Krzyż Powstańczy w Wawrze
 Krzyż powstańczy obok dawnej karczmy wawerskiej (ukrytej za lewą krawędzią zdjęcia). | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce |
m-y ul.Płowiecka 83 |
| Data odsłonięcia |
1919 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′44,9152″N 21°08′21,9574″E/52,229143 21,139433
| |
Krzyż powstańczy w Wawrze – krzyż i znajdujący się u jego stóp kamień postawione w 1919 roku ku czci poległych podczas powstania listopadowego[1][2] w zwycięskich bitwach z Rosjanami 19 lutego (I bitwa pod Wawrem) i 31 marca 1831 (II bitwa pod Wawrem)[3][4][5].
Opis pomnika[edytuj | edytuj kod]
Pamiątkowy granitowy[5] kamień u stóp dębowego[6] krzyża zawiera napis:
Ś. + P.
POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ
W DNIACH 19.GO LUTEGO
I.31.MARCA 1831.R.
a dodana 31 marca 2001 roku umieszczona niżej płyta:
A JEŚLI KOMU DROGA OTWARTA DO NIEBA
TYM CO SŁUŻĄ OJCZYŹNIE
JAN KOCHANOWSKI
W MOGILE TEJ SPOCZYWAJĄ PROCHY ŻOŁNIERZY
POWSTANIA LISTOPADOWEGO
POLEGŁYCH W ZWYCIĘSKICH BITWACH
19 LUTEGO I 31 MARCA 1831 R.
W 170 ROCZNICĘ ZWYCIĘSTWA POD WAWREM
31 MARCA 2001 R.
MIESZKAŃCY GMINY WARSZAWA WAWER
Pod krzyżem są złożone kości ludzkie[7][3] oraz szczątki umundurowania i oporządzenia żołnierzy[3], wydobyte przy okazji prac melioracyjnych i drogowych na polach Wawra i Zastowa[3], prowadzonych w latach 20. XX wieku przez Spółkę Wodną Obwodu Wawerskiego[7]. Nie jest to jednak dawny cmentarz poległych żołnierzy[3]. Według jednych źródeł kości złożono pod krzyżem[7], według innych krzyż i kamień postawiono w miejscu pochowania kości[3]. Po wiślańskiej stronie[5] ulicy Płowieckiej znaleziono wtedy kości ludzkie i końskie, szczątki mundurów polskich i rosyjskich, wozów, jaszczy, broni palnej i siecznej, kulę armatnią[7][5].
Otoczenie pomnika[edytuj | edytuj kod]
Krzyż usytuowany jest tuż przy karczmie (austerii) wawerskiej[3][4][5][8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Krzyż i pamiątkowy kamień zostały postawione w 1919 roku[3][4][5][7], tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości[9][4] (według niektórych źródeł wcześniej, bo w lutym 1916 roku[8][6]).
Inicjatorem budowy pomnika był Zarząd Wawerskiego Kółka Rolniczego (powstałego w 1917 roku[7])[3][7]. Po 1948 roku obiekt był zaniedbany, rosnące wokół chwasty i krzewy dzikiego bzu zasłaniały kamień z napisem. Został zrekonstruowany w latach 1981-1984, dzięki staraniom księdza prałata Wacława Karłowicza z parafii pw. św. Wacława na Wygodzie[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zbiory NAC on-line - prototyp. Tytuł tematu: Krzyż ku czci poległych w powstaniu listopadowym w Wawrze. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2013-11-07]. Cytat: Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji; Sygnatura: 1-U-7441
- ↑ [http://web.archive.org/web/20131109024812/http://www.architektura.um.warszawa.pl/sites/default/files/files/Zakole_Wawerskie_2.8-2.11_uzytk_przyroda_dziedz_krajobr.pdf 2.10. Charakterystyka środowiska przyrodniczego i obecnego zagospodarowania - podrozdział Dziedzictwo kulturowe]. W: Barbara Szulczewska, Michał Fic i in.: Studium ekofizjograficzne dla obszaru położonego w rejonie Zakola Wawerskiego wraz z układem hydrograficznym rowu i kanału Zerzeńskiego w celu ustalenia predyspozycji terenów do pełnienia różnych funkcji i sposobów zagospodarowania. T. I. Warszawa: U. m.st. Warszawy, SGGW, AQUAGEO, 2008, s. 84-89. [dostęp 2013-11-07].
- ↑ a b c d e f g h i j Stanisław Zalech. Gawęda wawerska pisana w cieniu kasztanowców kościoła zerzeńskiego. „Kronika Warszawy”. 2 (137), s. 27-34, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2013-11-15].
- ↑ a b c d Ryszard Lorenz: Zapomniany szaniec. W: Czerniawski Jan (red.), Skoczeń Mirosława (red.): Wawer i jego osiedla. Wyd. 1. Warszawa: Wydział Kultury dla Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, 2007, s. 313-316 (315). ISBN 978-83-921690-3-1.
- ↑ a b c d e f Andrzej Umgelter. Bitwy wawerskie. „Stolica. Informator Kulturalny Stolicy (IKS)”. 12, s. 14,20, 1986-03-23. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa-Książka-Ruch". ISSN 0039-1689.
- ↑ a b Krzyż Powstańczy przy ul. Płowieckiej 83. portal Twoja Praga. [dostęp 2013-11-07].
- ↑ a b c d e f g Andrzej Umgelter. Ulica Płowiecka. „Stolica. Informator Kulturalny Stolicy (IKS)”. R. 39, nr 33, s. 4-5, 1984-08-12. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa-Książka-Ruch".
- ↑ a b Karczma zajezdna w Wawrze albo Zajazd "pod Napoleonem". W: Henryk Wierzchowski: Śladami Powstania Listopadowego - Grochów-Wawer. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Warszawy. Oddział Grochów, 1980, s. 14-15.
- ↑ Józef Poliński: Grochów. Przedmurze Warszawy w dawnej i niedalekiej przeszłości. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Grochowa, 1938, s. 276-277.