Johann Jakob Bachofen
Johann Jakob Bachofen (ur. 22 grudnia 1815 w Bazylei, zm. 25 listopada 1887 w Bazylei) – szwajcarski prawnik, etnolog i badacz starożytności.
W 1841 roku został profesorem prawa rzymskiego na Uniwersytecie Bazylejskim, w 1844 roku został powołany na urząd radcy apelacyjnego.
Znany przede wszystkim jako odkrywca matriarchatu – badając greckie i egipskie mity i symbole, stwierdził, że patriarchalna struktura społeczeństwa nie istniała zawsze.
W swym głównym dziele pt. Das Mutterrecht. Eine Untersuchung über die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiösen und rechtlichen Natur Bachofen opisał poprzedzające dzisiejsze społeczeństwo matriarchalne, w którym głową rodziny była matka. Decydującą role odgrywał w tym fakt, iż zawsze można w sposób jednoznaczny stwierdzić, kto jest matką dziecka – fakt ojcostwa nie jest już taki pewny. A zatem w owym pierwotnym społeczeństwie matriarchalnym to matka była postacią, do której prowadziły wszystkie szlaki życia społecznego, ekonomicznego, kulturalnego i religijnego – z tego względu była też fundamentem ładu społecznego; oddawano jej cześć jako życiodajnej bogini.
Według Bachofena ludzkość przechodzi w swym rozwoju przez trzy uniwersalne epoki: heteryzm (epokę „nieuporządkowanych stosunków płciowych”), ginajkokrację (epokę panowania kobiet) i patriarchat[1]. Bachofen przypuszczał, że fazę matriarchalną poprzedzała mniej cywilizowana faza heteryzmu[2], ugruntowana na naturalnej produktywności kobiety – epoka nieznająca instytucji małżeństwa ani prawa. Według Bachofena heteryzm żywiołowy polegał na współżyciu wielu kobiet z wieloma mężczyznami[3]. A zatem matriarchat stanowi epokę pomiędzy najniższą formą kultury i patriarchatem, który ostatecznie zatryumfował, w miarę, jak odkrywano coraz lepsze metody stwierdzania ojcostwa. Zdaniem Bachofena, w fazie patriarchalnej główną postacią życia społecznego był ojciec reprezentujący zasady prawa, rozumu, sumienia oraz hieratycznej organizacji społecznej, wypierającej wartości typowo matriarchalne, takie jak wolność, równość i miłość.
Bachofen powiązał formę produkcji z formą ładu społecznego, dowodząc, iż po epoce zorganizowanych patriarchalnie społeczeństw myśliwych i zbieraczy kobiety znowu zdobyły większe znaczenie dzięki wytwórczości domowej, a zatem że matriarchat powrócił.
Po epoce zapomnienia Bachofena jego dzieło odkrył Ludwig Klages. Idee Bachofena wywarły wpływ na takich myślicieli i pisarzy, jak: Lewis Henry Morgan, Friedrich Engels, Thomas Mann, Jane Ellen Harrison, Erich Fromm, Robert Graves, Rainer Maria Rilke, Joseph Campbell, Otto Gross, Julius Evola[4], Walter Benjamin.
Johann Jakob Bachofen został pochowany na cmentarzu Wolfgottesacker, jednej z ważniejszych nekropolii w Bazylei, obok takich osobowości jak historyk Rudolf Wackernagel (1855-1925), malarz Ernst Stückelberg (1831-1903) czy rektor oraz profesor Uniwersytetu Bazylejskiego Karl Gustav Jung (1794-1864)[5].
Dzieło
[edytuj | edytuj kod]- 1861 – Das Mutterrecht (Stuttgart).
- 1926 – Der Mythus von Orient und Occident (Monachium).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nowicki 2012 ↓, s. 96.
- ↑ Bachofen, Johann Jakob. Wielka Encyklopedia Radziecka. [dostęp 2021-05-31]. (ang.).
- ↑ Musiał-Kidawa 2017 ↓, s. 331.
- ↑ Matriarchat w dziele J. J. Bachofena.
- ↑ Der Wolfgottesacker. stadtgaertnerei.bs.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-28)]..
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Bachofen, Matriarchat. Studium na temat ginajkokracji świata starożytnego podług natury religijnej i prawnej, przełożył Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2007.
- Aldona Musiał-Kidawa. Od matriarchatu do patriarchatu. „Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska”. z. 100, s. 327--338, 2017. [dostęp 2021-06-01].
- Florian Nowicki. Engels, etnografi a, matriarchalistyka. „Nowa Krytyka”. 28, s. 81-101, 2012. ISSN 0867-647X. [dostęp 2021-06-01].
- Uwe Wesel, Der Mythos vom Matriarchat: Über Bachofens Mutterrecht und. Stellung von Frauen in frühen Gesellschaften vor d. Entstehung staatlichen Herrschaft, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1980.
- ISNI: 0000000081428375
- VIAF: 64001159
- LCCN: n50019400
- GND: 118505645
- NDL: 00462616
- LIBRIS: 1zcff3lk121kqs7
- BnF: 11889806s
- SUDOC: 026699885
- SBN: CFIV019281
- NLA: 35761767
- NKC: ola2002150821
- BNE: XX834721
- NTA: 070245584
- BIBSYS: 90287752
- CiNii: DA02101406
- Open Library: OL165175A
- PLWABN: 9810545748505606
- NUKAT: n2006075021
- J9U: 987007258037805171
- PTBNP: 45401
- CONOR: 69451363
- ΕΒΕ: 107276
- KRNLK: KAC201332707