Kopalnia Wolność
Kopalnia Wolność – kopalnia rud żelaza i uranu w Kowarach, w pewnym okresie będąca częścią "Przedsiębiorstwa Kowarskie Kopalnie", później Zakładów Przemysłowych R-1 (ros. Предприятие Кузнецкие Рудники).
Położenie
Kopalnia Wolność była położona na styku Karkonoszy i Rudaw Janowickich, w dolinie Jedlicy, w górnej części Kowar. Najstarsze wyrobiska położone były na zboczach góry Rudnik w Rudawach, tam też zlokalizowany był szyb Wolność, szyb Pochyły, Stara Sztolnia, Główna Sztolnia, Górna Sztolnia, sztolnie nr 4, 5 i 6. Pola wydobywcze "Wulkan" i "Marta" położone były na północno-wschodnich zboczach Kowarskiego Grzbietu. W polu "Wulkan" znajdowała się sztolnia Wulkan oraz szyb, a na północ od nich szyb nr 4 i sztolnia nr 10. W polu "Marta" znajdował się szyb nr 1 i sztolnia Marta. Przy wyrobiskach podziemnych znajdują się różnej wielkości hałdy skał płonnych, a część z nich została rozebrana[1].
Historia
Kopalnictwo rud żelaza
Tradycje górnictwa żelaza Kowar są bardzo stare. 4 września 1513 r. otrzymały one od króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka prawa miasta górniczego. Na początku XVI w. miało tu pracować 11 kuźnic[2].
Najstarszym miejscem wydobycia rud żelaza były południowo-zachodnie zbocza góry Rudnik na obszarze Rudaw Janowickich, czyli na terenie późniejszej kopalni Wolność[3].
Miasto było znaczącym ośrodkiem produkcji broni palnej, zwłaszcza pod koniec XVI wieku. Król Zygmunt August zamówił u kowarskich rusznikarzy 200 luf do muszkietów dla swojego wojska.
Po II wojnie Kopalnia Wolność podlegała Zjednoczeniu Rud Żelaza w Częstochowie i eksploatowano w niej rudę żelaza[4].
Kopalnictwo rud uranu
Po raz pierwszy rudę uranu w Kowarach odkryto w 1911 r.[5], a ponownie w latach powojennych, w ramach rewizji wszystkich kopalń dolnośląskich[6].
1 stycznia 1948 powstało "Przedsiębiorstwo Kowarskie Kopalnie", przekształcone w 1951 w "Zakłady Przemysłowe R-1 (ros. Предприятие Кузнецкие Рудники), które przejęło kopalnię Wolność[7]. W latach 50. XX w. kopalnia Wolność składała się z trzech pól górniczych: "Wolność", "Wulkan" i "Marta"[8][1].
W roku 1953 kopalnię przekazano z powrotem Zjednoczeniu Rud Żelaza w Częstochowie. W latach 1953-1962 wydobywano rudę żelaza, a równolegle niewielkie ilości rud uranu (w latach 1956-1957 i 1958). W 1962 kopalnia Wolność została ostatecznie zamknięta[8].
Ogółem w latach 1948-1962 w kopalni Wolność wydobyto ok. 26,7 tys. t rud uranu o średniej zawartości 0,35% uranu, czyli ok. 93,3 t czystego uranu, który w całości sprzedano do ZSRR[9].
- ↑ a b Szlak tradycji górniczych w Kowarach, mapa turystyczna w skali 1:10 000, Geocentrum Wrocław Witold Placek, Wrocław, bez roku wydania, ISBN 978-83-935105-0-4
- ↑ Tadeusz Dziekoński: Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku, Ossolineum, 1972, s. 335
- ↑ Antoni Muszer: Kopaliny użyteczne regionu karkonoskiego, w: Michał P. Mierzejewski (red.): Karkonosze, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, ISBN 83-229-2675-8, s. 271-272
- ↑ Klementowski 2010 ↓, s. 81.
- ↑ Klementowski 2010 ↓, s. 30.
- ↑ Klementowski 2010 ↓, s. 32.
- ↑ Klementowski 2010 ↓, s. 52.
- ↑ a b Klementowski 2010 ↓, s. 116.
- ↑ Klementowski 2010 ↓, s. 125.
Bibliografia
- Tadeusz Dziekoński: Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku, Ossolineum, 1972
- Robert Klementowski: W cieniu sudeckiego uranu. Kopalnictwo uranu w Polsce w latach 1948-1973. Wrocław: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu, 2010. Szablon:Błędny ISBN
- Szlak tradycji górniczych w Kowarach, mapa turystyczna w skali 1:10 000, Geocentrum Wrocław Witold Placek, Wrocław, bez roku wydania, ISBN 978-83-935105-0-4