Przejdź do zawartości

Kłośnicowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kłośnicowate
Scathophagidae[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Cuchna nawozowa wysysająca ciało muchy
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

muchówki

Podrząd

muchówki krótkoczułkie

Infrarząd

łękoryse

(bez rangi) Schizophora
(bez rangi) Calyptrata
Nadrodzina

Muscoidea

Rodzina

kłośnicowate

Synonimy
  • Protomuscaria Enderlin, 1936
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hydromyza livens
Phrosia albilabris
Samica Cordilura albipes

Kłośnicowate[2], cuchnowate[3] (Scathophagidae) – rodzina owadów z rzędu muchówek i podrzędu krótkoczułkich. Obejmuje około 350 opisanych gatunków, prawie wyłącznie holarktycznych. Obie płcie są dychoptyczne. Charakteryzuje je również redukcja łuski tułowiowej. Dorosłe są zwykle drapieżne, rzadziej żywią się nektarem, kałem lub padliną. Larwy to głównie fitofagi, zwykle minujące, rzadko drapieżniki lub saprofagi.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Do cech autapomorficznych należą: dychoptyczność u obu płci, redukcja łuski tułowiowej oraz nagie powierzchnie: meronu i brzuszna tarczki[4]. Głowę mają zwykle w profilu mniej lub więcej zaokrągloną, wyposażoną w 1 lub 2 pary dużych wibrys, pozbawioną krzyżujących się szczecinek na czole. Aparat gębowy gatunków drapieżnych odznacza się silnym ryjkiem z labellą zaopatrzoną w zęby służące dziurawieniu ofiary. Ich długie skrzydła są na żyłkach poprzecznych często przyciemnione. Odwłok ma zawsze powyżej czterech segmentów przedgenitalnych. W ogólnym wyglądzie muchówki te przypominają śmietkowate, a niektóre gatunki mogą być nawet pomylone z przedstawicielami Acalyptratae[5].

Ciało larw jest prawie walcowate i zwykle zwężone ku przodowi, rzadziej z przodu tępe[6][4]. Oprócz głowy i trzech segmentów tułowia składa się z ośmiu segmentów odwłoka[6]. Szkielet głowowo-gardzielowy mają dobrze rozwinięty[4]. U wodnych gatunków na spodniej stronie drobnej głowy poprzeczne rzędy drobnych kolców, z kolei kolce na spodniej części odwłoka występują na wałeczkach. Na ostatnim segmencie od strony brzusznej znajduje się pole analne z wałeczkiem z przodu i wyrostkami z tyłu, a od strony grzbietowej pole przetchlinkowe z czwórką lub piątką płatowatych, krótkich wyrostków[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Dorosłe spotyka się w wilgotnych lasach, łąkach, bagnach, torfowiskach i wśród roślinności przybrzeżnej. Większość to drapieżniki polujące na małe owady. Nieliczne dorosłe są koprofagami, nektarożercami lub saprofagami. Większość larw natomiast to fitofagi, zwykle minujące. Żerują głównie na jednoliściennych, znacznie rzadziej na dwuliściennych. Mniej liczne są larwy drapieżne lub saprofagiczne. Zasiedlają one glebę, odchody lub wody stojące i płynące[4], wiodąc tryb życia bentosowy wśród roślin[6].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina w zasadzie holarktyczna. Pięć gatunków podawanych z półkuli południowej mogło zostać tam zawleczonych[5]. W Palearktyce stwierdzono, według stanu na 2010 rok, 220 gatunków z 38 rodzajów[7]. Bogatą faunę kłośnicowatych mają góry Eurazji, a w niektórych ich rejonach liczne są taksony endemiczne[4]. 150 gatunków występuje w Kanadzie, z czego 25 wyłącznie w części arktycznej[5]. W Polsce do 2001 stwierdzono 77 gatunków[8] (zobacz: kłośnicowate Polski). 54 gatunki zasiedlają Wyspy Brytyjskie[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny tej należy około 350 gatunków[9]. Jej monofiletyzm jest dobrze umocowany i poparty autapomorfiami. Enderlein w 1936 potraktował ją jako jedyną z monotypowej grupy Protomuscaria, pośredniej między Calyptrata a Acalyptrata. Współcześnie klasyfikuje się ją w nadrodzinie Muscoidea wraz z muchowatymi, zgniłówkowatymi i śmietkowatymi. Jej pozycja w ich obrębie nie jest jednak pewna[4]: publikacja McAlpina i Wooda z 1989 wskazuje na jej pozycję bazalną w obrębie Muscoidea[10], podczas gdy analiza Bernasconiego i innych z 2000 na jej pozycję siostrzaną względem śmietkowatych[11]. Ta ostatnia kwestionuje również monofiletyzm Muscoidea[11][4].

Należą tu następujące rodzaje[12]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Scathophagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Heiko Bellmann: Atlas owadów. Poradnik obserwatora. Wydawnictwo RM, 2012. ISBN 978-83-7773-014-0.
  3. ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 306.
  4. ↑ a b c d e f g František Šifner. A catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic region, with notes on their taxonomy and faunistics. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 48 (1), s. 111–196, 2008. 
  5. ↑ a b c d Stuart G. Ball: Key to the British Scathophagidae (Diptera) Version 3.1, March 2007. [dostęp 2016-06-21].
  6. ↑ a b c d Jan Igor Rybak: Przegląd słodkowodnych zwierząt bezkręgowych. T. VI: Diptera – muchówki (larwy). Warszawa: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1997, s. 72–73, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-87166-91-X.
  7. ↑ František Šifner. Additions and corrections to the Catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic Region. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 49 (1), s. 293–295, 2009. 
  8. ↑ J. Razowski (red.), T. Zatwarnicki (kompilacja i aktualizacja): Wykaz Muchówek Polski Check-list of Polish Diptera Wersja: IV 2001. 2001. [dostęp 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].
  9. ↑ A.L. Ozerov, M.G. Krivosheina. Types of Scathophagidae (Diptera) at the Zoological Institute of Russian Academy of Sciences, St Petersburg. „Zoosystematica Rossica”. 22 (1), s. 141–149, 2013. 
  10. ↑ J.F. McAlpin, W. D. Wood: Manual of Nearctic Diptera. Ottawa: Agriculture Canada, Research Branch, 1989, s. 1518.
  11. ↑ a b V.M. Bernasconi, J. Pawłowski, C. Valsangiacomo, J.C. Piffaretti, P.I. Ward. Phylogeny of the scathophagidae (Diptera, calyptratae) based on mitochondrial DNA sequences. „Mol Phylogenet Evol.”. 16 (2), s. 308–315, 2000. 
  12. ↑ Scathophagidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-06-21].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kłośnicowate&oldid=72989454”