Liriope (roślina)
 Liriope szafirkowata | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
liriope |
| Nazwa systematyczna | |
| Liriope Loureiro Fl. Cochinch. 190, 200. Sep 1790[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
L. spicata Loureiro[3] | |
Liriope[4][5] (Liriope Lour.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego ok. 7[6]–8[7][8][9] gatunków. Rośliny te występują we wschodniej Azji (od Wietnamu i Filipin na południu, poprzez Chiny (w tym kraju rośnie 6 gatunków, w tym 3 endemity[9]), po Koreę i Japonię na północy[8][6][5]. Rośliny te rosną w lasach i zaroślach[10], niektóre w zbiorowiskach trawiastych, zwykle w miejscach wilgotnych, w wąwozach, nad strumieniami[9][5].
Liriope uprawiane są jako rośliny ozdobne, sadzone w ogrodach naturalistycznych i skalnych, często jako rośliny okrywowe[5]. Cenione są jako rośliny niezbyt wybredne wobec warunków glebowych, świetlnych, a po zadomowieniu się są też dość odporne na susze[11]. Najczęściej uprawiana jest liriope szafirkowata L. muscari[7][10], popularna zwłaszcza w Azji Wschodniej[12], poza tym uprawia się często też liriope kłosowatą L. spicata[5][13], rzadziej liriope trawolistną L. graminifolia[5][13]. Nierzadko w uprawie i ofercie handlowej rośliny te mylone są z przedstawicielami rodzaju konwalnik Ophiopogon[13].
Liriope szafirkowata wykorzystywana jest lokalnie jako roślina lecznicza, a bulwki liriope trawolistnej wykorzystywane są w diecie cukrzycowej, kandyzowanym przypisywane jest działanie tonizujące i uznawane są za afrodyzjak[7]. Stosowane są w medycynie zwłaszcza w Wietnamie, Chinach i Japonii[12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny tworzące kępy, z cienkimi[8], raczej krótkimi kłączami[9] rozgałęziającymi się sympodialnie[8]. Niektóre gatunki z rozłogami[9]. Korzenie cienkie, często z mięsistymi bulwami przy końcach[8][9].
- Liście
- Skrętoległe, równowąskie do równowąsko lancetowatych, siedzące[8]. Wszystkie odziomkowe skupione kępiasto[9]. Skórzaste[5] i zimozielone[10].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowe grono lub kłos[5] powstające w wyniku redukcji (skrócenia odgałęzień) wiechy[9]. Kwiatostan wznosi się na bezlistnym, mniej lub bardziej wyprostowanym głąbiku[8], nierozgałęzionym, nagim[9], cylindrycznym lub spłaszczonym[5], osiągającym do 40 cm wysokości[10]. Kwiaty wyrastają na wzniesionej lub zwisającej, członowanej szypułce (dłuższej lub krótszej, czasem są niemal siedzące)[8], wsparte są większymi lub mniejszymi przysadkami[5][9]. Z poszczególnych węzłów wyrastają kwiaty pojedynczo lub w pęczkach po kilka[5][9]. Okwiat składa się z 6 białych lub jasnofioletowych listków, kształtu dzwonkowatego do gwiaździście rozpostartego. Listki okwiatu są wolne lub zrośnięte u nasady lub wolne. Pręcików jest 6, nasadami nitek są zrośnięte z listkami okwiatu. Nitki długie i cienkie, pylniki tępo zakończone. Zalążnia dolna, trójkomorowa, z dwoma zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka, zwieńczona drobnym, główkowatym znamieniem[9][8].
- Owoce
- Torebka rozrywająca się nieregularnie we wczesnej fazie rozwoju i odsłaniająca pojedyncze, kulistawe i nieco mięsiste nasiono barwy ciemnofioletowej do czarnej[8][9][10].
- Rodzaje podobne
- Konwalnik Ophiopogon i Peliosanthes – rośliny te różnią się bardzo krótkimi nitkami pręcików i nasionami niebieskimi, nie czerniejącymi[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z rodziny szparagowatych Asparagaceae reprezentujący podrodzinę Nolinoideae Burnett, a w jej obrębie plemię Ophiopogoneae Voigt[2][8].
- Wykaz gatunków[6]
- Liriope graminifolia (L.) Baker – liriope trawolistna
- Liriope kansuensis (Batalin) C.H.Wright
- Liriope longipedicellata F.T.Wang & Tang
- Liriope minor (Maxim.) Makino
- Liriope muscari (Decne.) L.H.Bailey – liriope szafirkowata
- Liriope spicata Lour. – liriope kłosowata
- Liriope zhejiangensis G.H.Xia & G.Y.Li
Niektórzy autorzy wyodrębniają z L. muscari jako odrębne gatunki: L. exiliflora (L.H. Bailey) H.H. Hume, L. gigantea H.H. Hume[13], L. koreana Nakai[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-12-25] (ang.).
- ↑ a b Liriope. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-12-25].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 117-118. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 558-559. ISBN 978-83-7506-846-7.
- ↑ a b c Liriope Lour.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2019-12-25].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 533, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i j k l K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. III. Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 193.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Liriope Loureiro. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-25].
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 498. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Will Giles: Encyclopedia of Exotic Plants for Temperate Climates. Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 345. ISBN 978-0-88192-785-6.
- ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 361. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b c d Paul R. Fantz. Species of Liriope Cultivated in the Southeastern United States. „HortTechnology”. 18, 3, s. 343–348, 2008. DOI: 10.21273/HORTTECH.18.3.343.