NUTS
Klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych, NUTS[1] (ang. Classification of Territorial Units for Statistics, Nomenclature of Territorial Units for Statistics, NUTS classification[2][3]) – standard geokodowania rozwinięty w Unii Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych (zobacz: Europejski Urząd Statystyczny, Eurostat).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Klasyfikacja NUTS funkcjonuje w prawie wspólnotowym od 1988 roku, jednak dopiero w roku 2003 pojawiło się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie klasyfikacji NUTS[4]. 26 listopada 2005 weszła w życie nowelizacja obejmująca klasyfikacją NUTS regiony 10 nowych krajów członkowskich[5], zaś 6 marca 2008 roku z powodu przystąpienia Bułgarii i Rumunii[6].
Zmiany w klasyfikacji NUTS mogą być wprowadzane nie częściej niż co trzy lata (wyjątkiem są przypadki, gdy w którymś z państw dokonana została znacząca reorganizacja podziału administracyjnego)[4], przy czym dodanie jednostek NUTS dla państw przyjmowanych do Unii Europejskiej nie jest traktowane jako zmiana klasyfikacji, gdyż nie są modyfikowane istniejące podziały NUTS poszczególnych państw. Pierwsza zmiana klasyfikacji obowiązywała od 1 stycznia 2008 roku[7], druga obowiązuje od 1 stycznia 2012 roku[8], zaś trzecia obowiązuje od 1 stycznia 2015 roku[9] (modyfikacja podziału Portugalii, związana ze zmianami administracyjnymi w tym kraju, od 1 stycznia 2016 r.[10]).
Podstawowym celem klasyfikacji NUTS jest rozwiązanie problemu różnorodności podziałów administracyjnych krajów członkowskich UE i nieuniknionych zmian tych podziałów, co zagraża dostępności i porównywalności danych statystycznych w przestrzeni i czasie. Podział NUTS nie zawsze odpowiada więc podziałowi administracyjnemu kraju.
Kodowanie
[edytuj | edytuj kod]Kod NUTS rozpoczyna się dwuliterowym kodem odpowiadającym krajowi, który jest identyczny z kodem ISO 3166-1 alfa-2 (oprócz oznaczenia UK dla Zjednoczonego Królestwa zamiast GB). Kolejne poziomy podziału w ramach kraju oznaczane są cyframi zaczynając od 1, jako że 0 jest używane dla oznaczenia wyższego poziomu. Jeśli w ramach danego podpodziału istnieje więcej niż 9 jednostek, numeracja jest kontynuowana z użyciem wielkich liter.
Poziomy
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono 3 poziomy NUTS, z których najważniejsze są NUTS 2 oraz NUTS 3 – służące identyfikacji obszarów kwalifikujących się do wsparcia w ramach polityki strukturalnej UE. Na poziomie NUTS 2 wspierane są obszary problemowe o niskim poziomie rozwoju, a na poziomie NUTS 3 – obszary wymagające restrukturyzacji oraz regiony przygraniczne. Dodatkowo określono 2 poziomy bardziej szczegółowe nazywane „Local Administrative Units” (LAU), które jednak nie są regulowane Rozporządzeniem. W planach jest opublikowanie raportu Komisji Europejskiej dotyczącego możliwości rozszerzenia klasyfikacji regulowanej Rozporządzeniem o czwarty poziom.
Rozporządzenie dzieli jednostki NUTS na dwa rodzaje – jednostki administracyjne, jeżeli dany poziom NUTS odpowiada jednostkom administracyjnym danego kraju, oraz jednostki nieadministracyjne, jeżeli jednostki danego poziomu NUTS powstają z łączenia ze sobą jednostek administracyjnych danego kraju. Załącznik II do rozporządzenia wymienia jednostki uznane za administracyjne[4]. Jednostkami administracyjnymi są np. w Niemczech jednostki NUTS 1 (kraje związkowe), w Polsce jednostki NUTS 2 (województwa), we Francji jednostki NUTS 3 (departamenty). Jednostkami nieadministracyjnymi są zaś np. w Polsce NUTS 1 (regiony powstałe z łączenia ze sobą województw) i NUTS 3 (podregiony powstałe z łączenia ze sobą powiatów), czy w Czechach NUTS 2 (powstałe z łączenia ze sobą krajów)[8].
Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji NUTS określa następujące minimalne i maksymalne progi populacji poszczególnych poziomów w danym państwie:
| Poziom | Minimum | Maksimum |
|---|---|---|
| NUTS 1 | 3 miliony | 7 milionów |
| NUTS 2 | 800 000 | 3 miliony |
| NUTS 3 | 150 000 | 800 000 |
Dla poziomu składającego się z jednostek administracyjnych, średnia wielkość jednostki musi zawierać się w tych przedziałach. Dla poziomu składającego się z jednostek nieadministracyjnych, każda jednostka musi zawierać się w tych przedziałach. Rozporządzenie jednak wprowadza możliwość odstępstwa od tej zasady z powodu szczególnych uwarunkowań geograficznych, społeczno-ekonomicznych, historycznych, kulturowych lub środowiskowych[4]. Np. w Polsce takie odstępstwa istnieją w przypadku dwóch jednostek NUTS 1 (w 2013 roku region południowy liczył ponad 7 960 000 mieszkańców, region centralny liczył niemal 7 830 000 mieszkańców[11]) i jednej NUTS 3 (w 2013 roku Warszawa liczyła ponad 1 720 000 mieszkańców[12]). Podobne odstępstwa występują także w innych państwach, przykładowo w Słowenii na 12 nieadministracyjnych jednostek NUTS 3 8 liczy mniej ludności niż wymaga rozporządzenie (najmniejsza liczy 44,2 tys. mieszkańców), w Austrii jest 14 takich jednostek na poziomie NUTS 3 (najmniejsza, Lungau, liczy 20,9 tys. mieszkańców, największa, Wiedeń, 1,7 mln)[13].
Liczba jednostek NUTS w państwach Unii Europejskiej (od 2015 do 2017)
[edytuj | edytuj kod]Podano liczbę jednostek istniejących obowiązujących od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2017 r.[9], zaś w nawiasie podano liczbę jednostek istniejących w latach 2012-2014[8].
| Państwo | Jednostka | ||
|---|---|---|---|
| NUTS 1 | NUTS 2 | NUTS 3 | |
| Austria | 3 | 9 | 35 |
| Belgia | 3 | 11 | 44 |
| Bułgaria | 2 | 6 | 28 |
| Chorwacja | 1 (0)[a] | 2 (0)[a] | 21 (0)[a] |
| Cypr | 1 | 1 | 1 |
| Czechy | 1 | 8 | 14 |
| Dania | 1 | 5 | 11 |
| Estonia | 1 | 1 | 5 |
| Finlandia | 2 | 5 | 19 |
| Francja | 9 | 27 (26) | 101 (100) |
| Grecja | 4 | 13 | 52 (51) |
| Hiszpania | 7 | 19 | 59 |
| Holandia | 4 | 12 | 40 |
| Irlandia | 1 | 2 | 8 |
| Litwa | 1 | 1 | 10 |
| Luksemburg | 1 | 1 | 1 |
| Łotwa | 1 | 1 | 6 |
| Malta | 1 | 1 | 2 |
| Niemcy | 16 | 38 | 402 (412) |
| Polska | 6 | 16 | 72 (66) |
| Portugalia | 3 | 7 | 25 (30)[b][10] |
| Rumunia | 4 | 8 | 42 |
| Słowacja | 1 | 4 | 8 |
| Słowenia | 1 | 2 | 12 |
| Szwecja | 3 | 8 | 21 |
| Węgry | 3 | 7 | 20 |
| Wielka Brytania | 12 | 40 (37) | 173 (139) |
| Włochy | 5 | 21 | 110 |
| RAZEM | 98 (97) | 276 (270) | 1342 (1294) |
- ↑ a b c Chorwacja jest członkiem UE od 1 lipca 2013 roku, jednak jej podział na jednostki NUTS zaczął de iure obowiązywać po nowelizacji rozporządzenia Komisji od 1 stycznia 2015 roku.
- ↑ Zmiana podziału Portugalii na jednostki NUTS 3 nastąpiła 1 stycznia 2016 roku – zamiast 30 jednostek nieadministracyjnych wprowadzono 25 jednostek administracyjnych.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Statystyka regionalna / Jednostki terytorialne / Klasyfikacja NUTS [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2019-07-10].
- ↑ Historia klasyfikacji NUTS. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-04-25].
- ↑ Regions - Nomenclature of Territorial Units for Statistics - NUTS 2003 (2003 Edition). Luxembourg: Office des publications officielles des Communautés européennes, 2003, s. 11-15. ISBN 92-894-5401-6.
- ↑ a b c d Rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 roku w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS), „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 154 (32003R1059), 21 czerwca 2003, s. 0001 - 0041 [dostęp 2019-07-10] (pol.).
- ↑ ROZPORZĄDZENIE (WE) nr 1888/2005 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 26 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS) z powodu przystąpienia Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji do Unii Europejskiej, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 309, 25 listopada 2005, s. 1-8 [dostęp 2019-07-10] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 176/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS) w związku z przystąpieniem Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej
- ↑ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 105/2007 a dnia 1 lutego 2007 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS)
- ↑ a b c Rozporządzenie Komisji (UE) nr 31/2011 z dnia 17 stycznia 2011 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS)
- ↑ a b Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1319/2013 z dnia 9 grudnia 2013 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS)
- ↑ a b Rozporządzenie Komisji (UE) nr 868/2014 z dnia 8 sierpnia 2014 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS)
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS – Ludność według grup wieku i płci; Regiony; 2013
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS – Ludność według grup wieku i płci; Podregiony; 2013
- ↑ Dane Eurostatu na 2011 rok: Population on 1 January by broad age groups and sex - NUTS 3 regions
Źródła zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Opis klasyfikacji NUTS na stronie Głównego Urzędu Statystycznego
- Wstęp do NUTS i statystycznych regionów Europy
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) (Dz.U. z 2007 r. nr 214, poz. 1573)
- Regions in the European Union - Nomenclature of territorial units for statistics - NUTS 2013/EU-28