Memoriał o urządzeniu Rzeczypospolitej
 Jan Ostroróg podczas pisania Memoriału... – płaskorzeźba w Zamku Cesarskim w Poznaniu | |
| Autor |
Jan Ostroróg |
|---|---|
| Typ utworu |
memoriał |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1831 |
Memoriał o urządzeniu Rzeczypospolitej (łac. Monumentum pro Reipublicae ordinatione, także: Memoriał o naprawie Rzeczypospolitej) – dzieło polityczno-społeczne Jana Ostroroga, wojewody poznańskiego, datowane na okolice roku 1477. Było najważniejszym dziełem życia Jana Ostroroga.
Memoriał jest uznawany za program reform państwa polskiego, przygotowany pod obrady sejmowe. Dzieli się na dwie części, różniące się stylistycznie:
- relacja kościół-państwo,
- sytuacja wewnętrzna kraju.
Ostroróg postulował wzmocnienie władzy królewskiej, której silnym zapleczem winna być elita szlachecka i magnacka. Wskazywał na kluczową rolę pisemnego używania języka ojczystego zamiast łaciny, co było odblaskiem silnych w Wielkopolsce idei husyckich. Głównym postulatem dzieła była nadrzędność scentralizowanego państwa nad wszystkimi sprawami życia publicznego. Autor proponował także reformę sądownictwa. Przeciwstawiał króla i szlachtę brudnym i plugawym rzemieślnikom, przede wszystkim niemieckojęzycznym mieszczanom.
Podkreślał podległość Kościoła władzy świeckiej, sprzeciwiał się płaceniu świętopietrza, żądał przy tym poprawy moralnej duchowieństwa. Krytykował też samo papiestwo, cyt. Rzym wybiera corocznie znaczne sumy pod pozorami wiary i pobożności, a właściwie przez utrzymanie ludu w przesądach, Papież udaje, iż obraca swe dobra na budowanie kościołów, lecz w istocie używa ich dla wzbogacenia swych krewnych, na dwór, na stajnie, że nie powiem, co gorsze...[1].
Postulował także ujednolicenie systemu prawnego Rzeczypospolitej, spisanie praw w języku polskim, zniesienie organizacji cechowych, uzbrojenie mieszczan i chłopów oraz piętnował żebranie i włóczęgostwo, a także lenistwo – główną przyczynę kryzysu państw. Według obecnej wiedzy Memoriał nie wywarł większego wrażenia i nie zmienił ówczesnych poglądów na państwo. Dopiero w XVI wieku wrócono do dyskusji na temat dzieła, wraz z nasileniem się Reformacji. W 1543 przygotowano je do druku wraz ze wstępem Stanisława Orzechowskiego. Ostatecznie Memoriał wydrukowano dopiero w 1831 w Warszawie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Praca zbiorowa, "Dzieje Polski a współczesność", Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1966, s. 68
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adolf Pawiński Jana Ostroroga żywot i pismo o naprawie rzeczypospolitej: Studyum z literatury politycznej XV wieku Warszawa 1884
- Aleksander Rembowski, Jan Ostroróg i jego memoriał : O naprawie Rzeczypospolitej, Warszawa 1884
- Leon Wegner Jan Ostrorog doktor obojga praw, wojewoda poznański i jego Pamiętnik na Zjazd Walny Koronny za króla Kazimierza Jagiellończyka O Urządzeniu Rzeczypospolitej Poznań 1860
- Teodor Wierzbowski Jana Ostroroga Pamiętnik ku pożytkowi Rzeczypospolitej zebrany Warszawa 1891
- Przemysław Krzywoszyński, Jakaż głupota zniewala nas do szukania sprawiedliwości w Magdeburgu – o Memoriale doktora praw Jana Ostroroga, w: Kronika Miasta Poznania, nr 3/2008, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, s. 23-31, ISSN 0137-3552.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wydania dzieła dostępne w bibliotece Polona