Megalityczne świątynie Malty
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1980 |
| Dokonane zmiany |
1992 |
Położenie na mapie Malty  | |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |
 36°02′50,1″N 14°16′08,7″E/36,047250 14,269083
| |
Megalityczne świątynie Malty – megalityczne budowle położone na wyspach Malta i Gozo w Republice Malty.
Czas powstania
[edytuj | edytuj kod]Budowle wzniesione zostały w okresie 3500–2500 p.n.e. i zaliczają się do najstarszych budowli kamiennych na świecie[1][2]. Najpierw wznoszono sarkofagi i wolnostojące bloki skalne – okresy Skorba (ok. 4500–4100 p.n.e.) i Zebbug (ok. 4100–3800 p.n.e.), następnie budowano świątynie i kompleksy cmentarzy – okres Ġgantija (ok. 3600–3000 p.n.e.), później świątynie rozbudowywano – okres Tarxien (ok. 3000–2500 p.n.e.), finalnie opuszczono je w okresie Cmentarza Tarxien 2500–1500 p.n.e.[3][3][2]
Opis
[edytuj | edytuj kod]Wiele budowli zostało wzniesionych na planie przypominającym trójlistną koniczynę z 3-6 apsydami[1][3]. Prawie wszystkie z budowli mają wklęsłe fasady, większość zbudowana jest z wielkich, obrobionych bloków skalnych[1]. Wiele z budowli pokrywają reliefy[1].
Niewiele wiadomo na temat ich budowniczych[3]. Sposób ich budowy oraz przeznaczenie nie są do końca znane[1]. Najprawdopodobniej budowle te były świątyniami – o czym mają świadczyć obecność zdobionych ołtarzy oraz brak śladów pochówków[1]. Najstarszym i najlepiej zachowanym kompleksem jest Ġgantija a najbardziej wyszukanym architektonicznie – Tarxien[3].
W 1980 roku kompleks Ġgantija został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wpis ten rozszerzono w 1992 roku o kolejne pięć obiektów tego typu w Republice Malty[4].
Megalityczne świątynie na liście światowego dziedzictwa UNESCO
[edytuj | edytuj kod]| Nazwa i opis | Zdjęcie |
|---|---|
| Ġgantija (kod 132-001)[5][6] – kompleks dwóch świątyń w Ġgantiji, liczący ok. 5800 lat, najstarszy i najlepiej zachowany[3]; mniejsza ze świątyń – Świątynia Północna powstała około 150 lat później niż większa – Świątynia Południowa. Do naszych czasów zachowały się zewnętrzne mury, miejscami sięgające 6 metrów. | 
|
| Ħaġar Qim (kod 132-002)[5][7] – pozostałości megalitycznych świątyń, datowanych na IV i III tysiąclecie p.n.e. | 
|
| Mnajdra (kod 132-003)[5][8] – kompleks trzech prehistorycznych świątyń megalitycznych na południowym wybrzeżu Malty. Wznoszono je w okresie od III do połowy II tysiąclecia p.n.e. Do budowy użyto dwóch rodzajów materiału, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie, wapienia koralowego i globigerynowego. | 
|
| Ta’ Ħaġrat (kod 132-004)[5][9] – pozostałości megalitycznych świątyń, datowanych na IV i III tysiąclecie p.n.e. Kompleks składa się z dwóch budowli. Wokół posiadającego kamienną podłogę prostokątnego dziedzińca znajdują się wejścia do trzech apsyd. Plan budowli przypomina liść koniczyny. | 
|
| Skorba (kod 132-005)[5][10] – ruiny świątyń megalitycznych w północnej części miejscowości Żebbiegħ. Jako pierwszą wzniesiono lepiej zachowaną Świątynię Zachodnią (ok. 3500–3200 p.n.e.), a następnie (ok. 3200–2500 p.n.e.) dobudowano Świątynię Wschodnią. | 
|
| Tarxien (kod 132-006)[5][11] – kompleks budowli megalitycznych z okresu neolitu i epoki brązu, budowa najstarszej świątyni datowana jest na ok. 3 500 p.n.e. Obiekty wzniesiono z obrobionych bloków skalnych i ozdobiono rytymi i malowanymi dekoracjami. Kompleks dzieli się na pięć części. | 
|
Megalityczne świątynie spoza listy światowego dziedzictwa UNESCO
[edytuj | edytuj kod]| Nazwa i opis | Zdjęcie |
|---|---|
| Borġ in-Nadur[12] | 
|
| Świątynia w Buġibbie[13] | 
|
| Tal-Qadi[14] | 
|
| Tas-Silġ[15] | 
|
| Xemxija[1] | 
|
| Xrobb l-Għaġin[16] | 
|
| Świątynie Kordin | 
|
| Santa Verna | 
|
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Ian Shaw, Robert Jameson: A Dictionary of Archaeology. John Wiley & Sons, 2008, s. 374. ISBN 978-0-470-75196-1. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ a b Emma Blake, A. Bernard Knapp: The Archaeology of Mediterranean Prehistory. John Wiley & Sons, 2008, s. 158–161. ISBN 978-1-4051-3724-9. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ a b c d e f James F. Osborne: Approaching Monumentality in Archaeology. SUNY Press, 2014, s. 160-163. ISBN 978-1-4384-5325-5. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ UNESCO: Megalithic Temples of Malta. [dostęp 2015-09-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f UNESCO: Megalithic Temples of Malta. [dostęp 2015-09-06]. (ang.).
- ↑ Ġgantija Temples. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Ħaġar Qim. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Mnajdra. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Ta’ Ħaġrat Temples. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Skorba Temples. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Tarxien Temple. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ David H. Trump: Malta: Prehistory and Temples. Misdea Book Ltd, 2004, s. 140-141. ISBN 99909-93-94-7.
- ↑ Bugibba Temple. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ Tal-Qadi Temple. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. [dostęp 2015-06-13]. (ang.).
- ↑ University of Malta: Tas-Silg Excavation Project. [dostęp 2015-09-06]. (ang.).
- ↑ Archaeology on the Net Web Ring: Daniel Cilia: Destroyed Megalithic Sites. [dostęp 2015-09-06]. (ang.).
| Kulturowe | |
|---|---|
| Na liście wstępnej |
|
| Niematerialne |
