Krogulec czarnogrzbiety

Krogulec czarnogrzbiety
	Accipiter melanochlamys
	(Salvadori, 1875)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Accipiter
Gatunek	krogulec czarnogrzbiety
Synonimy
	Urospizias melanochlamys Salvadori, 1875; Astur melanochlamys schistacinus Rothschild & Hartert, 1913;
	Urospizias melanochlamys Salvadori, 1875; Astur melanochlamys schistacinus Rothschild & Hartert, 1913;
Podgatunki
	A. m. melanochlamys (Salvadori, 1876); A. m. schistacinus (Rothschild & Hartert, 1913);
	A. m. melanochlamys (Salvadori, 1876); A. m. schistacinus (Rothschild & Hartert, 1913);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krogulec czarnogrzbiety^[4] (Accipiter melanochlamys) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Ptak ten występuje endemicznie na Nowej Gwinei. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Krogulec czarnogrzbiety występuje w zależności od podgatunku^[5]^[6]:

A. melanochlamys melanochlamys – półwysep Doberai (północno-zachodnia Nowa Gwinea)
A. melanochlamys schistacinus – górskie regiony środkowej i wschodniej Nowej Gwinei

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez włoskiego ornitologa Tommaso Salvadoriego w 1875 roku pod nazwą Urospizias melanochlamys^[7]. Jako miejsce typowe autor wskazał Arfak Mountains na Nowej Gwinei^[7]. Tradycyjnie uważa się, że tworzy grupę siostrzaną z krogulcem białobrzuchym (A. albogularis), krogulcem czarnogardłym (A. haplochromis) oraz krogulcem rdzawoszyim (A. rufitorques)^[5]. Wyróżniono dwa podgatunki krogulca czarnogrzbietego^[b]^[5], lecz podgatunek schistaceus jest słabo zróżnicowany, różniąc się od nominatywnego nieco bledszym upierzeniem na grzbiecie^[5], jednak różnice te równie dobrze mogą zachodzić z powodu indywidualnej lub płciowej zmienności poszczególnych ptaków^[8]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) obecnie (2020) uznaje A. melanochlamys za gatunek monotypowy^[6].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzajowa: łacińskie accipiter, accipitris – „jastrząb” < accipere – „chwytać, łapać”^[9].
Epitet gatunkowy: greckie μελας melas, μελανος melanos – „czarny”; χλαμυς khlamus, χλαμυδος khlamudos – „płaszcz”^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 32–43 cm, pozostałe dane przedstawia tabelka (n = liczba badanych ptaków)^[8].

Masa ciała	Rozpiętość skrzydeł	Skrzydło	Ogon	Skok
♂ 172–256 g (n = 4); ♀ 294 g (n = 1)	♂♀ 65–80 cm	♂ 214–227 mm; ♀ 247–261 mm	♂ 152–167 mm; ♀ 181–197 mm	♂ 56–63 mm; ♀ 69–72 mm

Średniej wielkości krogulec. Dorosły ptak charakterystyczny, upierzenie głowy i górnych części ciała lśniąco czarne, spód oraz kołnierz kasztanowate; na podbrzuszu i gardle mogą występować słabo zaznaczone białawe paski. Ogon dość krótki, nogi wydłużone z krótkimi palcami u stóp. U młodych ptaków górne części ciemne, brązowo nakrapiane; dolne części ciała kremowe z brązowymi smugami i plamami. Młode podobne do młodych innych sympatrycznych gatunków z rodzaju Accipiter, ale głowa i spód ciała są bledsze, słabiej zaznaczone^[5]. Tęczówki, woskówka i nogi u dorosłych ptaków koloru pomarańczowo-żółtego do żółtego, u osobników młodocianych koloru żółtego. Płci podobne w upierzeniu, lecz samica jest o 9–22% większa i prawdopodobnie 15-25% cięższa od samca^[5]^[11].

Głos[edytuj | edytuj kod]

Zarejestrowano głośne i piskliwe „kia...kia...kia...” oraz serię szybkich dźwięków o intensywnym tonie „di di di”^[5].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko i pokarm[edytuj | edytuj kod]

Krogulec czarnogrzbiety jest gatunkiem osiadłym i zamieszkuje górskie lasy deszczowe, lasy mgliste, czasami widywany też na skraju lasów i przyległych do lasów ogrodach, na wysokościach od 1090 do 3500 m n.p.m.^[12]^[5]^[11]. Spotykany samotnie lub w parach, często unosi się wysoko ponad lasem^[11].

Żywi się głównie małymi i średnimi ptakami, zwłaszcza górskim gatunkiem gołębia, krasnookiem ciemnogłowym (Gymnophaps albertisii); poluje także na małe ssaki, żaby i owady^[13]^[5]^[8]. Poluje głównie wewnątrz lasu, choć czasami również na bardziej otwartym terenie^[8]. Lata wzdłuż drzew, chwytając gołębie siedzące na gałęziach, a także ściga je podczas lotu^[5]^[8]. Obserwowano jak ukradkiem przelatuje przez ogrody oraz lasy wtórne i chwyta ptaki złapane w siatki ornitologiczne^[5]^[8].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Gniazda (prawdopodobnie typowe dla rodzaju) zbudowane na wysokich drzewach, w tym na pandanach (Pandanus)^[5]^[8]. Prawdopodobnie gniazduje w drugiej połowie roku, jak sugeruje samiec będący w kondycji rozrodczej w październiku^[8]. Brak dalszych informacji na temat rozrodu, liczby zniesionych jaj i wychowu młodych.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern, najmniejszej troski)^[3]^[14]. Ptak powszechny we wszystkich górskich obszarach kontynentalnej Nowej Gwinei, ale zamieszkuje trudne, odległe i gęsto zalesione tereny i z tego powodu jest rzadko obserwowany przez ornitologów^[5]. Stan populacji ocenia się na 1000–10 000 osobników, co mniej więcej równa się 670–6700 dorosłych ptaków^[14]. Ponieważ lasy w wielu częściach zasięgu krogulca czarnogrzbietego są nadal w stanie nienaruszonym, populacja tego ptaka uznawana jest za stabilną^[8].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Łacińskie schistacinus – „łupkowaty, niebiesko-szary” < schistaceus – „łupkowo-szary” < schistus – łupkowaty < lapis schistos – „łupliwy kamień” < greckie σχιστος skhistos – „rozszczepiony” < σχιζω skhizō – „rozszczepiać”.
↑ Zobacz w infoboksie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Accipiter melanochlamys, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ W. Rothschild, E. Hartert. List of the collections of birds made by Albert S. Meek in the lower ranges of the Snow mountains, on the Eilanden river and on Mount Goliath during the years1910 and 1911. „Novitates Zoologicae”. 20, s. 482, 1913. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Accipiter melanochlamys, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-01-22] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m S. Debus, J.S. Marks: Black-mantled Goshawk (Accipiter melanochlamys). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-22]. (ang.).
↑ ^a ^b T. Salvadori. Descrizione di cinquantotto nuove specie di uccelli, ed osservazioni intorno ad altre poco note, della Nuova Guinea e di altre Isole Papuane, raccolte dal D.' Odoardo Beccari e dai cacciatori del Sig. A. A. Bruijn. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 7, s. 905, 1875. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 547.
↑ Accipiter, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ Melanochlamys, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ ^a ^b ^c Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 546.
↑ B.G. Freeman, A. Class, J. Mandeville, S. Tomassi, B.M. Beehler. Ornithological survey of the mountains of the Huon Peninsula, Papua New Guinea. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 133 (1), s. 4-18, 2014. (ang.).
↑ T.K. Pratt, B.M. Beehler: Birds of New Guinea. Wyd. 2. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2015, s. 297. ISBN 978-1-4008-6511-6. (ang.).
↑ ^a ^b J. Ekstrom, S. Butchart, M. Harding: Black-mantled Goshawk Accipiter melanochlamys. BirdLife International. [dostęp 2016-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J. Ferguson-Lees, D.A. Christie: Raptors of the World. Londyn: Christopher Helm, 2001, s. 546-547. ISBN 0-618-12762-3. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia krogulca czarnogrzbietego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[a-2] Łacińskie schistacinus – „łupkowaty, niebiesko-szary” < schistaceus – „łupkowo-szary” < schistus – łupkowaty < lapis schistos – „łupliwy kamień” < greckie σχιστος skhistos – „rozszczepiony” < σχιζω skhizō – „rozszczepiać”.

[b-9] Zobacz w infoboksie.

[itis-1] Accipiter melanochlamys, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Rothschild&Hartert-3] W. Rothschild, E. Hartert. List of the collections of birds made by Albert S. Meek in the lower ranges of the Snow mountains, on the Eilanden river and on Mount Goliath during the years1910 and 1911. „Novitates Zoologicae”. 20, s. 482, 1913. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Accipiter melanochlamys, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-01-22] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-22].

[hbwalive-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m S. Debus, J.S. Marks: Black-mantled Goshawk (Accipiter melanochlamys). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-22]. (ang.).

[Salvadori-8] T. Salvadori. Descrizione di cinquantotto nuove specie di uccelli, ed osservazioni intorno ad altre poco note, della Nuova Guinea e di altre Isole Papuane, raccolte dal D.' Odoardo Beccari e dai cacciatori del Sig. A. A. Bruijn. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 7, s. 905, 1875. (wł.).

[CITEREFFerguson-LeesChristie2001547-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 547.

[hbwalive2-11] Accipiter, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[hbwalive3-12] Melanochlamys, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[CITEREFFerguson-LeesChristie2001546-13] Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 546.

[Freeman&etal-14] B.G. Freeman, A. Class, J. Mandeville, S. Tomassi, B.M. Beehler. Ornithological survey of the mountains of the Huon Peninsula, Papua New Guinea. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 133 (1), s. 4-18, 2014. (ang.).

[Pratt&Beehler-15] T.K. Pratt, B.M. Beehler: Birds of New Guinea. Wyd. 2. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2015, s. 297. ISBN 978-1-4008-6511-6. (ang.).

[birdlife-16] J. Ekstrom, S. Butchart, M. Harding: Black-mantled Goshawk Accipiter melanochlamys. BirdLife International. [dostęp 2016-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[b]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]