Komparatystyka prawnicza a teoretyczne nauki prawne

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Komparatystyka prawnicza a teoretyczne nauki prawne – wielostronne relacje i wzajemne uwarunkowania teoretycznych nauk prawnych, przynajmniej z niektórymi innymi naukami w zróżnicowanym stopniu i zakresie[1].

Założenia badawcze[edytuj | edytuj kod]

Istnieje pięć założeń badawczych:

  • założenie o niezbędności faktycznie występujących analiz porównawczych we wszystkich naukach prawnych;
  • założenie o utrwalonej pozycji komparatystyki prawniczej jako odrębnej nauki prawnej w klasyfikacjach nauk prawnych, dydaktyce akademickiej, organizacji międzynarodowego życia naukowego;
  • założenie o możliwości tworzenia nowego prawa i nowej wiedzy o prawie za pomocą metody porównywania znanych praw i znanej wiedzy o prawie;
  • założenie o wzajemnych powiązaniach przedmiotu komparatystyki prawniczej jako odrębnej nauki prawnej z przedmiotem innych nauk prawnych, przede wszystkim jednak z przedmiotem teoretycznych nauk prawnych;
  • założenie o istnieniu dwóch typowych sposobów rozważań komparatystycznych nad prawem[2].

Komparatystyka prawnicza wpływa na rozwój nauk prawnych teoretycznych, historycznych i dogmatycznych. Oprócz tworzenia nowych treści pomagają określić rangę podejmowanych problemów, podają przykłady dla ugruntowania abstrakcyjnych wywodów, weryfikowania tez i hipotez, porównywania praw w kontekście historycznym i międzynarodowym, badaniu fenomenów prawnych[2].

Istnieją wielostronne relacje pomiędzy komparatystyką prawniczą a teoretycznymi naukami prawnymi. Z jednej strony komparatystyka związana jest ze wszystkimi naukami prawnymi z drugiej zaś wszystkie nauki prawne powiązane są z komparatystyką prawniczą[2].

Komparatystyka prawnicza a filozofia prawa[edytuj | edytuj kod]

Istnieje związek pomiędzy metodą porównawczą a filozofią prawa[3].

Warstwy treściowe typowe dla rozwiniętej koncepcji filozofii prawa:

  • warstwa metodologiczna – przyjmuje metodę porównawczą razem z innymi metodami za instrument rozważań filozoficznych;
  • warstwa gnoseologiczna – musi opierać się na porównywaniu z już istniejącymi koncepcjami;
  • warstwa aksjologiczna – wybór wartości prawnych opartych w różnym stopniu na porównywaniu;
  • warstwa ontologiczna – wiele możliwości porównywania treści i form filozoficznego uzasadniania prawa[4].

Na podstawie tak rozumianego związku pomiędzy prawem porównawczym a filozofią prawa, istnieje podstawa do rozważenia filozofii prawa naturalnego i różnych nurtów filozofii prawa[4]:

  • Porównawcza filozofia prawa pozytywnego – gdyby w różnych państwach zostały opracowane ideologiczne założenia każdego porządku prawnopozytywnego to można by je zsyntetyzować, uogólnić i porównać. Powstałaby w ten sposób porównawcza filozofia prawa pozytywnego, która mogłaby stanowić przygotowanie i rodzaj przejścia do drugiej części filozofii prawa, do nauki prawa naturalnego[5].
  • Porównawcza filozofia prawa naturalnego – rozważanie nad doktrynami prawa natury w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym, czasowym i terytorialnym. Do typowych ujęć należy porównanie do siebie koncepcji określonych filozofów prawa (komparatystyka w ujęciu podmiotowym) i porównywanie poszczególnych form myśli filozoficzno-prawnej-idei, doktryn, ideologii,programów(komparatystyka w ujęciu przedmiotowym)[4].

Komparatystyka prawnicza a jurysprudencja[edytuj | edytuj kod]

Wybór koncepcji pojmowania jurysprudencji wpływa na charakter powiązań jej przedmiotu z komparatystyką prawniczą:

  • Jurysprudencja analityczna – oddzielenie rozważań analitycznych nad prawem w postaci wypowiedzi językowych od badań prawa jako faktu socjologicznego, bądź psychologicznego[6].
  • Jurysprudencja socjologiczna – zestawienie z jednej strony porównawczo podobnych problemów społecznych, które można rozwiązać za pomocą prawa; z drugiej zaś strony porównanie skuteczności różnych rozwiązań prawnych podobnych problemów[6].

Komparatystyka prawnicza a teoria prawa[edytuj | edytuj kod]

Niejednoznaczne pojmowanie przez badaczy przedmiotu teorii prawa wpływa na to, że jej związki z komparatystyką prawniczą nie mogą być jednoznacznie określone. Wieloznaczność związana z pojmowaniem teorii prawa sprawia, że istnieją przeciwstawne komparatystycznie interpretacje:spekulatywne z empirycznymi, opisowe z teoretycznymi, statyczne z dynamicznymi, strukturalne z funkcjonalno-genetycznymi, analityczne z holistycznymi[7].

Najbardziej rozwinięta i uzasadniona interpretacja związków komparatystyki prawniczej z teorią prawa:

  • Koncepcja tzw. mutualistycznej symbiozy obu nauk – sprzyja rozwojowi obu nauk prawnych.Komparatystyka prawnicza powstaje na zasadzie porównań treści zaliczanych także do przedmiotów teorii prawa, ta z kolei przypisuje komparatystyce ważne miejsce wśród metod badawczych.
  • Koncepcja nadrzędności – wyróżnia nadrzędność teorii prawa nad komparatystyką prawniczą oraz nadrzędność komparatystyki prawniczej nad teorią prawa.
  • Koncepcja przyznająca komparatystyce prawniczej odrębną rangę, ogólnej nauki prawnej[7].

Nadrzędność teorii prawa nad komparatystyką prawniczą – ogólne, teoretyczne problemy prawa jak i komparatystyki powinny być rozstrzygane przez teoretyków prawa. Pogląd taki wyraził m.in. komparatysta francuski René David[7].

Nadrzędność komparatystyki prawniczej nad teorią prawa – łączenie teoretycznych rozważań nad prawem i poglądami na prawo z rezultatami wynikłymi z ich porównań[7].

Komparatystyka prawnicza a socjologia prawa[edytuj | edytuj kod]

Istnieją dwa sposoby interpretowania socjologii prawa przez prawników:

  • badanie teoretyczne nad genezą, funkcjonowaniem oraz skutkami funkcjonowania prawa w społeczeństwie;
  • brak samodzielności, miejsce pomocnicze, drugorzędne w wśród problemów należących do teorii prawa czy też teorii państwa i prawa[8].

Komparatystyka prawnicza – zainteresowana jedynie zjawiskami prawnymi[8].

Socjologia prawa – obejmuje dodatkowo społeczne uwarunkowania zjawisk prawnych np. politycznych, ekonomicznych, socjologicznych, religijnych[8].

Socjologiczne wyjaśnienie przyczyn dlaczego prawa podobne wywołują odmienne skutki społeczne w różnych krajach, a różne prawa podobny skutek są przydatne komparatystyce prawniczej w celu porównania praw oraz do postulowania, a także do tworzenia praw doskonalszych od praw obowiązujących[8].

Komparatystyka prawnicza a etnologia prawa[edytuj | edytuj kod]

Główni twórcy etnologii prawa Johann Jakob Bachofen oraz Henry Maine nie uwzględniali jej związków z komparatystyką prawniczą. Ich głównym celem było opracowanie ogólnoświatowej historii prawa[9].

Współcześnie istnieje coraz mniej powiązań etnologii prawa z powszechną historią prawa. Łączy się ona jednak coraz silniej z ogólną etnologią jako jej wyspecjalizowaną odmianą oraz z komparatystyką prawniczą jako jej szczególną częścią, która koncentruje się na zachowaniu ludzi pierwotnych w sferach regulowanych prawem[9].

Etnologia prawa ma charakter historyczny, ponieważ odnosi się do podstawowych źródeł prawa opisując najstarsze szczeble ich rozwoju[9].

Komparatystyka prawnicza a historia doktryn politycznych i prawnych[edytuj | edytuj kod]

Komparatystyka prawnicza uwzględnia i wykorzystuje na swoje potrzeby elementy historii doktryn politycznych i prawnych w ujęciu porównawczym. Nawet gdy komparatystyka jest ograniczona do czasów komuś lub czemuś współczesnych musi odwoływać się do historii prawa i poglądów na prawo znanych z przeszłości. Ma to wpływ na zacieranie się granicy pomiędzy komparatystyką prawniczą a historią doktryn politycznych i prawnych[10].

Wszelkie badania historyczne zostają oparte na metodach porównawczych. Komparatystyka prawnicza, która została ugruntowana na opisie faktów jest zobowiązana do ustaleń historyków doktryn politycznych i prawnych. Jeżeli przedmiot historii nauk politycznych i prawnych krzyżuje się lub pokrywa z przedmiotem filozofii prawa, jurysprudencji, teorii prawa, nauk politycznych to mają tam zastosowanie ustalenia dotyczące relacji tych nauk z komparatystyką prawniczą[10].

Dwie główne wersje porównawczo ujmowanej historii doktryn politycznych i prawnych:

  • horyzontalna (pozioma) – porównywanie doktryn rozwijanych równocześnie lub sobie współcześnie;
  • wertykalna (pionowa) – porównywanie w stosunku do okresów wcześniejszych[10].

Opis historyczny jest podstawą interpretacji komparatystycznej. Historia doktryn politycznych i prawnych jest podstawowym materiałem dla komparatystyki prawniczej jeśli mają być w nim zawarte poglądy na państwo i prawo. Historia doktryn politycznych i prawnych oraz komparatystyka prawnicza powinny kierować się podobnymi zasadami przy badaniu wpływów jednych autorów na innych lub też oddziaływania na siebie nurtów myślowych[10].

Porównywanie doktryn z różnych okresów historycznych może doprowadzić do ahistoryzmu. Komparatystyka historii doktryn politycznych i prawnych posługuje się zróżnicowanymi porównawczo ocenami doktryn, dzieląc je na postępowe, konserwatywne i reakcyjne[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tokarczyk 2008 ↓, s. 81.
  2. ↑ a b c Tokarczyk 2008 ↓, s. 80–81.
  3. ↑ Tokarczyk 2008 ↓, s. 83–83.
  4. ↑ a b c Tokarczyk 2008 ↓, s. 82–83.
  5. ↑ Martyniak 1949 ↓, s. 93.
  6. ↑ a b Tokarczyk 2008 ↓, s. 83–84.
  7. ↑ a b c d Tokarczyk 2008 ↓, s. 85–88.
  8. ↑ a b c d Tokarczyk 2008 ↓, s. 88–90.
  9. ↑ a b c Tokarczyk 2008 ↓, s. 91–92.
  10. ↑ a b c d e Tokarczyk 2008 ↓, s. 92–94.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Roman Tokarczyk: Komparatystyka prawnicza. Wolters Kluwer, 2008. ISBN 978-83-7601-359-6.
  • Czesław Martyniak: Problem filozofii prawa. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1949.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komparatystyka_prawnicza_a_teoretyczne_nauki_prawne&oldid=63252247”