Przejdź do zawartości

Nabrzeżkowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nabrzeżkowate
Saldidae
Amyot et Audinet-Serville, 1843
Okres istnienia: barrem–dziś
125.77/0
125.77/0
Ilustracja
Nabrzeżka skacząca
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Leptopodomorpha

Nadrodzina

Saldoidea

Rodzina

nabrzeżkowate

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Chartoscirta elegantula
Pentacora ligata
Macrosaldula scotica
Skamieniałości Brevrimatus pulchalifer
Micracanthia humilis
Saldula orthochila
Chartoscirta cocksii
Saldula arenicola

Nabrzeżkowate[1] (Saldidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Saldoidea. Obejmuje ponad 330 opisanych gatunków. Rozprzestrzenione są kosmopolitycznie. Zamieszkują pobrzeża wód słodkich i słonych oraz inne wilgotne siedliska. Są zwinnymi drapieżnikami oraz padlinożercami.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Pluskwiaki te mają ciało w zarysie jajowate do wydłużonego[2], długości od 2,3 do 7,4 mm[3], pozbawione kolców. Samice są przeciętnie większe od samców[1]. Ubarwienie mają maskujące, zwykle ciemne z jaśniejszymi znakami[2], często o wzorze wykazującym bardzo dużą zmienność wewnątrzgatunkową, utrudniającą oznaczanie[1][3].

Głowa jest krótka i silnie opada ku dołowi[2]. Oczy złożone są bardzo duże, a w tyle mają rozległą, jasno odgraniczoną zatokę, wskutek czego ich kształt jest nerkowaty[2][1]; tylnymi brzegami często sięgają przedniej krawędzi przedplecza, nie przekraczając jej jednak[3]. Oczy te zawsze są krótko i nieregularnie owłosione[1]. Niemal wszystkie gatunki dysponują również przyoczkami, których forma jest płaska[2]. Na głowie występują co najmniej trzy pary trichobotrii[2][3][1]: pierwsza para leży na ciemieniu, druga u podstawy czoła, a trzecia w jego dystalnej części. Niekiedy obecna może być jeszcze czwarta para na nadustku i piąta na wardze górnej[1]. Długą i zwężającą się ku szczytowi kłujkę budują cztery człony, z których pierwszy jest bardzo krótki[2][3]. Czułki również są długie i czteroczłonowe[2], porośnięte krótkimi jak i długimi włoskami. Ich drugi człon jest maczugowaty, a następne wrzecionowate[1].

Przedplecze jest trapezowate w zarysie[2] i zaopatrzone w poprzeczną, półkolistą lub łukowatą bruzdę, oddzielającą nabrzmiałą część przednią[1]. W pełni rozwinięte półpokrywy mają dwie linie zgięć, medialną i kostalną[3], oraz cztery lub pięć komórek o równoległych bokach w zakrywce[2][3]. Powszechna w rodzinie jest wielopostaciowość skrzydeł (w obrębie tego samego gatunku występują osobniki o skrzydłach różnie rozwiniętych), obejmująca formy długoskrzydłe (makropteryczne), submakropteryczne, semibrachypteryczne, krótkoskrzydłe (brachypteryczne), koleopteryczne i mikropteryczne[2][1]. Gruczoł zapachowy zatułowia otwiera się pojedynczym ujściem na zapiersiu[2]. Epimery zatułowia zaopatrzone są w owłosione wyrostki języczkowatego kształtu[1]. Odnóża mają wrzecionowate, pozbawione długich kolców uda, cienkie i zaopatrzone w liczne kolce golenie oraz trójczłonowe stopy[2].

Odwłok ma wszystkie przetchlinki położone na sternitach. Wyposażony jest w grzbietowe i brzuszne laterotergity[3]. Trzeci segment odwłoka u samców zaopatrzony jest w pokryte szczecinami i kolcami płytki, biorące udział w łączeniu się z samicą podczas kopulacji[1]. Między siódmym a ósmym sternitem leży para bocznych, zdolnych do wywracania się na zewnątrz gruczołów o nieznanej funkcji[3]. Samiec ma dobrze rozwinięte i zesklerotyzowane parandria, haczykowate i zaopatrzone w wyraźne wyrostki zmysłowe paramery oraz skomplikowany fallus złożony z fallosomy, błony łączącej i wezyki. Samicę charakteryzuje dobrze wykształcone, lancetowane pokładełko z piłkowanymi walwulami[2][3].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Owady te zamieszkują siedliska wilgotne. Większość występuje na nieporośniętych roślinnością brzegach rozmaitych wód słodkich[1], a także słonych, w tym w strefach międzypływowych i na plażach[2]. Niektóre gatunki związane są z torfowiskami i podmokłymi łąkami[1]. Liczne gatunki tropikalne są saksikolami, związanymi siedliskowo z dużymi kamieniami i głazami[3].

Najbardziej aktywne są w dni słoneczne, podczas gdy w dni deszczowe kryją się wśród roślinności[1]. Owady dorosłe formy długoskrzydłej i submakropterycznej są bardzo zwinne – mają nie tylko zdolność do lotu, ale także do oddawania skoków przy użyciu tylnych skrzydeł. Formy semibrachypteryczne skaczą słabo i nie latają, a formy o skrzydłach jeszcze bardziej skróconych i larwy mogą jedynie biegać[1][2]. Część gatunków wskakiwać może także na powierzchnię wody i przemieszczać się po niej[1].

Nabrzeżkowate są drapieżnikami i padlinożercami. Ich łupem padają rozmaite drobne bezkręgowce. W polowaniu pomagają im olbrzymie oczy. Ponadto potrafią one za pomocą chemoreceptorów na czułkach wyszukiwać ofiary pod ziemią, jak skąposzczety czy larwy muchówek, które następnie atakują wbijając w grunt kłujkę[3][1].

W trakcie kopulacji pluskwiaki te ustawiają się bokiem i sczepiają odwłokami[3][1]. Samice składają jaja w glebie, wśród mchów, wyrzuconych na brzeg wodorostów, u nasady roślin oraz do wnętrza ich tkanek[2][1]. U gatunków wydających na świat jedno pokolenie rocznie, w tym u większości Saldini, jajo jest stadium zimującym. Pozostałe gatunki, w tym większość Saldoidini, wydają na świat kilka pokoleń w roku, a stadium zimującym są postacie dorosłe[3][1][2]. Na zimowiska wybierane mogą być miejsca odległe od wody, np. ściółka leśna, gniazda, dziuple czy szczeliny pod korą[1].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina kosmopolityczna, znana ze wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy, a także z rozlicznych wsyp, w tym tak odległych od stałego lądu jak Wyspa Świętej Heleny czy Hawaje. Chiloxanthinae występują głównie na półkuli północnej, zaś Saldunculini zamieszkują strefy międzypływowe rejonu indopacyficznego[3]. Z Australii wykazano 10 gatunków z 3 rodzajów[2]. W Polsce stwierdzono 23 gatunki z 7 rodzajów[4] (zobacz: nabrzeżkowate Polski).

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzili w 1843 roku Charles Jean-Baptiste Amyot i Jean Guillaume Audinet-Serville[4][5]. We współczesnym sensie rodzinę tę zdefiniowali w 1980 roku Randall T. Schuh i John T. Polhemus wydzielając z niej Aepophilinae w osobną rodzinę Aepophilidae[6].

Rodzina ta obejmuje ponad 330 opisanych gatunki współczesne[2] i liczne wymarłe[3], zapisem kopalnym sięgając do barremu w kredzie[7]. Jej klasyfikacja przedstawia się następująco[5]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Barbara Lis. Płaszczyńcowate – Piesmatidae, smukleńcowate – Berytidae, kowalowate – Pyrrhocoridae. „Klucze do oznaczania owadów Polski”. 18 (9), s. 14–28, 2007. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 137-141. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
  4. ↑ a b rodzina: Saldidae Amyot et J.G. Audinet-Serville, 1843 — nabrzeżkowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-05-11].
  5. ↑ a b family shore bugs Saldidae Amyot & Serville, 1843. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2020-05-11].
  6. ↑ R.T. Schuh, J.T. Polhemus. Analysis of taxonomic congruence among morphological, ecological, and biogeographical data sets for the Leptopodomorpha (Hemiptera). „Systematic Zoology”. 29, s. 1-26, 1980. 
  7. ↑ Jacek Szwedo. The unity, diversity and conformity of bugs (Hemiptera) through time. „Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh”. 107, s. 109–128, 2017. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nabrzeżkowate&oldid=65390930”