaty kwiatostan złożony. Podsadek zwykle brak lub szybko odpadają. Kwiaty osadzone są na szypułkach. Kielich jest jajowaty lub dzwonkowaty, z 5 ząbkami równymi lub dwuwargowy i wówczas z powiększonym górnym (tylnym) ząbkiem. Podczas owocowania kielich się powiększa. Korona kwiatu wystaje z kielicha, jest prosta lub zagięta, dwuwargowa. Górna warga jest podzielona na 4, rzadziej 3 łatki, mocno odgięte. Dolna warga ma łatkę wydłużoną, niepodzieloną, zwężającą się u nasady[9], zwykle kształtu łyżeczkowatego lub czółenkowatego[8]. Pręciki są cztery, schowane w dolnej wardze. Ich nitki są połączone lub wolne. Znamię w postaci rozwidlonych łatek[9].
Owoce
Niełupki jajowate do kulistych, gładkie[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Plectranthus malabaricus
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Plectranthinae z plemienia Ocimeae i podrodziny Nepetoideae z rodziny jasnotowatych Lamiaceae[11].

Część taksonomów uznaje gatunek typowy rodzaju za wspólny z rodzajem plektrantus Plectranthus i łączy te rodzaje w ramach szeroko ujmowanego rodzaju Plectranthus[9][10].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-08-11] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-08-11] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Coleus Lour., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-08-11].
  4. ↑ Lallemantia F.E.L. Fischer et C.A. Meyer, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-08-11].
  5. ↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 93.
  6. ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 324. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 218-219, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2, Warszawa: Muza SA, 1998, s. 287-288, ISBN 83-7079-779-2.
  9. ↑ a b c d e f Coleus Loureiro, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-08-10].
  10. ↑ a b K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 264. ISBN 978-3-642-62200-7.
  11. ↑ Genus Coleus Lour.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-08-11].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koleus&oldid=71225135”