Tekst źródłowy strony Mołdawia

{{Inne znaczenia|państwa w Europie|[[Mołdawia (kraina historyczna)]]}}
{{Państwo infobox
 |nazwa                  = Republika Mołdawii
 |nazwa oryginalna       = {{j|ro|Republica Moldova}}
 |dopełniacz nazwy       = Mołdawii
 |lata istnienia         = 
 |herb                   = Coat of arms of Moldova.svg
 |godło                  = 
 |flaga                  = Flag of Moldova.svg
 |dewiza                 = 
 |hymn                   = [[Hymn Mołdawii|{{J|ro|Limba noastră}}]]<br />(Nasz język)
 |hymn audio             = Imnul Republicii Moldova US NAVY.ogg
 |ustrój polityczny      = [[republika parlamentarna]]
 |konstytucja            = 
 |stolica                = [[Kiszyniów]]
 |data powstania         = 27 sierpnia 1991
 |data likwidacji        = 
 |władca                 = 
 |prezydent              = [[Maia Sandu]]
 |premier                = [[Dorin Recean]]
 |powierzchnia           = 33 843 km²
 |wysokość               = 
 |rok                    = 2024
 |liczba ludności        = 2 423 287<ref group=uwaga>Bez [[Naddniestrze|Naddniestrza]].</ref><ref>Stan na 1 stycznia 2015 roku. {{cytuj stronę |url = http://statbank.statistica.md/PxWeb/pxweb/en/20%20Populatia%20si%20procesele%20demografice/20%20Populatia%20si%20procesele%20demografice__POP010__POPro/POP010400rclreg.px/table/tableViewLayout2/?rxid=9a62a0d7-86c4-45da-b7e4-fecc26003802 |tytuł = Usually resident population by districts, age groups, areas and sex, as of January 1, 2014-2024 |autor = National Bureau of Statistics, Republic of Moldova |język = en |data dostępu = 2024-07-14}}</ref>
 |gęstość zaludnienia    = 71,6 os./km²
 |ISO 3166               = MD
 |waluta                 = [[Lej Mołdawii]] (MDL)
 |numer kierunkowy       = +373
 |domena                 = [[.md]]
 |kod samochodowy        = MD
 |kod samolotowy         = ER
 |strefa czasowa         = [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] +2 – zima<br />[[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] +3 – lato
 |narodowości            = 
 |język urzędowy         = [[Język rumuński|rumuński]]<br />lokalnie także:<br />[[Język rosyjski|rosyjski]]<br />[[Język ukraiński|ukraiński]]<br />[[Język gagauski|gagauski]]
 |religia dominująca     = [[prawosławie]]
 |terytoria zależne      = 
 |terytoria autonomiczne = 
 |pkb rok                = 2023
 |pkb                    = 15,83 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2023: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=6&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2023 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2023-05-20}}</ref> [[Dolar amerykański|USD]]
 |pkb na osobę           = 6 342{{r|IMF}} [[Dolar amerykański|USD]]
 |pkb psn rok            = 2023
 |pkb psn                = 42,03 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |pkb psn na osobę       = 16 840{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |mapa                   = Moldova - Location Map (2013) - MDA - UNOCHA.svg
 |alt mapy               = 
 |opis mapy              = 
 |lokalizacja mapa       = Moldova in Europe.svg
 |nazwa lokalizacji      = 
 |opis lokalizacji       = 
 |kod mapy               = 
 |współrzędne            = 
 |opis miejsca           = 
 |commons                = Category:Moldova
 |wikinews               = Portal:Mołdawia
 |wikicytaty             = 
 |wikisłownik            = Mołdawia
}}
'''Mołdawia''', '''Republika Mołdawii''' ({{w języku|ro|Moldova, Republica Moldova}}; {{w języku|ru|Молдавия, Респу́блика Молдо́ва}}) – [[państwo]] [[Europa|europejskie]] położone na terenach historycznej [[Besarabia|Besarabii]] oraz częściowo na lewym brzegu [[Dniestr]]u.

Leżące na lewym brzegu Dniestru tzw. [[Naddniestrze]], niewielka część Mołdawii zamieszkana w znacznej mierze przez [[Rosjanie|Rosjan]] i [[Ukraińcy|Ukraińców]], po upadku [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]] ogłosiło [[Secesja (politologia)|secesję]] i od czasu [[Wojna o Naddniestrze|krótkiej wojny domowej]] w 1992 funkcjonuje jak niepodległe państwo ze stolicą w [[Tyraspol]]u (''Naddniestrzańska Republika Mołdawska'' lub błędnie ''Mołdawska Republika Naddniestrza''), które jednak nie jest uznawane na arenie międzynarodowej. Od tego czasu toczą się bezowocne rozmowy zjednoczeniowe, w których pośredniczy m.in. [[Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie|OBWE]]. Władze mołdawskie opowiadają się za zjednoczeniem „asymetrycznym”, w ramach którego Naddniestrze otrzyma szeroką autonomię, władze w Tyraspolu dążą zaś do zjednoczenia „symetrycznego”, w którym obie części Mołdawii będą miały takie same prawa.

Część [[Mołdawianie|Mołdawian]] opowiada się za zjednoczeniem z [[Rumunia|Rumunią]]. W zorganizowanym w 1994 roku [[Referendum w Mołdawii w 1994 roku|referendum]] dotyczącym zjednoczenia poparcie dla niego było minimalne – 94,4% obywateli opowiedziało się za niezależnością, jednak sondaż zorganizowany w 2008 roku, po 17 latach niepodległości, wskazał, że już 29% Mołdawian popiera ideę zjednoczenia<ref name="sng">{{Cytuj |autor = [[Piotr Eberhardt]] |tytuł = [https://books.google.pl/books?id=LiLeAgAAQBAJ&pg=PA226 Studia nad geopolityką XX wieku] |data = 2013 |data dostępu = 2022-04-23 |isbn = 978-83-61590-33-0 |issn = 0373-6547 |miejsce = Warszawa |wydawca = [[Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polskiej Akademii Nauk|IGiPZ PAN]] |s = 226 |oclc = 903125948 |język = pl}}</ref><ref>[http://pnl.md/?p=413 ''29% din populatia R.Moldova este pentru unirea cu Romania''] {{lang|ro}}.</ref>. W 2021 roku poparcie dla zjednoczenia wzrosło do 43,9%<ref>{{Cytuj |tytuł = Mołdawia: rekordowe poparcie dla zjednoczenia z Rumunią |data = 2021-04-19 |data dostępu = 2021-04-27 |opublikowany = OSW Ośrodek Studiów Wschodnich |url = https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-04-19/moldawia-rekordowe-poparcie-dla-zjednoczenia-z-rumunia |język = pl}}</ref>.
{{Osobny artykuł|Stosunki mołdawsko-rumuńskie}}

Według [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]] Mołdawia była najbiedniejszym państwem Europy w 2012 roku<ref>{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20170401050437/http://biznes.onet.pl/wiadomosci/ue/10-najbiedniejszych-krajow-w-europie/n3eg2 |tytuł = 10 najbiedniejszych krajów w Europie |opublikowany = Onet.pl |data = 2014-02-26 |data dostępu = 2016-02-08}}</ref><ref name="sng" />.

== Nazwa ==
Nazwa ''Mołdawia'' została przyjęta dla państwa od [[Mołdawia (kraina historyczna)|krainy historycznej]]. Nazwa łacińska tego regionu – ''Moldavia'' – pojawia się w tej formie już w ''[[Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego|Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae]]'' Jana Długosza z lat 1455–1480. Polska nazwa regionu w formie ''Mołdawija'' notowana jest już w publikacjach z 1609 i 1633 r.; prawdopodobnie od polskiej formy nazwy utworzona została nazwa rosyjska ''Молдавия'' (w transkrypcji: ''Mołdawija'')<ref name="Prace">{{Cytuj pismo |nazwisko = Zych |imię = Maciej |tytuł = Nazwy państw w języku polskim jako przykład stosowania egzonimów i endonimów |czasopismo = Prace Językoznawcze |wydawca = [[Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie]] |wydanie = 2 |wolumin = XVI |strony = 95–104 |issn = 1509-5304 |data = 2014}}</ref>.

Czasem używana jest niezalecana przez [[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej|Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP]], nawiązująca do tej obecnej w języku rumuńskim, nazwa ''Mołdowa''. Komisja zaleca wyłącznie formy ''Mołdawia'' i ''Republika Mołdawii''<ref name="nazwa" group="uwaga">[https://web.archive.org/web/20231214202944/https://www.gov.pl/attachment/dc954061-be01-4ef0-bed9-be1453d703be Urzędowy wykaz nazw państw i teryteriów niesamodzielnych (wyd. III, 2015), str. VIII].</ref>.

== Geografia ==
{{Osobny artykuł|Geografia Mołdawii}}
[[Plik:Satellite image of Moldova in September 2003.jpg|mały|Zdjęcie satelitarne Mołdawii z 2003 roku.]]
Mołdawia graniczy z [[Ukraina|Ukrainą]] i [[Rumunia|Rumunią]].
* Całkowita granica lądowa: 1389&nbsp;km
* Długość wybrzeża: nie ma dostępu do morza, jest oddalona od niego jednak o zaledwie około 10 kilometrów.
* Długość granic z sąsiadującymi państwami: [[Rumunia]] 450&nbsp;km, [[Ukraina]] 939&nbsp;km
* Najwyższy punkt: [[Dealul Bălănești]] 430 m [[n.p.m.]]
* Najniższy punkt: dolny [[Dniestr]] 2 m

=== Warunki naturalne ===
Mołdawia zajmuje międzyrzecze [[Dniestr]]u i [[Prut]]u (Besarabia) oraz wąski pas na lewym brzegu Dniestru ([[Naddniestrze]]). [[Rzeźba terenu|Powierzchnia]] równinna, pocięta głębokimi dolinami rzecznymi i wąwozami. Występuje [[Kras (geologia)|kras]]. Średnia wysokość terenu to 147 m. Ponad 75% powierzchni na wysokości poniżej 200 m.

Większość powierzchni państwa zajmuje [[Wyżyna Besarabska]], w której skład wchodzą m.in.: [[Wyżyna Naddniestrzańska]] (najwyższy punkt 349 m n.p.m.), [[Wyżyna Środkowomołdawska]] (430 m n.p.m.) i [[Wyżyna Tyhecka]] (301 m n.p.m.). Południowych granic państwa sięga [[Nizina Czarnomorska]].

[[Klimat]] umiarkowany [[kontynent]]alny, na południu suchy, ze stosunkowo łagodną [[Zima|zimą]] i długim gorącym [[Lato|latem]]. Średnia temperatura w styczniu od –5&nbsp;°C na północy do –3&nbsp;°C na południu, w lipcu odpowiednio 19&nbsp;°C i 22&nbsp;°C (w Kiszyniowie absolutne minimum –30&nbsp;°C, maksimum 39&nbsp;°C). Roczna suma opadów 400&nbsp;mm na południu do 560&nbsp;mm na północy. Opady głównie [[Wiosna|wiosenno]]-letnie o charakterze ulew. Pokrywa [[śnieg|śnieżna]] ustala się jedynie podczas najchłodniejszych zim. Przeważają [[wiatr]]y północno-zachodnie. Zimą częste odwilże.

Rzeki: [[Dniestr]] (długość w granicach Mołdawii 657&nbsp;km) z dopływami Stary Reut, [[Byk (dopływ Dniestru)|Byk]] i [[Botna]] oraz [[Prut]] (graniczna na dł. 695&nbsp;km) należą do dorzecza [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. W części wyżynnej zachowały się [[dąb]]rowy (lesistość kraju ok. 9%), nad rzekami – lasy łęgowe. Stepy (od kwietnych po ostnicowe) zostały niemal w całości zaorane (gleby czarnoziemne). Ponad 5% powierzchni objęto [[Ochrona przyrody w Mołdawii|formami ochrony przyrody]], takimi jak rezerwat naukowy [[Codrii (rezerwat przyrody)|Kodry]] (ponad 5 tysięcy ha) utworzony w 1971 dla ochrony kompleksu lasów liściastych (dąb, [[jesion]], [[grab]], [[buk]], [[lipa]]). Pod ochroną aklimatyzowane [[maral]] i [[jeleń]].

=== Miasta ===
{{Osobny artykuł|Miasta w Mołdawii}}
* [[Kiszyniów]]
* [[Bielce]]
* [[Soroki]]
* [[Kaguł]]
* [[Tyraspol]]
* [[Bendery]]
* [[Rybnica (miasto)|Rybnica]]
* [[Orgiejów]]
* [[Komrat]]

== Historia ==
[[Plik:Moldova Stefan cel Mare (coloured).png|mały|upright=1.2|Mołdawia za panowania [[Stefan III Wielki|Stefana III Wielkiego]], w okresie największego zasięgu terytorialnego (XV wiek). Mapa rumuńska z 1903 roku]]
{{Osobny artykuł|Historia Mołdawii}}

=== Hospodarstwo Mołdawskie ===
{{Osobny artykuł|Hospodarstwo Mołdawskie|Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny}}
[[Plik:Moldova, Chisinau King Stephen - Flickr - Dave Proffer.jpg|mały|upright|lewo|Pomnik hospodara mołdawskiego [[Stefan III Wielki|Stefana III Wielkiego]] w centrum [[Kiszyniów|Kiszyniowa]]]]
W [[Starożytność|starożytności]] tereny obecnej Mołdawii były zamieszkiwane m.in. przez [[Dakowie|Daków]], były też penetrowane przez koczowników [[Wielki Step|Wielkiego Stepu]] – [[Scytowie|Scytów]]. Położenie na strategicznym szlaku między [[Europa|Europą]] i [[Azja|Azją]] spowodowało, że w [[średniowiecze|średniowieczu]] ziemie Mołdawii były miejscem wielu kolejnych inwazji, m.in. [[Awarowie|Awarów]], [[Pieczyngowie|Pieczyngów]], [[Połowcy|Kumanów]], [[Węgrzy|Węgrów]], [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] i [[Mongołowie|Mongołów]].

W końcu XIV wieku powstało [[Hospodarstwo Mołdawskie]], które początkowo podlegało wpływom węgierskim i polskim, a od końca XV wieku stało się lennem [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskiego]].

Największego zasięgu terytorialnego, jak i rozkwitu kultury Mołdawia zaznała podczas rządów hospodara [[Stefan III Wielki|Stefana III Wielkiego]]. W przeciągu jego panowania Mołdawia stała się silnym organizmem państwowym utrzymującym niepodległość wbrew interesom i ambicjom [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]], [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]], [[Wołoszczyzna|Hospodarstwa Wołoskiego]] oraz [[Imperium Osmańskie]]go dążących do jej podporządkowania. Stefan, zgodnie z tradycją zwyciężył w 34 ze swoich 36 bitew, pokonując m.in. wojska króla węgierskiego [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]] i króla polskiego [[Jan I Olbracht|Jana Olbrachta]]. W 1484 roku Stefan oddał Turcji ziemie mołdawskie położone nad [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]] z [[Kilia (miasto)|Kilią]] i [[Białogród nad Dniestrem|Białogrodem]], na których utworzono prowincję turecką o nazwie [[Budziak]]. Oddanie Budziaku zażegnało groźbę wojny z Turcją i likwidacji państwa mołdawskiego. Po śmierci Stefana Mołdawia popadła w zależność od Turcji, pozostając do XIX wieku lennem Imperium Osmańskiego.

Po osłabieniu [[Imperium Osmańskie|Turcji]] licznymi wojnami z Austrią i Rosją, zaczęła ona powoli tracić kontrolę nad terenami [[Lenno|lennymi]], w tym Mołdawią.

W 1774 roku obszary północnej Mołdawii z [[Suczawa|Suczawą]] i [[Czerniowce|Czerniowcami]] zostały przyłączone do Imperium Habsburgów. Początkowo tereny te stanowiły część [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]. 4 marca 1849 utworzono na tych obszarach [[Księstwo Bukowiny]], jako odrębny [[kraj koronny]] Austrii, które przetrwało aż do rozpadu monarchii w 1918 roku. W 1945 roku Bukowina została podzielona między [[Rumunia|Rumunię]] ([[Bukowina południowa]]) i [[Ukraina|Ukrainę]] ([[Bukowina północna]]).

W 1812 roku wschodnia część Mołdawii, tzw. [[Besarabia]], a także [[Budziak]], zostały przyłączone do Rosji. W [[Traktat paryski (1856)|traktacie paryskim]] z 1856 roku kończącym [[Wojna krymska|wojnę krymską]], mocarstwa europejskie zdecydowały, iż Mołdawia i Wołoszczyzna pozostaną krajami autonomicznymi w składzie Imperium Osmańskiego, znajdującymi się jednakże pod wspólnym protektoratem „siedmiu dużych” ([[Imperium Rosyjskie|Rosji]], [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielkiej Brytanii]], [[Cesarstwo Austrii|Austrii]], [[Królestwo Prus|Prus]], [[II Cesarstwo Francuskie|Francji]], [[Imperium Osmańskie|Turcji]] i [[Szwecja|Szwecji]]). Porozumienie zaowocowało również przyłączeniem do Mołdawii części Budziaku z [[Izmaił]]em, [[Białogród nad Dniestrem|Białogrodem]] i [[Kilia (miasto)|Kilią]]. W [[Traktat berliński (1878)|traktacie berlińskim]] z 1878 roku Rumunia zrzekła się na rzecz Rosji Budziaku, przyznanego Mołdawii w 1856 roku.

=== Zjednoczone Księstwa ===
{{Osobny artykuł|Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny}}

W 1859 roku książę [[Aleksander Jan Cuza|Alexandru Ioan Cuza]] wybrany został zarazem władcą Mołdawii i [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzny]], co dało początek [[Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny|Zjednoczonym Księstwom Mołdawii i Wołoszczyzny]]. W 1862 roku zmieniono nazwę państwa na Zjednoczone Księstwa Rumunii. Tę początkowo luźną unię przekształcono w 1866 roku we wspólne, unitarne państwo – [[Księstwo Rumunii]], nazwane tak na cześć starożytnych Rzymian, od których mieli jakoby pochodzić współcześni mieszkańcy kraju.

=== Gubernia besarabska ===
[[Plik:Russian Bessarabia, 1883.jpg|mały|upright=1.2|Gubernia besarabska, mapa rosyjska z 1883 roku]]
{{Osobny artykuł|Gubernia besarabska}}
W XVIII w. roszczenia do panowania w regionie zaczęła wysuwać [[Imperium Rosyjskie|Rosja]], czego efektem był szereg wojen rosyjsko-tureckich. W efekcie [[Wojna rosyjsko-turecka (1806–1812)|jednej z nich]] w 1812 wschodnia część Hospodarstwa Mołdawskiego [[Besarabia]], jako teren lenny imperium osmańskiego, została przyłączona do Rosji. Do Rosji wówczas przyłączono także zamieszkały przez Mołdawian [[Budziak]], stanowiący dotąd bezpośrednią część Turcji.

Dzieje Besarabii toczyły się odtąd odmiennie od zachodniej części państwa, gdzie w latach 1859–1866 doszło do zjednoczenia z [[Wołoszczyzna|Hospodarstwem Wołoskim]], co stanowiło podstawę utworzenia nowoczesnego [[Rumunia|państwa rumuńskiego]]. Na terenach przyłączonych do Rosji utworzono obwód besarabski przekształcony w 1873 roku w gubernię besarabską. Terytorium Besarabii (w dużej mierze pokrywające się z terenem dzisiejszego państwa mołdawskiego) wraz z głównymi miastami: Kiszyniowem, Bielcami i Benderami (Tighiną) przez cały XIX wiek stanowiło część [[Imperium Rosyjskie]]go (guberni besarabskiej, podolskiej i odeskiej), choć pretensje do tych terenów zgłaszała Rumunia. Podział regionu spowodował izolację mieszkańców Besarabii od procesu budowy rumuńskiej tożsamości narodowej i zapoczątkował różnicowanie się tożsamości etnicznej mieszkańców wschodniej oraz zachodniej Mołdawii.

=== Mołdawska Republika Demokratyczna ===
{{Osobny artykuł|Mołdawska Republika Demokratyczna|Besarabska Socjalistyczna Republika Radziecka}}
[[Plik:Flag of the Moldavian Democratic Republic.svg|mały|upright|lewo|[[Flaga]] „[[Mołdawska Republika Demokratyczna|Mołdawskiej Republiki Demokratycznej i Niepodległej]]” z 1918 roku]]
[[Rewolucje w Rosji 1917 roku|Rewolucje w Rosji]] umożliwiły zwołanie w październiku 1917 roku Zjazdu Chłopów Besarabii, a następnie Zjazdu Żołnierzy Mołdawskich. W ich wyniku doszło do powołania Rady Krajowej. 2 grudnia 1917 roku Rada Krajowa przyjęła deklarację o utworzeniu Mołdawskiej Republiki Ludowej w ramach [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosyjskiej FSRR]]. 24 stycznia 1918 r. ogłoszono, za zgodą Rosyjskiej FSRR, niepodległość i zmieniono nazwę państwa na [[Mołdawska Republika Demokratyczna]], ale już po kilku miesiącach została ona przyłączona do Rumunii.

Z inicjatywy bolszewickich działaczy Mołdawskiej Republiki Demokratycznej, przebywających na uchodźstwie od czasu wkroczenia wojsk [[Królestwo Rumunii|rumuńskich]] do Besarabii podjęto na lewym brzegu Dniestru przygotowania do utworzenia alternatywnego organizmu państwowego. Oprócz ziem [[Gubernia besarabska|guberni besarabskiej]], w skład republiki miały wejść: [[ujezd]] [[tyraspol]]ski ([[gubernia chersońska]]) oraz ujezdy [[Bałta|bałcki]] i [[Olhopol|olgopolski]] ([[gubernia podolska]]) zamieszkiwane w większości przez etnicznych [[Mołdawianie|Mołdawian]]<ref>Vasile Stati, ''Moldovenii din Ucraina. Studiu istorico-geografic şi etnodemografic'' (Kiszyniów: Tipografia Centrală, 2007, s. 165–409, {{ISBN|978-9975-78-517-4}}).</ref>. Besarabska Socjalistyczna Republika Radziecka została proklamowana 11 maja 1919 roku przez mołdawski „Tymczasowy Rząd Robotniczo-Chłopski na uchodźstwie” jako [[Autonomia|autonomiczny]] region Rosyjskiej FSRR<ref>[http://www.worldstatesmen.org/Moldova.htm World Statesmen.org – Mołdawia].</ref>. Wobec okupacji Besarabii przez wojska rumuńskie, siedziba władz republiki znajdowała się początkowo w [[Odessa|Odessie]]. W trakcie walk z [[Biali (Rosja)|Białą Armią]], polskiej i francuskiej interwencji militarnej, stolica republiki została 2 sierpnia 1919 roku przesunięta do Tyraspola. Pod koniec września 1919 roku republika ''de facto'' przestała istnieć, choć oficjalnie jej nie rozwiązano. Polska okupacja terytoriów republiki zakończyła się 29 grudnia 1920 roku.

Na mocy postanowień traktatu paryskiego z 28 października 1920 r. mocarstwa zachodnie uznały przyłączenie Besarabii do Rumunii. Podczas negocjowania traktatu byli nieobecni zarówno rosyjscy, jak i besarabscy przedstawiciele, co było głównym powodem do nieuznania traktatu przez Rosyjską FSRR i później [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]<ref>Wayne S. Vucinich, ''Bessarabia,'' w: ''Collier’s Encyclopedia'' (Crowell, Collier and MacMillan Inc., 1967, tom 4, s. 103).</ref>.

=== Mołdawska ASRR ===
[[Plik:Massr map.png|mały|upright=1.2|[[Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawska ASRR]] w latach 1924–1940, mapa radziecka z 1930 roku]]
{{Osobny artykuł|Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka}}
W 1924 r. Rady Najwyższe [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]] i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] zdecydowały o utworzeniu na terenie Ukraińskiej SRR Mołdawskiego Obwodu Autonomicznego (6/7 III 1924 r.), który 12 X 1924 został przekształcony w [[Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką]], która miała stanowić „odskocznię” do zaanektowania terenów Besarabii położonych po prawej stronie Dniestru, których włączenia do Rumunii ZSRR nigdy nie uznał.
{{Osobny artykuł|Mołdawianizm}}
Dodatkowym powodem była prowadzona przez rumuńskie władze planowa rumunizacja Besarabii. Urzędowymi językami na terenie Mołdawskiej ASRR stały się: rosyjski, ukraiński oraz mołdawski (reaktywowana nazwa języka, który od XVIII w. był utożsamiany z rumuńskim; mołdawski był od 1938 r. zapisywany w ZSRR wyłącznie [[Cyrylica|cyrylicą]]). Oficjalną stolicą Mołdawskiej ASRR było „czasowo okupowane miasto Kiszyniów”, zaś faktyczną siedzibę władz MASRR ulokowano w [[Bałta|Bałcie]], a po 1929 r. przeniesiono ją do największego gospodarczego ośrodka republiki Tyraspola, gdzie pozostała do 1940 r.

=== Mołdawska SRR ===
{{Osobny artykuł|Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka}}
W tajnym protokole dodatkowym do podpisanego 23 sierpnia 1939 roku [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktu Ribbentrop-Mołotow]] Besarabię określono jako obszar znajdujący się w obszarze zainteresowania ZSRR, poza obszarem interesów Niemiec. W maju 1940 roku ZSRR zaczął coraz częściej wysuwać roszczenia do terenów położonych między Dniestrem a Prutem (dawna rosyjska gubernia besarabska), przyłączonych do Rumunii w 1918 roku. 28 czerwca 1940 roku wręczone zostało rumuńskiemu ambasadorowi w Moskwie Grigore Gafencu ultimatum z 48 godzinnym terminem na ewakuację administracji i wojska z żądanego terytorium. Pozbawiona oparcia w sojusznikach z Berlina, a jednocześnie od zachodu zagrożona roszczeniami węgierskimi, Rumunia przystała na ultimatum, w którym odstępowała te tereny na rzecz ZSRR. Z terenów odstąpionych tzw. Besarabii (z wyjątkiem żup: białogrodzkiej, izmailskiej i chocimskiej, które włączono do Ukraińskiej SRR) oraz wschodniej części MASRR (Bałtę i okolice przyłączono z powrotem bezpośrednio do Ukraińskiej SRR) utworzono [[Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawską Socjalistyczną Republikę Radziecką]] ze stolicą w Kiszyniowie.

Nowa sytuacja geopolityczna nie trwała długo, gdyż już w 1941 roku Niemcy wraz z sojusznikami napadły na Związek Radziecki i Rumuni uzyskali możliwość odnowienia kontroli nad Besarabią. Do Wielkiej Rumunii (rum. {{K|ro|România Mare}}) przyłączono wówczas nie tylko tereny stracone w 1940 roku, ale również obszar pomiędzy Dniestrem a Bohem (z Tyraspolem, Bałtą, [[Odessa|Odessą]] i [[Winnica (miasto)|Winnicą]]), który nazwano ''Transnistria'' (tj. Zadniestrze). W 1944 roku, po wkroczeniu Armii Czerwonej na Bałkany, przywrócono granicę rumuńsko-radziecką na Prucie oraz istnienie Mołdawskiej SRR.

=== Republika Mołdawii ===
Po klęsce [[Pucz moskiewski|puczu Janajewa]] 27 sierpnia 1991 roku Mołdawia ogłosiła niepodległość, stając się w grudniu członkiem [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw]], podobnie jak większość byłych republik radzieckich. Początkowo pojawiły się tendencje unifikacji z Rumunią, jednak w marcu 1994 roku w [[Referendum w Mołdawii w 1994 roku|referendum]] zdecydowana większość głosujących opowiedziała się za niepodległością Mołdawii<ref name="sng" />. Na podstawie [[Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 739|Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 739]] z 5 lutego 1992 roku Mołdawia została członkiem [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Security Council Resolution 739 – UNSCR |data dostępu = 2022-02-15 |opublikowany = unscr.com |url = http://unscr.com/en/resolutions/739}}</ref>.

Tendencje do unifikacji z Rumunią, choć nie odniosły skutku, doprowadziły do [[Secesja (politologia)|secesji]] terenów położonych na lewym brzegu Dniestru zamieszkanych w dużej mierze przez ludność [[Rosjanie|rosyjską]] i [[Ukraińcy|ukraińską]]. Efektem secesji była proklamacja [[Naddniestrze|Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej]]. Kiszyniów podjął w 1992 próbę [[Wojna o Naddniestrze|zbrojnego ustanowienia władzy]] w Naddniestrzu, jednak bezskutecznie. Kluczową rolę odegrała w tym konflikcie rosyjska 14. armia; rosyjskie siły zbrojne stacjonują w tym regionie do dziś. Od czasu zakończenia walk toczony jest proces zmierzający do pokojowego rozwiązania problemu Mołdawii Naddniestrzańskiej, funkcjonującej jako niezależne państwo, nieuznawanej jednak na arenie międzynarodowej przez żaden kraj na świecie (nawet Rosję).

W styczniu 2011 roku [[Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie]] rozpoczęła sondowanie stron ws. rozpoczęcia wielostronnych rozmów pokojowych w formule 5+2 (OBWE, Rosja, Ukraina i jako obserwatorzy Unia Europejska i Stany Zjednoczone)<ref>{{cytuj stronę |url = http://uniaeuropejska.org/obwe-wspiera-proces-pokojowy-modawii-z-nadniestrzem/ |tytuł = OBWE wspiera proces pokojowy Mołdawii z Naddniestrzem |data = 9 lutego 2011 |opublikowany = UniaEuropejska.org |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20180322143418/http://uniaeuropejska.org/obwe-wspiera-proces-pokojowy-modawii-z-nadniestrzem/ |zarchiwizowano = 2018-03-22 |data dostępu = 2018-03-22}}</ref>.

Zwyciężając w [[Wybory parlamentarne w Mołdawii w 2001 roku|wyborach parlamentarnych w Mołdawii w 2001 roku]], [[Partia Komunistów Republiki Mołdawii|Partia Komunistów]] uzyskała 71 ze 101 miejsc w Parlamencie. 4 kwietnia 2001 roku [[Vladimir Voronin]] został wybrany na [[Prezydenci Mołdawii|prezydenta]]. Mołdawia stała się pierwszym postkomunistycznym państwem, gdzie brak reform spowodował powrót do władzy komunistów. W tym okresie premierem był [[Vasile Tarlev]] (2001–2008), a następnie [[Zinaida Greceanîi]] (2008–2009)<ref name="hotnews.ro">{{Cytuj |url = http://www.hotnews.ro/stiri-international-2630940-zinaida-grecianii-prima-femeie-functia-premier-republicii-moldova.htm |tytuł = Zinaida Grecianii – prima femeie in functia de premier al Republicii Moldova – International – HotNews.ro |opublikowany = www.hotnews.ro |język = ro |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>. W latach 2001–2003 stosunki między Mołdawią, a Rosją znacznie się polepszyły, jednak w okresie 2003–2006 pogorszyły się, czego kulminacją było embargo na mołdawskie wino<ref name="bbc1">{{Cytuj |url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4860454.stm |tytuł = BBC NEWS &#124; Europe &#124; Russian wine move draws protests |opublikowany = news.bbc.co.uk |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>. Partia Komunistów pozostawała u władzy przez osiem lat. Ich upadek rozpoczął się, kiedy [[Marian Lupu]] dołączył do [[Demokratyczna Partia Mołdawii|Partii Demokratycznej]]<ref name="web.archive.org1">{{Cytuj |url = http://politicom.moldova.org:80/news/moldova-marian-lupu-joined-democratic-party-ahead-of-elections-201637-eng.html |tytuł = Moldova: Marian Lupu joined Democratic Party ahead of elections |opublikowany = politicom.moldova.org:80 |archiwum = https://web.archive.org/web/20110316173358/http://politicom.moldova.org/news/moldova-marian-lupu-joined-democratic-party-ahead-of-elections-201637-eng.html |zarchiwizowano = 2011-03-16 |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>.

W kwietniu 2009 roku [[Wybory parlamentarne w Mołdawii w 2009 roku (kwiecień)|wybory parlamentarne]] oficjalnie zwyciężyła [[Partia Komunistów Republiki Mołdawii]] uzyskując poparcie 49,48% na czele z [[Vladimir Voronin|Vladimirem Voroninem]]. Natomiast [[Partia Liberalna (Mołdawia)|Partia Liberalna]] zdobyła 13,14% głosów, [[Partia Liberalno-Demokratyczna (Mołdawia)|Partia Liberalno-Demokratyczna]] 12,43%, a [[Sojusz Nasza Mołdawia]] 9,77%. Kontrowersyjne wyniki wznieciły [[Zamieszki w Mołdawii (2009)|protesty w Kiszyniowie]]<ref name="archive.omg.md">{{Cytuj |url = http://archive.omg.md/Content.aspx?id=2437&lang=2 |tytuł = OMEGA: The protest initiative group: LDPM is the guilty one for the devastations in the Chişinău downtown |opublikowany = archive.omg.md |data dostępu = 2017-11-18 |archiwum = https://web.archive.org/web/20140407125325/http://archive.omg.md/Content.aspx?id=2437&lang=2 |zarchiwizowano = 2014-04-07}}</ref><ref name="web.archive.org2">{{Cytuj |url = http://seventimes.ro/politics/supporting_actions_for_moldovas_riot.html |tytuł = Transylvania, Romania News – SevenTimes.Ro – Supporting actions for Moldova’s riot |opublikowany = seventimes.ro |archiwum = https://web.archive.org/web/20100121031517/http://seventimes.ro/politics/supporting_actions_for_moldovas_riot.html |zarchiwizowano = 2010-01-21 |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>.

W sierpniu 2009 roku cztery mołdawskie partie opozycyjne zgodziły się stworzyć koalicję [[Sojusz na rzecz Integracji Europejskiej]], która po ponownych wyborach w lipcu tego samego roku sprawiła, że komuniści znaleźli się w opozycji. Prezydent Voronin zrezygnował z funkcji 11 września 2009 roku, jednak Parlamentowi nie udało się wybrać prezydenta. Wobec tego faktu, rządząca koalicja zorganizowała [[Referendum w Mołdawii w 2010 roku|referendum w 2010 roku]] w sprawie bezpośredniego wyboru prezydenta przez obywateli. Referendum z powodu niższej od wymaganej frekwencji wyborczej, nie było prawnie wiążące<ref name="reuters">{{Cytuj |url = https://www.reuters.com/article/idUSLDE6840FD20100905 |tytuł = Moldovan referendum appears to flop on low turnout &#124; Reuters |opublikowany = www.reuters.com |język = en |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>. W efekcie po raz kolejny odbyły się [[Wybory parlamentarne w Mołdawii w 2010 roku|wybory w listopadzie 2010 roku]]<ref name="bbc2">{{Cytuj |url = http://www.bbc.com/news/world-europe-11430570 |tytuł = Moldova going to third election in two years – BBC News |opublikowany = www.bbc.com |język = en |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>, które wygrała czteropartyjna koalicja prozachodnia. W 2014 roku Mołdawia utrzymała prozachodni kierunek, wybierając w wyborach znów koalicję opowiadającą się za zacieśnieniem współpracy z [[Unia Europejska|Unią Europejską]].

Od 2015 największy wpływ na funkcjonowanie mołdawskiego państwa miał oligarcha Vlad Plahotniuc, przewodniczący rządzącej Partii Demokratycznej. Nie sprawował on jednak żadnego stanowiska państwowego, gdyż premierem był Pavel Filip. Partia Plahotniuca opowiadała się za kierunkiem proeuropejskim i posługiwała się silnie antyrosyjską retoryką oraz podejmowała antyrosyjskie inicjatywy, jednocześnie jednak faktycznie współpracując z prorosyjską Partią Socjalistów i prezydentem Igorem Dodonem. Plahotniuc bowiem blokował reformy proeuropejskie i oligarchizował system polityczny. Porozumienie obu partii miało doprowadzić do polaryzacji elektoratu i utrzymaniu duopolu partyjnego. W wyborach parlamentarnych w lutym 2019 roku najlepsze wyniki uzyskały Partia Socjalistyczna i Partia Demokratyczna. Trzeci wynik zdobył natomiast proeuropejski ACUM Mai Sandu i Andreia Nastasego. Partia Demokratyczna zaczęła pozorowane rozmowy koalicyjne z ACUM, które planowała zakończyć porażką i koalicją z socjalistami. Obie największe partie dążyły od początku do koalicji, jednocześnie wygaszając pozorowaną wrogość<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Wszechmocnego Vlada już nie ma, została „lodowa księżniczka” |data dostępu = 2019-07-07 |opublikowany = TVN24.pl |url = https://www.tvn24.pl/magazyn-tvn24/r/3823}}</ref>.

3 czerwca 2019 r. do Kiszyniowa przyjechali wicepremier Rosji i przedstawiciel prezydenta ds. Mołdawii Dmitrij Kozak, przedstawiciel Departamentu Stanu USA ds. Europy Wschodniej Bradley Freden i komisarz Unii Europejskiej do spraw rozszerzenia, Johannes Hahn, a każdy z nich odbył serię spotkań z politykami mołdawskimi, efektem czego był powrót do negocjacji koalicyjnych między socjalistami i ACUM, które już 8 czerwca zakończyły się powodzeniem. Dzień później podporządkowany Plahotniucowi Sąd Konstytucyjny zdymisjonował prezydenta, a dotychczasowy premier Filip rozwiązał parlament, a w odpowiedzi prezydent anulował rozwiązanie parlamentu. Partia Demokratyczna zaczęła organizować demonstracje, jednak 14 czerwca Plahotniuc wyjechał z kraju, a do końca miesiąca sędziowie Sądu Konstytucyjnego podali się do dymisji. Celem nowego rządu została deoligarchizacja polityki i przygotowanie nowych wyborów<ref name=":0" />.

== Ustrój polityczny ==
[[Plik:Chisinau riot 2009-04-07 01.jpg|mały|lewo|Zamieszki w Mołdawii w 2009 roku]]
[[Plik:Mircea Snegur 2012.jpg|mały|upright|[[Mircea Snegur]] – prezydent Mołdawii w latach 1990–1996]]
Mołdawia jest oficjalnie republiką parlamentarną (tak stanowi konstytucja kraju z 1994 nowelizowana w 2003).
Na czele państwa stoi [[prezydent]], wybierany przez [[parlament]] większością 3/5 głosów (tak było w latach 2001–2016), natomiast od 1991 do 2001 i od 2016 głowa państwa wybierana jest przez obywateli. Prezydent przyjmuje ambasadorów, wysyła przedstawicieli Mołdawii do obcych państw, ratyfikuje umowy międzynarodowe, reprezentuje państwo na zewnątrz. Ma prawo mianowania [[premier]]a po każdych wyborach parlamentarnych, podpisuje ustawy, które może odesłać do Trybunału Konstytucyjnego, w szczególnych przypadkach zachowuje prawo weta wobec parlamentarnych przedłożeń. Prezydent nadaje obywatelstwo cudzoziemcom, stosuje prawo łaski, a także posiada specjalne uprawnienia w dziedzinie wojskowości.

Ogółem spraw kieruje w Mołdawii prezes rady ministrów, wybierany przez parlament bezwzględną większością głosów. Stoi on na czele [[Władza wykonawcza|rządu]], który podlega [[parlament]]owi i może być przez niego odwołany.

=== Stosunki z Unią Europejską ===
[[Plik:Manifestare pro-europeană la Chișinău-cropped.jpg|mały|Proeuropejska manifestacja w Kiszyniowie, 6 kwietnia 2014 roku]]
{{Osobny artykuł|Stosunki Mołdawii z Unią Europejską}}
W 1998 r. weszła w życie [[Porozumienia o Partnerstwie i Współpracy|umowa o partnerstwie i współpracy]], a od 2010 r. trwały negocjacje w sprawie umowy o stowarzyszeniu<ref>{{Cytuj stronę |url = http://eeas.europa.eu/delegations/moldova/eu_moldova/index_en.htm |tytuł = Strona Przedstawicielstwa UE w Mołdawii |archiwum = https://web.archive.org/web/20140715093128/http://eeas.europa.eu/delegations/moldova/eu_moldova/index_en.htm |zarchiwizowano = 2014-07-15 |data dostępu = 2014-08-05}}</ref> zwieńczone podpisaniem umowy stowarzyszeniowej 27 czerwca 2014. Proces hamowany jest przez opozycję, której zdaniem prawdziwym celem integracji europejskiej jest „rumunizacja” Mołdawii, pozbawienie jej niepodległości i wprowadzenie bocznymi drzwiami do [[NATO]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Całus |imię = Kamil |tytuł = Mołdawia – wyzwania i europejskie aspiracje |url = http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/8937EAC0BF530E47C1257CD1003C7087/$file/Infos_169.pdf |czasopismo = [[Infos]] |wolumin = nr 9 (169) |issn = 1896-6659 |data = 8 maja 2014}}</ref>. Po [[Inwazja Rosji na Ukrainę|inwazji Rosji na Ukrainę]], w związku z obawami o rozlanie się konfliktu na ten kraj, zwłaszcza z obszaru [[Naddniestrze|Naddniestrza]], gdzie od lat stacjonuje rosyjska armia, Mołdawia złożyła wniosek o przyjęcie do [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] i w czerwcu 2022 r. zyskała status kandydata<ref>{{Cytuj |autor = Deutsche Welle (www.dw.com) |tytuł = Mołdawia. Krok za krokiem do Unii Europejskiej |data dostępu = 2022-06-30 |opublikowany = DW.COM |url = https://www.dw.com/pl/mo%C5%82dawia-krok-za-krokiem-do-unii-europejskiej/a-62224110 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Stosunki UE–Mołdawia |data dostępu = 2022-06-30 |opublikowany = www.consilium.europa.eu |url = https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/eastern-partnership/moldova/ |język = pl}}</ref>. 14 grudnia 2023 r. ogłoszono, że Rada Europejska rozpoczyna negocjacje akcesyjne z Ukrainą (oraz z Mołdawią){{r|ks/ft}}.

=== [[Rada Europy]] ===
3 lipca 1995 r. Mołdawia weszła w skład Rady Europy<ref>[https://www.coe.int/en/web/portal/republic-of-moldova The Republic of Moldova became the 36th member State of the Council of Europe on 13 July 1995].</ref>. Jest stroną 107 [[Konwencje Rady Europy|konwencji Rady Europy]]<ref>[https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/country/MOL?p_auth=ifOPUnLr Treaty list].</ref>.

== Podział administracyjny ==
[[Plik:Moldadm.png|mały|upright=1.5|Podział administracyjny Mołdawii (na różowo [[Gagauzja]], a na pomarańczowo [[Naddniestrze]])]]
{{Osobny artykuł|Podział administracyjny Mołdawii}}
Mołdawia podzielona jest na 32 regiony oraz 5 miast wydzielonych. Poza tym w jej skład wchodzi terytorium autonomiczne – [[Gagauzja]] oraz [[Naddniestrze]] – obszar, który w następstwie wojny w latach 90. XX wieku ogłosił [[Secesja (politologia)|secesję]] i który faktycznie funkcjonuje poza kontrolą Kiszyniowa.

Na Terytorium Autonomicznym Gagauzji językami urzędowymi są, obok rumuńskiego, [[Język gagauski|gagauski]] i [[Język rosyjski|rosyjski]], choć sami Rosjanie stanowią niewielką część ludności tego obszaru. Rdzenną ludność Gagauzji (ponad 80%) stanowią [[Gagauzi]] – tureckojęzyczni prawosławni chrześcijanie.

== Demografia ==
[[Plik:Moldova demography.png|mały|upright=1.2|lewo|Zmiana liczby ludności Mołdawii]]
Na podstawie spisu powszechnego z 2014 roku 73,7% mieszkańców stanowią [[Mołdawianie]], 6,9% [[Rumuni]], 6,5% [[Ukraińcy]], 4,5% [[Gagauzi]], 4% [[Rosjanie]], 1,8% [[Bułgarzy]], 0,3% [[Romowie]]. W ciągu 10 lat od poprzedniego spisu ludność Mołdawii skurczyła się o 578,5 tys. osób. Najbardziej zmniejszyła się liczba osób deklarujących narodowość mołdawską (−498 tys.), z drugiej strony, liczba osób deklarujących narodowość rumuńską zwiększyła się o 119,5 tys. Spadek liczby ludności spowodowany jest zarówno emigracją zarobkową etnicznych Mołdawian, jak i emigracją ludności ukraińskiej i rosyjskiej, która poza Naddniestrzem zamieszkuje głównie duże miasta. Wzrost odsetka osób deklarujących się jako Mołdawianie w latach 1989–2004 związany był – obok emigracji ludności rosyjskiej i ukraińskiej – także z odzyskiwaniem świadomości narodowej przez rodziny zrusyfikowane w poprzednich pokoleniach.

== Gospodarka ==
Mołdawia to najbiedniejsze państwo w [[Europa|Europie]]; jest słabo rozwinięta, silnie uzależniona od [[import]]u [[Paliwo|paliw]] i surowców. W 1994 [[rolnictwo]] i [[Gospodarka leśna|leśnictwo]] dostarczyły 42% [[Produkt krajowy netto|produktu narodowego netto]], [[przemysł]] i [[budownictwo]] – 38%, dochód narodowy na 1 mieszkańca wyniósł 1260 dolarów. Szacuje się, że 90% społeczeństwa żyje poniżej minimum egzystencji. Reformę [[Gospodarka|gospodarki]] hamują konflikty na tle politycznym i narodowym (w sierpniu 1994 [[Naddniestrze]] i tzw. [[Gagauzja|Republika Gagauska]] otrzymały status terytoriów autonomicznych). W 1993 rozpoczęto program powszechnej prywatyzacji, w listopadzie wprowadzona została własna waluta ([[lej Mołdawii]]), natomiast w grudniu Mołdawia otrzymała 103 mln dolarów amerykańskich [[Kredyt bankowy|kredytu]] od Międzynarodowego Funduszu Walutowego (którego członkiem jest od 1992). Do początku lat 90. większa część ziemi należała do [[kołchoz]]ów i sowchozów (własność prywatna obejmowała ok. 9% areału upraw), następnie została podzielona pomiędzy członków spółdzielni rolniczych. Susze i inne klęski żywiołowe ([[huragan]]y, powodzie) powodują duże straty w produkcji rolnej. Odkryte na początkach lat 90. złoża ropy naftowej i gazu ziemnego są eksploatowane. W 1994 poziom inflacji zahamowany został do 7,6% miesięcznie (w 1992 wynosił 1500%).

=== Rolnictwo ===
[[Plik:Chardonnay Moldova.JPG|mały|W Republice Mołdawii panują sprzyjające warunki geologiczne i klimatyczne do uprawy winorośli]]
Powierzchnie rolne zajmują 66% powierzchni [[Państwo|państwa]]. Głównie [[zboża]]: [[Pszenica zwyczajna|pszenica]], [[Kukurydza zwyczajna|kukurydza]] i [[jęczmień]] (zbiory 2 mln t – 1998). Rośliny przemysłowe: [[Słonecznik zwyczajny|słonecznik]], [[Burak cukrowy|buraki cukrowe]], [[Tytoń szlachetny|tytoń]], [[rośliny oleiste]]. Ważną rolę odgrywa uprawa [[Winorośl właściwa|winorośli]] (winnice w Mołdawii zajmują ponad 100 tys. ha, a eksport wina stanowi 7,5% eksportu z tego kraju ogółem)<ref name="winazmoldawi.pl">[http://www.wineofmoldova.com/en/ Wine of Moldova, dostęp: 2018-03-22].</ref>, drzew owocowych i warzyw. Hodowla [[Bydło|bydła]] (970 tys. – 1993), trzody chlewnej, [[Owca domowa|owiec]] i [[Koza domowa|kóz]], [[Drób|drobiu]] oraz [[Jedwabnik morwowy|jedwabników]].

Ciosem dla rolnictwa Mołdawii była susza w 2007 roku<ref>[http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33181,4382838.html ''Susza w Mołdawii grozi klęską głodu''], Gazeta.pl, 11.08.2007.</ref><ref>[http://www.polskapomoc.gov.pl/Pomoc,humanitatrna,dla,Republiki,Moldowy,584.html ''MSZ – Polska Pomoc: Pomoc humanitarna dla Republiki Mołdowy''], 28.08.2007.</ref>. Spowodowała ona straty plonów na 80% pól uprawnych, co spowodowało konieczność zaapelowania o pomoc do społeczności międzynarodowej. Odpowiedziała na nie [[Rosja]] i [[Unia Europejska]], wysyłając w sierpniu tegoż roku transporty z pomocą żywnościową.

=== Przemysł ===
[[Plik:Mileştii Mici (3944427747).jpg|mały|Wioska [[Mileștii Mici]] posiada największą w Europie kolekcję wina zawierającą 1,5 miliona butelek]]
[[Przemysł spożywczy]] ([[przemysł owocowo-warzywny|owocowo-warzywny]], [[Cukrownia|cukrowniczy]], [[Oleje|olejarski]], [[Wino|winiarski]], [[Tytoń (produkt)|tytoniowy]]). [[przemysł lekki]] ([[Przemysł odzieżowy|odzieżowy]], dziewiarski, [[Przemysł skórzany|skórzano-obuwniczy]]). [[przemysł elektromaszynowy]] (produkcja [[Maszyna rolnicza|maszyn rolniczych]], [[transformator]]ów i [[Silnik elektryczny|silników elektrycznych]]) i [[przemysł metalurgiczny]] (huta stalowych wyrobów walcowanych w Rybnicy), [[przemysł chemiczny]] ([[Farba|farby]]), materiałów budowlanych ([[cement]]), [[Przemysł drzewny|drzewny]] oraz [[Przemysł szklarski|szklarski]].

Najbardziej uprzemysłowiony region leży na lewym brzegu Dniestru i pozostaje pod kontrolą władz [[Naddniestrze#Gospodarka|Naddniestrza]] (huta i cementownia w Rybnicy, elektrownia w Dniestowsku, zakłady elektromechaniczne w Benderach i Tyraspolu, fabryka kabli w Benderach).

=== Energetyka ===
Z powodu braku dostępu do morza oraz braku zasobów [[Ropa naftowa|ropy naftowej]] i [[Węglowodory|węglowodorów]], a także ograniczonych możliwości produkcji energii, Mołdawia jest uzależniona od importu energii. W 2020 roku 82,2% energii pochodziło z importu, niemal w całości od Rosji (spadek z 95% w 1991)<ref>{{Cytuj |autor = Zofia Gródek-Szostak |tytuł = Na wschód zwrot. Potencjał sektora energii odnawialnej wybranych krajów regionu sąsiedztwa wschodniego UE |data = sierpień 2021 |data dostępu = 2021-11-01 |inni = Marat Karatayev; Karolina Kotulewicz-Wisińska; Rafał Lisakiewicz; Maria Wirchniańska |miejsce = Kraków |wydawca = Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie |s = 16 |typ nośnika = PDF}}</ref>. Władze kraju starają się zmniejszyć zależność od Rosji poprzez budowę połączeń gazowych, łączących Mołdawię z [[Rumunia|Rumunią]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Moldova energy profile – Analysis |data dostępu = 2021-11-02 |opublikowany = IEA |url = https://www.iea.org/reports/moldova-energy-profile |język = en}}</ref>. W sierpniu 2014 oddano do użytku interkonektor gazowy [[Iași (okręg Braszów)|Iași]] – [[Ungheni]], którego przepustowość wynosiła 0,5 mld metrów sześciennych<ref name=":02">{{Cytuj |autor = Kamil Całus |tytuł = Zakończenie prac nad gazociągiem rumuńsko-mołdawskim |data = 2020-08-12 |data dostępu = 2021-11-02 |opublikowany = Ośrodek Studiów Wschodnich |url = https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2020-08-12/zakonczenie-prac-nad-gazociagiem-rumunsko-moldawskim}}</ref>. W sierpniu 2020 ukończono rozbudowę gazociągu, łącząc go ze stolicą Mołdawii – [[Kiszyniów|Kiszyniowem]] oraz zwiększając jego przepustowość do 1,5 mld metrów sześciennych (równowartość rocznego zapotrzebowania Mołdawii na gaz ziemny, z wyłączeniem [[Naddniestrze|Naddniestrza]])<ref name=":02" />. Pomimo ukończenia budowy, do 22 listopada 2021 nie rozpoczęto jeszcze importu gazu z Rumunii<ref>{{Cytuj |autor = Kamil Całus |tytuł = Niedobory gazu w Mołdawii |data = 2021-10-14 |data dostępu = 2021-11-02 |inni = Agata Łoskot-Strachota |opublikowany = Centrum Informacji o Rynku Energii |url = https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/niedobory-gazu-w-moldawii}}</ref>.

W Mołdawii obecny udział OZE w profilu energetycznym wynosi 17% całkowitego zapotrzebowania w energię pierwotną, z czego 98% stanowi biomasa (odpady rolnicze, drewno opałowe, odpady z obróbki drewna) wykorzystywana głównie do ogrzewania obszarów wiejskich<ref>{{Cytuj |autor = Zofia Gródek-Szostak |tytuł = Na wschód zwrot. Potencjał sektora energii odnawialnej wybranych krajów regionu sąsiedztwa wschodniego UE |data = sierpień 2021 |data dostępu = 2021-11-01 |inni = Marat Karatayev; Karolina Kotulewicz-Wisińska; Rafał Lisakiewicz; Maria Wirchniańska |miejsce = Kraków |wydawca = Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie |s = 19 |typ nośnika = PDF}}</ref>. W 2020 roku 6% produkcji energii elektrycznej stanowiły odnawialne źródła energii, przede wszystkim farmy wiatrowe i elektrownie słoneczne<ref name=":1" />.

=== Transport ===
[[Plik:Airbus A320-211, Air Moldova AN2257313.jpg|mały|lewo|Samolot w barwach [[Air Moldova]]]]
[[Plik:19-01-19-Chișinău RRK0176.jpg|mały|[[Port lotniczy Kiszyniów|Międzynarodowe Lotnisko w Kiszyniowie]]]]
Długość [[linia kolejowa|linii kolejowych]] wynosi 1232&nbsp;km (2009), [[Sieć kolejowa|siecią kolejową]], [[Kolejowe przewozy pasażerskie|przewozami pasażerskimi]] i towarowymi zarządza przedsiębiorstwo [[Calea Ferată din Moldova]]. Dróg samochodowych (łącznie z miejskimi) 15,5 tys. km (z tego o twardej nawierzchni 12,8 tys. km), żegluga na Dniestrze. W stolicy działa międzynarodowy [[port lotniczy Kiszyniów]], i kilka innych mniejszych w kraju.

{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = Mołdawia
 |rozmiar     = 300
 |wyrównanie  = right
 |podpis      = Porty lotnicze w Mołdawii
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|46°55′40″N 28°55′51″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=[[Port lotniczy Kiszyniów|Kiszyniów]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|47°50′35″N 27°46′38″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=[[Port lotniczy Bielce|Bielce]]}}
}}

Przez Mołdawię (i separatystyczne Naddniestrze) przebiegają gazociągi łączące Rosję z państwami bałkańskimi. W 2020 r. ukończono budowę gazociągu łączącego Mołdawię z Rumunią (Jassy-Ungheni-Kiszyniów). Nie jest on jeszcze eksploatowany z powodu nieukończenia wszystkich stacji sprężających.

26 października 2006 roku u ujścia [[Prut]]u do [[Dunaj]]u został uruchomiony [[port Giurgiulești]], będący jedynym dostępnym dla statków pełnomorskich portem w Mołdawii<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/moldawia-kolej-wrocila-do-jedynego-portu-2377.html |tytuł = Mołdawia. Kolej wróciła do jedynego portu |opublikowany = transport-publiczny.pl |język = |data dostępu = 2021-07-10}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.nytimes.com/2015/09/03/world/europe/village-in-moldova-thrives-after-a-lifeline-leads-to-a-port-on-the-danube.html |tytuł = Time-Worn Village in Moldova Springs Back to Life, Thanks to Port |opublikowany = nytimes.com |język = en |data dostępu = 2021-03-02}}</ref>.

=== Turystyka ===
W 2013 roku kraj ten odwiedziło 96 tys. turystów (7,5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 226 mln [[Dolar amerykański|dolarów]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284416226 |tytuł = UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition |autor = |rok = 2014 |opublikowany = [[Światowa Organizacja Turystyki|UNWTO]] |strony = 8 |język = en |data dostępu = 2015-02-17}}</ref>. W 2016 roku w Mołdawii znajdowało się 125 hoteli, w których było łącznie 3250 pokoi i 6427 miejsc noclegowych<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.statistica.md/public/files/serii_de_timp/turism/11.2.xls |tytuł = Hotels and similar establishments, as of December 31 (2000–2016) |opublikowany = statistica.md |język = ro ru en |data dostępu = 2017-08-19}}</ref>.

== Kultura ==
[[Plik:Dimitrie Cantemir - Foto01.jpg|mały|upright|[[Dimitrie Cantemir|Dymitr Kantemir]] – hospodar Mołdawii, uważany za jednego z najbardziej wybitnych pisarzy mołdawskich. Autor m.in. ''Opisu Mołdawii'' (1716) i pierwszej powieści w [[Język mołdawski|języku mołdawskim]], pt. ''Historia hieroglificzna'' (1705)]]

=== Język i literatura ===
{{Osobny artykuł|Język mołdawski}}
Mianem literatury mołdawskiej określa się literaturę powstałą w [[Język mołdawski|języku mołdawskim]] (uważanym za dialekt [[Język rumuński|języka rumuńskiego]]), który używany jest na terenie Republiki Mołdawii, mołdawskiej części Rumunii, północno-wschodniego Siedmiogrodu, Bukowiny, Podola i Odesszczyzny na Ukrainie. Do zapisywania języka mołdawskiego stosowano pierwotnie [[Cyrylica|cyrylicę]], którą w latach 1860–1862 oficjalnie zastąpiono [[Alfabet łaciński|alfabetem łacińskim]]. W okresie dostosowywania rumuńskich dokumentów, map itp. funkcjonował tzw. „alfabet transferowy” (1860-1862), w którym znalazły się zarówno litery łacińskie, jak i litery cyrylicy. W latach 1924–1989, w odróżnieniu od języka rumuńskiego używanego w [[Rumunia|Rumunii]], w Mołdawii język mołdawski zapisywany był za pomocą uproszczonej cyrylicy, tzw. [[Grażdanka|grażdanki]]. Obecnie – tak jak w Rumunii – w Mołdawii używany jest alfabet łaciński, lecz w separatystycznej [[Naddniestrze|Mołdawii Naddniestrzańskiej]] nadal używa się cyrylicy.

Literatura mołdawska rozwijała się początkowo tylko w językach [[Język cerkiewnosłowiański|cerkiewnosłowiańskim]] i [[Język ruski|ruskim]]. W XVI wieku pojawiają się pierwsze teksty w języku mołdawskim, m.in. ''[[Psałterz szkejański]]'' (''Psaltirea Scheiană''), ''[[Psałterz woroniecki]]'' (''Psaltirea Voronețeană''), ''Psaltirea Hurmuzaki'' i ''[[Kodeks woroniecki]]'' (''Codicele Voronețean'', dokładne daty powstania rękopisów pozostają nieznane). Wielką rolę w kształtowaniu się języka literackiego odegrali mołdawscy kronikarze: [[Grigore Ureche]], [[Miron Costin]], [[Ion Neculce]] i inni. Dzięki staraniom pisarza i prawosławnego metropolity Mołdawii [[Dosyteusz (Barila)|Dosyteusza (Dosofteia)]] język mołdawski stał się obok języka cerkiewno-słowiańskiego językiem liturgicznym w Hospodarstwie Mołdawskim.

Najznaczniejszym zabytkiem literackim napisanym po mołdawsku jest powieść alegoryczna pdt. ''Historia hieroglificzna'' (rum. {{K|ro|Istoria ieroglifică}}, 1705) autorstwa [[Dimitrie Cantemir|Dymitra Kantemira]]. ''Historia hieroglificzna'' jest pierwszą powieścią napisaną w języku mołdawskim w ogóle. Wydarzenia polityczne w Mołdawii z przełomu XVII i XVIII w. są w niej przedstawione jako spór o następstwo tronu, toczący się pomiędzy państwem Lwa, rządzonym przez Jednorożca (tzn. Dymitra Kantemira) a państwem Orła, którym włada Gawron ([[Wołoszczyzna|wołoski]] książę [[Konstantyn Brâncoveanu|Constantin Brâncoveanu]]). Kantemir w swej powieści sprzeciwia się wołoskim ingerencjom w wewnętrzne sprawy Mołdawii<ref>Jiří Našinec: ''Cantemir, Dimitrie: Děje hieroglifické,'' w: ''Slovník světových literárních děl'' (Praha: Odeon, 1988; tom 1 (A-L), s. 153).</ref>.

Pod koniec XVIII wieku zaczęto coraz częściej stosować wobec języka mołdawskiego nazwę „język rumuński”. Niektórzy pisarze mołdawscy zaliczani są jednocześnie do grona najwybitniejszych pisarzy rumuńskich ([[Gheorghe Asachi]], [[Constantin Negruzzi]], [[Vasile Alecsandri]], [[Mihai Eminescu]], [[Mihail Sadoveanu]]). W Besarabii, należącej od 1812 roku do Rosji, nazwę „język rumuński” wobec dialektu mołdawskiego używano sporadycznie, a tamtejsi mieszkańcy zachowali w użyciu nazwę „język mołdawski”. Do najwybitniejszych XIX-wiecznych pisarzy besarabskich należą m.in. [[Alecu Donici|Alexandru Donici]] i [[Constantin Stamati]].

Nazwa „język mołdawski”, jako określenie języka urzędowego, była reaktywowana w [[Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawskiej ASRR]]. Powrócono wówczas do cyrylicy, która była używana oficjalnie w Mołdawskiej SRR do 1989 roku, w Mołdawii Naddniestrzańskiej jest używana do dzisiaj. Zabiegi językowe miały na celu częściowe przerwanie więzi łączących Mołdawię z Rumunią i wzmocnienie tożsamości narodowej Mołdawian. Do pisarzy [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckich]] tworzących w języku mołdawskim należą m.in. {{link-interwiki |Leonid Corneanu |Q=Q4233445}}, {{link-interwiki |Liviu Deleanu |Q=Q4261043}}, {{link-interwiki |Samson Șleahu |Q=Q4525551}}, {{link-interwiki |Anatol Gujel |Q=Q4151672}}, [[Andriei Lupan]], [[Gheorghe Menciuc]], {{link-interwiki |Iosif Balțan |Q=Q4077008}} i {{link-interwiki |Constantin Condrea |Q=Q4230665}}. Najbardziej znanymi współczesnymi pisarzami mołdawskimi są, m.in. [[Ion Druță]], [[Grigore Vieru]], [[Nicolae Dabija]] i [[Vasile Stati]].

W marcu 2023 r. mołdawski parlament przyjął uchwałę stwierdzającą, że język mołdawski jest w rzeczywistości tożsamy z językiem rumuńskim<ref>{{Cytuj |tytuł = Parlament Mołdawii uznał język mołdawski za język rumuński |data = 2023-03-03 |data dostępu = 2023-11-23 |opublikowany = TVN24 |url = https://tvn24.pl/swiat/moldawia-parlament-przyjal-ustawe-uznajaca-jezyk-moldawski-za-jezyk-rumunski-6792044 |język = pl}}</ref>.

=== Muzyka ===
Ludowa [[muzyka]] z nawarstwionymi wpływami rumuńskimi, tureckimi, bułgarskimi, ukraińskimi i rosyjskimi opiera się głównie na diatonice, [[Skala (muzyka)|skalach]] ze zwiększoną [[Sekunda (interwał)|sekundą]], a także na pentatonice i skalach wąskozakresowych. Z reguły jednogłosowa [[Pieśń (forma muzyczna)|pieśń]] ludowa (m.in. popularna [[doina]]), uprawiana przez ludność muzykantów-śpiewaków zwana [[Lăutari|lautarami]], charakteryzuje się bogatą melizmatyką. [[Taniec|Tańce]] (moldoveneasca oleandra, [[hora]], [[Syrba|sirba]]) wykonywano z udziałem tarafów – ludowych orkiestr o bogatym instrumentarium (trombita, caval, [[kobza]], muscal, [[cymbały]], [[dudy]], także [[skrzypce]]). Profesjonalna muzyka mołdawska zaczęła się rozwijać po przyłączeniu Besarabii do Rosji (1812). W [[Kiszyniów|Kiszyniowie]] powstała pierwsza uczelnia muzyczna (1901), później [[Teatr]] Muzyczno-Dramatyczny (1933), orkiestra symfoniczna (1935). Po utworzeniu Mołdawskiej SRR (1940) powstały: [[filharmonia]], konserwatorium, szkoły muzyczne. Działają też zespoły ludowe. Tradycje muzyki ludowej kontynuują profesjonalne zespoły artystyczne, w tym najczęściej koncertujące:
* Narodowa Orkiestra Muzyki Ludowej „Lautari” z Kiszyniowa pod batutą [[Nicolae Botgros]]a (''Orchestra națională de muzică populară „Lăutarii” din Chișinău'')<ref name="''Lăutarii'' (''Orchestra Naţională de muzică populară Lăutarii''), w: Moldovenii – Enciclopedie de la A la Z>{{Cytuj |url = http://www.moldovenii.md/md/people/76 |tytuł = Lăutarii |opublikowany = moldovenii.md |data dostępu = 2015-10-26}}</ref>
* Orkiestra Braci Adwachowów z Kiszyniowa (''Orchestra Fraților Advahov'')<ref name="Orchestra Fraţilor Advahov (Orkiestra braci Adwachowów)">{{Cytuj |url = http://www.moldovenii.md/md/people/577 |tytuł = Orchestra Fraţilor Advahov |opublikowany = moldoveni.md |data dostępu = 2015-11-05}}</ref>.
Twórczość kompozytorów opiera się głównie na rodzimym [[folklor]]ze muzycznym (D. Herszfeld, S. Neaga, E. Łazariew, W. Polakow, W. Zagorski i inni).

=== Muzyka rozrywkowa ===
[[Plik:Sunstroke Project (Moldova). Photo 365.jpg|mały|[[SunStroke Project]]]]
W czasach ZSRR popularna była mołdawska wokalistka [[Sofia Rotaru]].

[[Zdob și Zdub]] jest mołdawskim zespołem muzycznym, który w swoich utworach łączy muzykę rockową, hip-hopową, folk bałkański oraz ethnic dance. Na świecie zasłynęli biorąc udział jako reprezentacja Mołdawii w [[Konkurs Piosenki Eurowizji 2005|50. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2005 r.]], wykonując utwór [[Boonika bate doba]], zajmując ostatecznie szóste miejsce (drugie w półfinale).

Innym mołdawskim zespołem, który w pierwszej dekadzie XXI wieku zyskał popularność w Europie był wykonujący muzykę [[disco]] i [[dance]] – [[O-Zone]] z piosenką [[Dragostea din tei]].

W XXI wieku także zabłysnął zespół [[SunStroke Project]], który występował 2 razy w Konkursie Piosenki Eurowizji w latach 2010 i 2017. W 2017 roku zajęli wysokie 3 miejsce z 374 punktami z piosenką „Hey Mamma”.

=== Film ===
Pierwsze pokazy [[film]]owe, organizowane przez firmę Pathé, odbyły się w 1896 w Kiszyniowie. W latach 30. filmowcy z [[Bukareszt]]u realizowali na terenie Mołdawii filmy krajoznawcze. Miejscowa produkcja filmowa zaczęła się po utworzeniu w 1940 Mołdawskiej SRR. W 1947 w celach propagandowych otwarto w Kiszyniowie oddział [[Moskwa|moskiewskiej]] wytwórni filmów [[dokument]]alnych, podporządkowany wkrótce wytwórni [[Kijów|kijowskiej]], w 1952 przekształcony w wytwórnię mołdawską. Pierwszym filmem fabularnym opartym na motywach mołdawskich była [[baśń]] poetycka ''Andriesz'' (1955) – debiut [[Siergiej Paradżanow|S. Paradżanowa]], zrealizowany w Mołdawii przez wytwórnię w Kijowie. Od 1958 produkcję fabularną przeniesiono do Kiszyniowa. W latach 60. W sztuce filmowej było widoczne dążenie do poetyckiej ekspresji indywidualnej połączone z paradokumentalną obserwacją [[życie|życia]] (m.in. ''Podróż w kwiecień'' 1963 i ''Ostatni [[miesiąc]] jesieni'' 1966, W.K. Dierbieniowa), inspiracje [[folklor]]em (m.in. ''Czerwone połoniny'' 1966, ''Lautarzy'' 1972, oba [[Emil Łotianu|E. Loteanu]]), a także impresyjny styl [[Fotografia|fotografii]] filmowej (m.in. ''Człowiek idzie za słońcem'' 1962, M.N. Kalika). Tendencje te przełamywały dotychczasowe stereotypy [[Narracja|narracji]] i obrazowania filmów, a także były manifestem odrębności mołdawskiej w kinie sowieckim. W następnych latach film mołdawski dostosowywał przekazywane treści do obowiązujących zasad, wyrażało się to szczególnie w utworach historycznych. W filmach akcentowano idee jedności Besarabii z Rosją i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] oraz jej odrębność wobec Rumunii. Ukazywano udział Mołdawian w rewolucji ruchu bolszewickim, odwołując się do tradycji buntów hajduków mołdawskich.

== Religia ==
{{Osobny artykuł|Religia w Mołdawii}}
Struktura religijna w 2020 roku, według The ARDA<ref>{{Cytuj |tytuł = National Profiles |data dostępu = 2022-09-18 |opublikowany = www.thearda.com |url = https://www.thearda.com/world-religion/national-profiles?u=151c}}</ref>:
* [[chrześcijaństwo]] – 97,2%:
** [[Prawosławie|prawosławni]] – 94,7%
** [[Protestantyzm|protestanci]] – 1,24%
** [[Katolicyzm|katolicy]] – 0,5%
** niezależni – 1,26%
* bezwyznaniowi – 2,2%
* [[Islam|muzułmanie]] – 0,46%
* [[Judaizm|żydzi]] – 0,09%.

== Zobacz też ==
* [[Mołdawskie Siły Powietrzne]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="ks/ft">{{Cytuj stronę |url = https://tvn24.pl/swiat/unia-europejska-negocjacje-akcesyjne-z-ukraina-i-moldawia-jest-decyzja-rady-europejskiej-7544873 |tytuł = Negocjacje akcesyjne z Ukrainą i Mołdawią. Jest decyzja Rady Europejskiej |autor = ks/ft |data = 2023-12-14 |opublikowany = tvn24.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20231214184149/https://tvn24.pl/swiat/unia-europejska-negocjacje-akcesyjne-z-ukraina-i-moldawia-jest-decyzja-rady-europejskiej-7544873 |zarchiwizowano = 2023-12-14 |data dostępu = 2023-12-14}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* M. Sikora-Gaca, ''System partyjny Mołdawii w latach 1989–2009'', Toruń 2013, s. 1–303.

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.moldova.md/ Strona oficjalna Republiki Mołdawii] {{lang|mo|ru|en}}
* [http://www.mfa.gov.md/en/ Mołdawskie ministerstwo Integracji Europejskiej] {{lang|en}}
* {{Cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html |tytuł = CIA – The World Factbook |opublikowany = cia.gov |archiwum = https://web.archive.org/web/20201231082138/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html |zarchiwizowano = 2020-12-31 |język = en}}
* {{Cytuj stronę |url = http://www.osw.waw.pl/sites/default/files/PRACE_32.pdf |tytuł = W. Rodkiewicz, Od demokracji wirtualnej do europejskiej: geneza i konsekwencje przełomu politycznego w Mołdawii, grudzień 2009, Ośrodek Studiów Wschodnich (OSW) |opublikowany = osw.waw.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20110711165209/http://www.osw.waw.pl/sites/default/files/PRACE_32.pdf |zarchiwizowano = 2011-07-11}}
* M. Sikora-Gaca, ''Znaczenie ''czynników geopolitycznych w rozwoju mołdawskiej państwowości'', „Zeszyty naukowe Almamer” 2014, nr ''1, s. 9–22.

{{Grupa szablonów
|tytuł = Szablony nawigacyjne
|lista =
{{Mołdawia}}
{{Państwa Europy}}
{{Wspólnota Niepodległych Państw}}
{{Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego}}
{{Inicjatywa Środkowoeuropejska}}
{{GUAM}}
{{Wspólnota Demokratycznego Wyboru}}
{{Rada Europy}}
{{OBWE}}
{{Unia Łacińska}}
{{WTO}}
}}
{{Historia Mołdawii}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Mołdawia| ]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Oficjalni kandydaci do Unii Europejskiej]]
[[Kategoria:Państwa w Europie Wschodniej]]