Makak czarny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makak czarny
Macaca maura[1]
(Schinz, 1825)
Ilustracja
Matka z dzieckiem
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Rodzaj

makak

Gatunek

makak czarny

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Makak czarny[9][10] (Macaca maura) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercepithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercepithecidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Makak czarny występuje na południowo-zachodnim Celebesie (od Bontobahari na krańcu południowo-zachodniej półwyspowej części na północ do Danau Tempe)[11].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1825 roku szwajcarski przyrodnik Heinrich Rudolf Schinz, nadając mu nazwę Macacus maurus[2]. Miejsce typowe to Celebes Południowy, Indonezja[2][12][13].

M. maura należy do grupy gatunkowej silenus[11]. M. maura krzyżuje się z M. tonkeana w obszarach w których ich zasięgi się na siebie nakładają (podstawa wyżyny Toraja; jezioro Danau Tempe)[14][11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[11].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku[15].
  • maura: łac. Maurus „Afrykańczyk, Mauretańczyk” (tj. czarny, ciemny)[16].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 46–59 cm, samców 55–69 cm; długość ogona samic 2–4 cm, samców 5–7 cm; masa ciała samic 3,8–7,6 kg, samców 8,2–10 kg[14][17]. Makak czarny posiada ciemnobrązowe lub czarne futro, jasną łatą i zaróżowioną nagą skórą modzeli pośladkowych oraz szczątkowym, słabo owłosionym ogonem.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Żywi się figami, nasionami bambusowymi, pąkami, kiełkami, bezkręgowcami i zbożami, które znajduje w tropikalnych lasach deszczowych. Ze względu na podobieństwo ich pysków do psich często są nazywane małpo-psami.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) makak czarny klasyfikowany jest jako gatunek zagrożony (EN, Endangered)[8]. Zagrożenie dla gatunku stanowią głównie ludzie, których rosnąca populacja skutkuje wyrębem lasów, co powoduje utratę i fragmentację naturalnych siedlisk małpy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Macaca maura, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 4: Zoophyten. Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1825, s. 510. (niem.).
  3. ↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1829, s. 30. (łac.).
  4. ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 58. (niem.).
  5. ↑ J.E. Gray. Notice of an ape Macacus inornatus) and a bushbock (Cephalophus breviceps) in the Gardens of the Society. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1866, s. 202, 1866. (ang.). 
  6. ↑ P. Matschie. Die Säugetiere der von W. Kükenthal auf Halmahera, Batjan und Nord-Celebes gemachten Ausbeute. „Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft”. 25, s. 262, 1901. (niem.). 
  7. ↑ D.A. Hooijer. Man and other mammals from Toalian sites in south-western Celebes. „Verhandelingen der Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Natuurkunde”. 46 (2), s. 57, 1950. (ang.). 
  8. ↑ a b R. Lee i inni, Macaca maura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-22] (ang.).
  9. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 182–183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  11. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 222. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca maura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].
  13. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca maura (Schinz, 1825). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-17]. (ang.).
  14. ↑ a b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 633–634. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  15. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.). 
  16. ↑ maura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-17] (ang.).
  17. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 144. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Makak_czarny&oldid=72874557”