Przejdź do zawartości

Metoda ułatwionej komunikacji

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Metoda ułatwionej komunikacji (ułatwiona komunikacja, UK; ang. facilitated communication) – nie poparta naukowymi dowodami, krytykowana, metoda wsparcia osób z autyzmem w komunikowaniu się. Polega na podtrzymywaniu ręki, przedramienia lub ramienia przez osobę wspomagającą i pisaniu z wykorzystaniem klawiatury komputera lub specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Metodę opracowała pod koniec lat 80. XX wieku Rosemery Crossley w Australii.

Opis stosowania metody

[edytuj | edytuj kod]

Osoba wspierająca przytrzymuje rękę, przedramię lub ramię osoby piszącej. Miejsce zależy od indywidualnych potrzeb.

Pisze się na komputerze wykorzystując standardową klawiaturę komputerową lub z wykorzystaniem specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji. Znajdują się na niej wszystkie litery polskiego alfabetu oraz wybrane znaki interpunkcyjne. Możliwe jest też zastosowanie innych pomocy lub innych symboli.

Wykorzystanie

[edytuj | edytuj kod]

Metodę ułatwionej komunikacji stosuje się w pracy z osobami z autyzmem mającym problemy z komunikacją werbalną. Autyzmowi często towarzyszą problemy z planowaniem złożonych ruchów celowych - praksją, w przezwyciężeniu których pomaga kontakt fizyczny z inną osobą.

W Polsce metoda jest propagowana m.in. przez Fundację SYNAPSIS.[potrzebny przypis]

W 2021 roku po raz pierwszy w Polsce został obroniony doktorat przez niemówiącego autystę – Macieja Oksztulskiego. Korzystał on z komputera do pisania i pomocy matki do podtrzymywania ręki[1][2].

Krytyka

[edytuj | edytuj kod]

Metoda budzi duże kontrowersje, często przedstawiana jest jako pseudonaukowa[3][4][5][6]:

  • Nie ma dowodów, że UK wpływa na poprawę funkcjonowania osoby z autyzmem[3][5][6][7].
  • Podważa się autorstwo tekstów tworzonych z wykorzystaniem UK[8]. Rzekoma poprawa tłumaczona jest efektem nieświadomego działania osoby pomagającej (co jest skutkiem poddania się fenomenowi ideomotorycznemu). Ten sam efekt powoduje, że osoby korzystające z tablic Ouija wierzą, że ruch wskaźnika na planszy z literami jest spowodowany działaniem duchów[3][6][7]. Przykładowe badania:
    • W eksperymencie Eberlin i in. (1993) wykorzystującym zaślepienie, umiejętności komunikacyjne osób niepełnosprawnych nie poprawiały się, jeśli osoby wspomagające nie znały pytań i treści zadań obrazkowych mierzących te umiejętności (pomiar wykonano po 20 sesjach treningowych UK)[9].
    • W eksperymencie Smith i in. (1994), gdy wspomagający widział inne pytania niż osoba niewerbalna, prowadzenie ręki odtwarzało odpowiedzi na pytania widziane przez prowadzącego. Nie udało się odtworzyć efektu komunikacji niezależnej od prowadzącego[10].
  • Podważany jest sens interpretacji tekstów powstałych w ten sposób. Zdarzało się, że na skutek błędnej interpretacji dochodziło nadużyć i przestępstw. Znane są przypadki bezpodstawnych oskarżeń członków rodziny o molestowanie seksualne, będących wynikiem błędnej interpretacji UK[3][5][7]. Zdarzało się też, że to osoby niepełnosprawne były molestowane na podstawie rzekomej zgody na współżycie[6].
  • Etyczne zastrzeżenia budzi stosowanie pozornie skutecznej metody, która może odbierać osobom niepełnosprawnym prawo do komunikacji[3][6][7].
  • Zwraca się uwagę na często nienaukowe podejście zwolenników UK: niektórzy tłumaczyli jej skuteczność „ukrytymi umiejętnościami czytania i pisania” pacjentów[5], a nawet „telepatycznymi zdolnościami autystów” czy „boską interwencją”[4][6].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Łukasz Pilip: Geniusz z autyzmem: "Moje ciało to kula u nogi". Zna sześć języków, skończył prawo. Dopiero uczy się mówić. wyborcza.pl, 20 marca 2017. [dostęp 2022-01-04].
  2. Katarzyna Dziedzik, Marta Gawina: Maciej Oksztulski to pierwszy w Polsce niemówiący autysta, który obronił doktorat. wyborcza.pl, 29 grudnia 2021. [dostęp 2022-01-04].
  3. a b c d e John W. Jacobson, Richard M. Foxx, James A. Mulick, Facilitated communication: the ultimate fad treatment, [w:] John W. Jacobson, Richard M. Foxx, James A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 363-384, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545.
  4. a b John W. Jacobson, James A. Mulick, Developmental disabilities and the paranormal, [w:] John W. Jacobson, Richard M. Foxx, James A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 139-158, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545.
  5. a b c d Scott O. Lilienfeld i inni, The persistence of fad interventions in the face of negative scientific evidence: facilitated communication for autism as a case example, „Evidence-Based Communication Assessment and Intervention”, 8 (2), 2014, s. 62–101, DOI10.1080/17489539.2014.976332, ISSN 1748-9539.
  6. a b c d e f Jason C. Travers i inni, Fad, pseudoscientific, and controversial interventions, [w:] Russell Lang, Terry B. Hancock, Nirbhay N. Singh (red.), Early intervention for young children with autism spectrum disorder, Cham: Springer International Publishing, 2016, s. 257–293, DOI10.1007/978-3-319-30925-5_9, ISBN 978-3-319-30923-1.
  7. a b c d Facilitated communication and autism [online], ResearchAutism.net, 1 maja 2017 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
  8. Ralf W. Schlosser i inni, Facilitated communication and authorship: a systematic review, „Augmentative and Alternative Communication”, 30 (4), 2014, s. 359–368, DOI10.3109/07434618.2014.971490, ISSN 0743-4618.
  9. M. Eberlin i inni, Facilitated communication: a failure to replicate the phenomenon, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 23 (3), 1993, s. 507–530, DOI10.1007/BF01046053, ISSN 0162-3257, PMID8226584 [dostęp 2022-12-19].
  10. M.D. Smith, P.J. Haas, R.G. Belcher, Facilitated communication: the effects of facilitator knowledge and level of assistance on output, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 24 (3), 1994, s. 357–367, DOI10.1007/BF02172233, ISSN 0162-3257, PMID8050988 [dostęp 2022-12-19].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Kontrowersje wokół ułatwionej komunikacji. W: Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Wyd. 1. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Implus", 2005, s. 207-224. ISBN 83-7308-586-6.