Miodownik melisowaty

Miodownik melisowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	miodownik
Gatunek	miodownik melisowaty
	Nazwa systematyczna
	Melittis melissophyllum L.; Sp. Pl. 2: 597. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest jedynym gatunkiem należącym do monotypowego rodzaju miodownik (Melittis). Występuje w południowej i centralnej Europie. W Polsce przebiega północna granica zasięgu występowania miodownika w Europie.

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna, dorasta do 30–50 (70) cm wysokości, owłosiona, silnie aromatyczna.
Łodyga: Wzniesiona, czterokanciasta, nierozgałęziona, ulistniona.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście jajowate, zaostrzone, brzegiem karbowane. Ziele ma zapach marzanki wonnej.
Kwiaty: Wargowe, duże, białe, białoróżowe, różowe lub pstrokate, zebrane po kilka w kątach górnych liści, silnie pachnące cytrynowo.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca. Rozproszony na niżu i w niższych położeniach górskich, rzadki. Rośnie w widnych lasach liściastych i zaroślach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Quercetalia pubescenti-petraeae^[3]. Oprócz ciepłolubnych lasów dębowych rośnie także w ciepłolubnych buczynach oraz cieplejszych grądach^[4].

Zagrożenia i ochrona

Na obszarze Polski gatunek jest objęty ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, następnie w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty został częściową ochroną gatunkową^[5]^[6]^[7]. Lokalnie zagrożenie może stanowić zmniejszanie się powierzchni naturalnych lasów liściastych oraz gospodarka leśna. Część stanowisk miodownika znajduje się na terenach parków narodowych: białowieskiego, pienińskiego i ojcowskiego^[4].

Systematyka i zmienność

Synonimy: Melittis grandiflora Sm. em. Soó, Melittis hispanica Klokov, Melittis kerneriana Klokov, Melissophyllum silvaticum St-Lager, Melissa sylvestris Lam.

Wyróżnia się trzy podgatunki^[8]:

Melittis melissophyllum subsp. albida (Guss.) P.W. Ball
Melittis melissophyllum subsp. carpatica (Klokov) P.W. Ball
Melittis melissophyllum subsp. melissophyllum

Zastosowanie

Uprawiana jako roślina ozdobna, używana również w medycynie ludowej; wymieniona w najstarszej zachowanej polskiej książce kucharskiej, XVII-wiecznym Compendium ferculorum Stanisława Czernieckiego w sekcji potrzeby domowe^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006, s. 51. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Arturo Velasco-Negueruela, Jesús Sanz, María José Pérez-Alonso, Jesús Palá-Paúl. The volatile components of the aerial parts of Melittis melissophyllum L. subsp. melissophyllum gathered in Spain. „Botanica Complutensis”. 28, s. 133-136, 2004. ISSN 0214-4565.
↑ Stanisław Czerniecki: Compendium ferculorum. Kraków: 1682, s. 2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[matuszkiewicz-3] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[mirkowa-4] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006, s. 51. ISBN 978-83-7073-444-2.

[rozp2014-5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp2004-6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[rozp2001-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).

[velasco-8] Arturo Velasco-Negueruela, Jesús Sanz, María José Pérez-Alonso, Jesús Palá-Paúl. The volatile components of the aerial parts of Melittis melissophyllum L. subsp. melissophyllum gathered in Spain. „Botanica Complutensis”. 28, s. 133-136, 2004. ISSN 0214-4565.

[9] Stanisław Czerniecki: Compendium ferculorum. Kraków: 1682, s. 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]