Kopciuch kolumbijski
| Myiotheretes pernix[1] | |||
| (Bangs, 1899) | |||
 Ilustracja z 1920 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kopciuch kolumbijski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kopciuch kolumbijski[3] (Myiotheretes pernix) – gatunek małego ptaka z rodziny tyrankowatych (Tyrannidae), podrodziny wodopławików (Fluvicolinae). Występuje endemicznie w północnej Kolumbii. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany po raz pierwszy przez Outrama Bangsa w 1899 roku. Holotyp pochodził z Kolumbii, autor zapisał miejsce odnalezienia ptaka jako „Matacama”, a wysokość – 9000 stóp (ok. 2740 m) n.p.m. Był to dorosły samiec, odłowiony przez W.W. Browna 4 lutego 1899 roku. Bangs nadał mu nazwę Ochthodiaeta pernix[4]. Kopciuch kolumbijski bywał umieszczany razem z kopciuchami: ciemnym (M. fumigatus) i rdzawoskrzydłym (M. fuscorufus) w osobnym rodzaju Ochthodiaeta[5]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza kopciucha kolumbijskiego w rodzaju Myiotheretes[6]. M. pernix jest gatunkiem monotypowym[5][6]. Przynajmniej w 1930 roku holotyp znajdował się w Muzeum Zoologii Porównawczej w Cambridge, gdzie był oznaczony numerem 106,004[7].
W roku 1920, w 21 lat po opisaniu gatunku, znano zaledwie 5 okazów[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 18–21 cm[5]. Nad kantarkiem i okiem przebiega biały pasek. Wierzch ciała ciemnobrązowy. Skrzydła ciemniejsze, można dostrzec dwa jasnocynamonowe albo rdzawe paski skrzydłowe. Wewnętrzne lotki mają rdzawe krawędzie. Sterówki czarniawe; zewnętrzne krawędzie zewnętrznych sterówek rdzawe lub rdzawobrązowe. Białe gardło pokrywają popielate paski. Pióra na spodzie ciała mają głęboką, rudą barwę, na piersi z lekko oliwkowym odcieniem[5]. Dziób i nogi czarne[5].
Wymiary szczegółowe holotypu: długość skrzydła 103 mm, ogona – 83 mm, skoku – 25,6 mm, dzioba (górna krawędź) – 21,2 mm[4]. Wymiary dla 10 osobników, wraz z odchyleniem standardowym (w nawiasie), w milimetrach[9]:
| Długość ciała | D. skrzydła | D. ogona | D. skoku | D. środkowego palca |
|---|---|---|---|---|
| 191,9 (3,8) | 99,7 (4,3) | 87,4 (3,6) | 23,1 (0,8) | 21,2 (0,8) |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Endemit Kolumbii. Występuje jedynie na północnych i północno-zachodnich[10] zboczach Sierra Nevada de Santa Marta. Według BirdLife International większość współczesnych doniesień pochodzi z pasma San Lorenzo[11]. Był tam stwierdzony już w 1900 roku[12]. W 2001 zaobserwowano kopciuchy kolumbijskie także w dolinie górnej rzeki Frío[13].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Kopciuch kolumbijski był stwierdzany na wysokości 2100–3300 m n.p.m. Środowiskiem życia gatunku są zakrzewione obrzeża górskich lasów, także zarośla w lasach wtórnych; rzadko zamieszkuje zakrzewione przecinki, skarpy powstałe po wybudowaniu drogi i zarośnięte zbocza[5]. W paśmie San Lorenzo można wyróżnić pięć typów środowisk – dojrzały las, zarośla wtórne, obszary z przemieszaną roślinnością naturalną i pochodzenia rolniczego, pastwiska i plantacje kawy. Podczas jednego z badań okazało się, że najchętniej kopciuchy kolumbijskie przebywają w lasach (również wtórnych), jednak w ogóle nie odwiedzają plantacji kawy[10]. Podobnie, bywały obserwowane nieopodal upraw sosen, jednak nie na ich obszarze[11]. Do tego badane ptaki przebywały na obszarach o niskiej rocznej średniej temperaturze i rocznej sumie opadów wynoszącej przynajmniej 2000 mm. Prawdopodobnie ptaki preferują takie środowisko ze względu na stałe warunki, a więc i stały dostęp pożywienia[10].
Według autorów artykułu z listopada 2015 roku ówczesny stan wiedzy dotyczący kopciucha kolumbijskiego bazował głównie na pojedynczych lub niepotwierdzonych obserwacjach[10]. Przedstawiciele M. pernix żywią się owadami. Zwykle przebywają samotnie lub w parach, okazjonalnie w grupach wielogatunkowych. Poluje przez wypady z czubków drzew i krzewów, okazjonalnie nie w otwarty teren, a w obrębie korony drzewa. Nie są znane informacje dotyczące rozrodu kopciuchów kolumbijskich[5].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje kopciucha kolumbijskiego za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) od 2000 roku. Wcześniej, w latach 1994 i 1996 otrzymał status narażonego na wyginięcie (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacuje się na 600–1700 dorosłych osobników[11]. W 1993 roku w Sierra Nevada de Santa Marta pozostawało jedynie 15% rdzennej roślinności[11], jednakże głównie na północnych stokach, gdzie występują kopciuchy[5]. Zasięg występowania M. pernix szacuje się na około 2000 km²[11], zaś rzeczywisty obszar występowania na 352 km² (Botero-Delgadillo et al., 2015)[10]. Zagrożeniem dla gatunku jest przekształcanie lasów w plantacje konopi indyjskich[5], również krasnodrzewów (Erythroxylum)[11]. Mniej znaczącym zagrożeniami są: wycinka drzew, wypalanie, obsadzanie obcymi gatunkami (w tym eukaliptusami[5] i sosnami[11]) oraz ekspansja rolnictwa, w tym wypas bydła i zakładanie plantacji kawy na niższych wysokościach. Dziewicza roślinność gór jest chroniona przez Park Narodowy Sierra Nevada de Santa Marta oraz rezerwat biosfery, w obrębie którego znajduje się ów park. Z punktu widzenia ochrony przyrody jest to jednak jedynie formalny zapis, a lepsze efekty mogłaby przynieść współpraca z lokalną ludnością i władzami[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Myiotheretes pernix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Myiotheretes pernix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Xolmiini Tello, Moyle, Marchese & Cracraft, 2009 (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-23].
- ↑ a b O. Bangs. On some new or rare birds from the Sierra Nevada de Santa Marta, Colombia. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 13, s. 95–96, 1899.
- ↑ a b c d e f g h i j k Farnsworth, A., Langham, G. & Sharpe, C.J.: Santa Marta Bush-tyrant (Myiotheretes pernix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [dostęp 2016-01-29]. Darmowy dostęp w ramach Species of the Month
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-22]. (ang.).
- ↑ Outram Bangs. Types of Birds Now in the Museum of Comparative Zoology. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 70, s. 265, 1930.
- ↑ W.E. Clyde Todd & M.A. Carriker. The birds of the Santa Marta region of Colombia: a study in altitudinal distribution. „Annals of the Carnegie Museum”, s. 391, 1922.
- ↑ Clay E. Corbin, Morphological and ecological evolution in Old and New World Flycatchers, Department of Biological Sciences and the College of Arts and Sciences, 2002 [zarchiwizowane z adresu 2016-02-01].
- ↑ a b c d e Esteban Botero-Delgadillo, Nicholas J. Bayly, Sandra Escudero-Páez & María Isabel Moreno. Understanding the distribution of a threatened bird at multiple levels: A hierarchical analysis of the ecological niche of the Santa Marta Bush-Tyrant (Myiotheretes pernix). „The Condor”. 117 (4), 2015. DOI: 10.1650/CONDOR-15-26.1.
- ↑ a b c d e f g Species factsheet: Myiotheretes pernix. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-13]. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. XIV. List of birds collected in the district of Santa Marta, Colombia. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 13, s. 152, 1900.
- ↑ Ralf Strewe & Cristobal Navarro. The threatened birds of the río Frío Valley, Sierra Nevada de Santa Marta, Colombia. „Cotinga”. 22, s. 50, 2004.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).