Empiryzm

Empiryzm (od stgr. ἐμπειρία empeiría – „doświadczenie”) – doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.

Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z racjonalizmem filozoficznym, który głosi, iż źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Pierwszym filozofem, który krytykował takie poznanie, był Heraklit –

Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy noszą duszę barbarzyńców.

Współczesna koncepcja empiryzmu została wysunięta przez Francisa Bacona, a następnie rozwinięta przez Johna Locke’a, George’a Berkeleya oraz Davida Hume’a.

Można wyróżnić empiryzm metodologiczny, który głosi nieistnienie sądów syntetycznych a priori i empiryzm genetyczny, który głosi, że umysł ludzki jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych (umysł jako tabula rasa – „niezapisana tablica”), dopiero doświadczenie bezpośrednio lub pośrednio powoduje zapełnienie tej pustki sądami. Skrajną postacią empiryzmu genetycznego jest sensualizm, który głosi, że nie ma niczego w umyśle, czego nie było wpierw w zmysłach. Poglądem przeciwstawnym do empiryzmu genetycznego jest natywizm.

Z nurtu empiryzmu wykształciło się szereg innych prądów filozoficznych: kantyzm, pozytywizm, pozytywizm logiczny oraz fenomenologia.

Do empirystów należeli:

• Etienne Bonnot de Condillac
• Pierre Cabanis
• Charles de Bonnet
• Stanisław Staszic
• Jan Śniadecki
• Leonardo da Vinci

Zobacz też

• sensualizm
• aprioryzm
• a priori
• a posteriori

Linki zewnętrzne

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-29]:

• Peter Markie: Rationalism vs. Empiricism. 2017-07-06.
• Bradley Monton, Chad Mohler: Constructive Empiricism. 2017-01-17.
• Gregory W. Dawes: Ancient and Medieval Empiricism. 2017-09-27.