Władysław Mamert Wandalli

Władysław Mamert Wandalli
	podporucznik weteran
Data i miejsce urodzenia	11 maja 1855 ; Łowicz
Data i miejsce śmierci	3 lutego 1942 ; Warszawa
	Odznaczenia

Władysław Mamert Wandalli, także Vandalli (ur. 11 maja 1855^[1] w Łowiczu jako Mamertyn Wandel^[2], zm. 3 lutego 1942 w Warszawie) – urzędnik, artysta i literat; mistyfikator, w okresie II Rzeczypospolitej podający się za uczestnika powstania styczniowego i uważany za jednego z najdłużej żyjących weteranów tego powstania.

Rzekomy życiorys

Miał być potomkiem włoskiej rodziny Vandall. Jego ojcem był ponoć Konstanty, który jakoby przybył na ziemie polskie w 1830 i walczył w szeregach powstańców listopadowych, a po powstaniu, ukrywając się przed Rosjanami, spolszczył nazwisko na Wandalli^[3].

Mamert Wandalli podawał się za uczestnika powstania styczniowego w 1863. Miał brać udział w organizowaniu cywilnego Rządu Narodowego w Rawie Mazowieckiej, następnie walczyć w oddziale generała Antoniego Jeziorańskiego i uczestniczyć w bitwach m.in. pod Rawą Mazowiecką i pod Lubochnią. Miał też być aresztowany, ale zsyłki uniknął.

W późniejszym okresie pracował jako urzędnik, ponadto zajmował się badaniami historycznymi, pisał wiersze i malował. W czasie I wojny światowej został ewakuowany do Rosji, powrócił do Polski w 1919.

Po 1918 roku

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) w okresie II Rzeczypospolitej został awansowany do stopnia podporucznika weterana Wojska Polskiego, podobnie jak inni żyjący wówczas weterani powstania styczniowego. Podczas uroczystości odznaczenia powstańców-weteranów 23 stycznia 1938 w Warszawie przemówił w imieniu uhonorowanych^[4].

22 stycznia 1936 władze podarowały mu dom przy ul. POW nr 7 na podwarszawskim Boernerowie (nazywanym wówczas Kolonią im. Aleksandry Piłsudskiej). Klucze do domu wręczył Melchior Wańkowicz, wówczas sekretarz generalny Stowarzyszenia Bratnia Pomoc Uczestnikom Walk o Niepodległość^[5]^[6]. Prócz Wandallego dom na tym osiedlu otrzymał także jeden z weteranów powstania styczniowego^[6].

Zmarł w 1942 roku. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze 13C-1-17^[7].

Ujawnienie mistyfikacji

Informacje o udziale Wandallego w powstaniu styczniowym i wiedza o jego pochodzeniu opierały się na przekazach, które on sam podawał po 1918 roku. W 2015 roku informacje te zakwestionowano, gdy ujawniono dokumenty aktu stanu cywilnego, w tym jego akt urodzenia (parafia w Łowiczu), z których wynika, że Wandalli urodził się w 1855 i w chwili wybuchu powstania miał zaledwie 8 lat. Wiek ten potwierdzają również dane zawarte w aktach urodzenia jego dzieci^[1].

Był trzykrotnie żonaty i miał przynajmniej dziesięcioro dzieci^[1]. Jedną z jego córek była Zofia Halina Uniśkiewicz-Weber (ur. 29 listopada 1915, zm. 5 stycznia 2008) – działaczka społeczna związana z ZHP i ZNP^[8].

Odznaczenia

Krzyż Niepodległości (10 listopada 1930, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[9]^[10]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Odznaka pamiątkowa "Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi"
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego
Order Lwa Białego V Klasy (wojskowy) – Czechosłowacja

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Marcin Marynicz, 97-letni weteran powstania styczniowego? To mit!, moremaiorum.pl, 22.01.2015.
↑ Akt urodzenia Mamerta Wandalli metryki.genealodzy.pl.
↑ Natalia Bujniewicz. Żywa legenda. „Polska Zbrojna. Kurier Weterana”. 1, s. 47. Wojskowy Instytut Wydawniczy. [dostęp 2016-04-30].
↑ Warszawa ku czci powstania 1863 r.. „Siedem Groszy”, s. 1, nr 23 z 24 stycznia 1938.
↑ Lermer L. Kronika Boernerowa. Warszawa: Wydawnictwo IPN, 2017. s. 41
↑ ^a ^b Raczek Jerzy B. Historia Urzędu Radiotelegraficznego w Babicach-Boernerowie [w:] Dzieje Urzędu Radiotelegraficznego Babice-Boernerowo. Red. Raczek Jerzy B. Warszawa: Grupa Profbud Sp. z o.o. Sp. K., 2017. s. 104-105
↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 31.
↑ Nekrolog w „Gazecie Wyborczej” z 15 stycznia 2008 r.
↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 350.
↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 920.

Linki zewnętrzne

Maciej Chołodowski, Salonowy powstaniec styczniowy, czyli Nikodem Dyzma II RP

Bibliografia

Wykład Bartoszewskiego („Refleksje świadka stulecia”) na Uniwersytecie Warszawskim, 22.10.2007. Wspomniał o powstańcach styczniowych (57:05) i Mamercie Wandalli (57:29).
Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie (pod redakcją Juliusza Jerzego Malczewskiego), Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1989
Nikt nie śmiał buczeć na weteranów tego powstania, gazeta.pl 21.1.2013

[moremaiorum.pl-1] Marcin Marynicz, 97-letni weteran powstania styczniowego? To mit!, moremaiorum.pl, 22.01.2015.

[2] Akt urodzenia Mamerta Wandalli metryki.genealodzy.pl.

[3] Natalia Bujniewicz. Żywa legenda. „Polska Zbrojna. Kurier Weterana”. 1, s. 47. Wojskowy Instytut Wydawniczy. [dostęp 2016-04-30].

[4] Warszawa ku czci powstania 1863 r.. „Siedem Groszy”, s. 1, nr 23 z 24 stycznia 1938.

[5] Lermer L. Kronika Boernerowa. Warszawa: Wydawnictwo IPN, 2017. s. 41

[autonazwa1-6] Raczek Jerzy B. Historia Urzędu Radiotelegraficznego w Babicach-Boernerowie [w:] Dzieje Urzędu Radiotelegraficznego Babice-Boernerowo. Red. Raczek Jerzy B. Warszawa: Grupa Profbud Sp. z o.o. Sp. K., 2017. s. 104-105

[7] Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 31.

[8] Nekrolog w „Gazecie Wyborczej” z 15 stycznia 2008 r.

[9] M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 350.

[10] Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 920.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]