Mauzoleum Husejn-Beka

Mauzoleum Husejn-Beka
Мавзолей Хусейн-бека
	nr rej. 021510258640006
	; Zrekonstruowane mauzoleum (2018)
Państwo	Rosja
Miejscowość	Cziszmy
Typ budynku	mauzoleum
Wysokość całkowita	około 4 m
Kondygnacje	1
Ukończenie budowy	XIV w.
Odbudowano	1910-1911
	Położenie na mapie Baszkortostanu Mauzoleum Husejn-Beka
	Położenie na mapie Rosji Mauzoleum Husejn-Beka
	54°34′51,6256″N 55°25′01,0853″E/54,581007 55,416968
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mauzoleum Husejn-Beka (ros. Мавзолей Хусейн-бека) – mauzoleum z XIV wieku w Cziszmach w rejonie czyszmińskim, w Baszkortostanie w Rosji, zrekonstruowane na początku XX wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Budowla pochodzi z XIV wieku^[2]^[3] (być może w 1344 roku^[4]). Według legendy inicjatorem miał być Timur Chromy, który miał przejeżdzać obok miejsca pochówku Husejn-Beka^[5], człowieka z Turkiestanu, który przybył szerzyć islam w Baszkirii^[6]. Pierwsza wzmianka o mauzoleum pochodzi z XVIII wieku^[2]. Fotograf Siergiej Prokudin-Gorski w 1910 roku zastał na miejscu jedynie bezkształtne ruiny i pomalowany na zielono nagrobek^[5]. Z inicjatywy muftiego Ufy M. Sułtanowa dokonano amatorskiej rekonstrukcji obiektu^[5] w latach 1910-1911^[7], przez co jego pierwotny kształt uległ zmianie^[2].

Dokładny opis sporządził W.S. Jumatow w 1848 roku^[2], a następnie architekt B.G. Kali-mullin w 1956 roku^[2]. Budynek wpisano do rejestru zabytków o znaczeniu federalnym w 1960 roku^[1].

G.N. Garustowicz przeprowadził prace archeologiczne w 1985 roku^[2]. Znaleziska z pochówku przechowywane są w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Ufie^[5]. Szczątki Husejn-Beka powróciły po badaniach do mauzoleum w 2016 roku^[5].

Mauzoleum stanowi jedno z najważniejszych sanktuariów muzułmańskich w regionie, do miejsca pochówku imama przybywają pielgrzymki z różnych regionów Rosji^[2].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Mauzoleum znajduje się na południowych obrzeżach osiedla Cziszmy^[5] na starym cmentarzu Akzirat^[8], na lewym brzegu Diomy^[2]. Pierwotna grubość ścian wynosiła 1,57 m^[2], wykonano je z ciosanego wapienia^[9]. Budynek o wysokości 4,2 m na rzucie kwadratu o boku 8,4 m, na wysokości 2,1 m od poziomu posadzki przechodzi w ośmiościan, a następnie zamyka go okrągła kopuła^[2].

Wnętrze ścian było otynkowane^[2]. Znajdowało się tamże dziewięć pochówków w dołach, w tym dwóch dorosłych mężczyzn, kobieta i dzieci^[2]. Husejn-Bek, mężczyzna w wieku około 25-30 lat^[5] był pochowany w centrum, gdzie umieszczono nagrobek z epitafium^[2]. Nie wiadomo, kim byli pozostali zmarli^[5]. W jednym rzędzie z nim spoczywały dwie kobiety, nad nimi umieszczono gipsowe nagrobki^[2]. Zwłoki w trumnach umieszczono na plecach, ich głowy zwrócono na zachód, a twarze obrócono na południe w kierunku Mekki^[2]. Jedynymi znalezionymi przedmiotami były końskie zęby przy pochówku dziecięcym^[2].

Zachowała się inskrypcja na epitafium Husejn-Beja napisana sulsą o przybliżonej treści: Hadżi Husejn, sprawiedliwy w swoich decyzjach [Bek, syn Omarbeka...] Turkiestanu, nie żyje, O Boże mój, zmiłuj się nad nim i uczcij go swoim dobrodziejstwem. Umarł [dziewiątego] dnia błogosławionego przez Boga miesiąca roku siedemset czterdziestego^[10] (15 września 1339 roku według kalendarza gregoriańskiego^[11], ewentualnie data jego śmierci jest podawana na 1341 lub 1342 rok^[6]).

Wokół obiektu znajduje się 6 starych nagrobków z inskrypcjami w języku arabskim, według legendy są to groby dowódców wojskowych Timura Chromego^[5].