Makak ciemny
| Macaca hecki[1] | |||
| (Matschie, 1901) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
makak ciemny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Makak ciemny[4] (Macaca hecki) – słabo poznany gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1901 roku niemiecki zoolog Paul Matschie, nadając mu nazwę Papio (Inuus) hecki[2]. Miejsce typowe to Buol, Tengah, Celebes, Indonezja[2][5][6]. Okazem typowym był samiec żyjący w Ogrodzie Zoologicznym w Berlinie[2].
M. hecki należy do grupy gatunkowej silenus[7]. M. hecki krzyżuje się z M. tonkeana na obszarze skupionym na drodze z Tawaeli do Toboli, która przecina podstawę północnej półwyspowej części wyspy, na północny wschód od Palu oraz prawdopodobnie z M. nigrescens na wschód od Gorontalo oraz w dorzeczach rzek Bolango i Bone[7].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku[8].
- hecki: prof. Ludwig Franz Friedrich Georg Heck (1860–1951), niemiecki zoolog[9].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Makak ciemny występuje endemicznie na północno-zachodnim Celebesie od podstawy północnej, półwyspowej części (przesmyk Palu) na północny zachód do nieco na wschód od Gorontalo[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) samic 50–57 cm, samców 56–68 cm, długość ogona 2–3 cm; masa ciała samic 7–8 kg, samców 8–10 kg[10][11]. Zwierzę posiada kieszenie policzkowe, w których magazynuje żywność podczas żerowania[12].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę żyje w stadach. Przeciętna grupa liczy sobie od 10 do 20 małp[3]. Dorastające samice pozostają w swej rodzinnej grupie, samce natomiast opuszczają ją niedługo przed dojrzewaniem[12]. W obrębie stada występuje hierarchia[12]. Napotkanie osobnika tego samego gatunku nie zaliczającego się do grupy skutkuje wydawaniem odgłosów[12]. W użyciu są także grymasy: małpa podnosi wargi, odsłaniając zaciśnięte zęby[12]. Wpatrywanie się z niewidocznymi z kolei zębami oznacza pogróżkę[12]. Zwierzę zamieszkuje lasy deszczowe – zarówno pierwotne, jak i zmienione działalnością człowieka[3].
Aktywność prawdopodobnie przypada na dzień[3]. Wiodą częściowo nadrzewny tryb życia[3]. Poruszają się na czterech kończynach[12]. Żywią się owocami[3].
Po ciąży rodzi się pojedyncze młode[12].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN przypisuje gatunkowi status narażonego na wyginięcie (VU – ang. vulnerable)[3].
Główne zagrożenie stanowi dla niego utrata i fragmentacja środowiska życia gatunku[3]. Poza tym miejscowi rolnicy mają bardzo złą opinię o zwierzęciu, uznając je za szkodnika. W efekcie pada on ich ofiarą[3].
Makaka ciemnego wymienia załącznik II CITES[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Macaca hecki, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d P. Matschie. Die Säugetiere der von W. Kükenthal auf Halmahera, Batjan und Nord-Celebes gemachten Ausbeute. „Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft”. 25, s. 257, 1901. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j R. Lee i inni, Macaca hecki, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-22] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca hecki. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca hecki (Matschie, 1901). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-17]. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 222. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 182. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 632. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 144. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Heck’s Macaque (Macaca hecki). 2003-10-09. [dostęp 2010-04-04]. (ang.).