Przejdź do zawartości

Marzana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marzana
Ilustracja
Marzana barwierska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

marzanowate

Podrodzina

Rubioideae

Rodzaj

marzana

Nazwa systematyczna
Rubia Linnaeus
Sp. Pl. 109. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

R. tinctorum Linnaeus[3]

Synonimy
  • Gymnoleima Decne.[4]
Rubia fruticosa
Rubia chinensis
Rubia cordifolia
Rubia tenuifolia

Marzana (Rubia) – rodzaj roślin należący do rodziny marzanowatych (Rubiaceae). Obejmuje 82 gatunki[5][6][7]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Azji wschodniej i południowo-wschodniej, mniej liczne gatunki poprzez Himalaje sięgają do Azji południowo-zachodniej, Afryki wschodniej i południowej, poprzez obszar śródziemnomorski sięgają do wysp Makaronezji z Azorami włącznie[7]. W samych Chinach występuje 38 gatunków, z czego 20 to endemity[7]. W Europie rosną cztery gatunki[6] (w Polsce jako gatunek uprawiany i przejściowo dziczejący – efemerofit – obecna jest tylko marzana barwierska R. tinctoria)[8].

Znaczenie użytkowe mają zwłaszcza ci przedstawiciele rodzaju, z których korzeni pozyskuje się czerwony barwnik. W Europie jest to marzana barwierska R. tinctoria, a w Indiachmarzana sercolistna R. cordifolia[9]. Jako roślina lecznicza wykorzystywana jest zwłaszcza R. peregrina[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzewy, półkrzewy i byliny, często wspinające się pnącza. Łodyga często kolczasta, żebrowana lub oskrzydlona[7].
Liście
Naprzeciwległe, wraz z liściopodobnymi przylistkami zebrane w okółki po 4–6 lub więcej. Czasem przylistki zredukowane lub odpadające[7].
Kwiaty
Skupione w szczytowe lub wyrastające w kątach górnych liści wierzchotki dwuramienne, tworzące kwiatostany złożone wiechokształtne. Kwiaty są zwykle obupłciowe. Działki kielicha bardzo drobne lub całkiem zredukowane. Płatki korony cztery, rozpostarte kołowo, rzadko lejkowate lub dzwonkowate. Koloru białego, żółtego, zielonkawego, czerwonego do fioletowego, często ciemniejące po zaschnięciu. Pręcików zwykle jest 5, zrośnięte z płatkami u ich nasady. Zalążnia dolna (wewnątrz hypancjum) elipsoidalna lub kulistwa, dwukomorowa, z pojedynczymi zalążkami w każdej z komór. Słupek o znamieniu rozwidlonym[7].
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie jednonasienne rozłupki, często z powodu redukcji jednego z zalążków powstaje jedna rozłupka. Rozłupki kuliste, nagie lub owłosione, często mięsiste – jagodopodobne[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj należy do plemienia Rubieae w podrodzinie Rubioideae Arnott w obrębie rodziny marzanowatych Rubiaceae[4].

Wykaz gatunków[5][10]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-01] (ang.).
  3. a b Rubia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-01].
  4. a b Genus: Rubia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-01].
  5. a b Rubia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-01].
  6. a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 807, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c d e f g Tao Chen & Friedrich Ehrendorfer: Rubia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-01].
  8. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 150, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 187. ISBN 83-7079-779-2.
  10. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 155. ISBN 978-83-925110-5-2.