Nagoć sawinowa

Nagoć sawinowa

Ecja na dolnej stronie liści gruszy
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	rdze
Rząd	rdzowce
Rodzina	Gymnosporangiaceae
Rodzaj	nagoć
Gatunek	nagoć sawinowa
Nazwa systematyczna
Gymnosporangium sabinae (Dicks.) G. Winter Pilze Deutschl.1: 232 (1884)

Telia na pędach jałowca sabińskiego

Cykl rozwojowy nagoci sawinowej

Nagoć sawinowa (Gymnosporangium sabinae (Dicks.) G. Winter) – gatunek grzybów z rzędu rdzowców (Pucciniales). Wywołuje chorobę zwaną rdzą gruszy.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnosporangium, Pucciniaceae, Pucciniales, Incertae sedis, Pucciniomycetes, Pucciniomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1785 r. James Dickson, nadając mu nazwę Tremella sabinae. Do rodzaju Gymnosporangium przeniósł go w 1805 r. Candolle. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1884 r. Heinrich Georg Winter.

Synonimy:

• Aecidium cancellatum Pers. 1792
• Gymnosporangium fusc DC. 1805
• Gymnosporangium sabinae (Dicks.) G. Winter 1884 f. sabinae
• Podisoma juniperi-sabinae Fr. 1832
• Puccinia juniperi Pers. 1794
• Roestelia cancellata Rebent. 1804
• Tremella clavariiformis var. digitata (Hoffm.) Pers. 1801
• Tremella clavariiformis? digitata (Hoffm.) Pers. 1801
• Tremella digitata Hoffm. 1787
• Tremella fusca DC. 1806
• Tremella sabinae Dicks. 1785.

Rozwój

Jest to pasożyt dwudomowy, czyli taki, który dla pełnego cyklu rozwojowego potrzebuje dwóch gatunków roślin żywicielskich: część rozwoju odbywa na jałowcu sabińskim, a część na gruszach. W rodzinie rdzowatych pełny cykl rozwojowy obejmuje wytwarzanie 5 rodzajów zarodników, G. sabinae wytwarza ich tylko 4 (brak urediniospor), jego cykl rozwojowy jest więc nieco uproszczony.

Zimuje w postaci grzybni na pędach jałowca. W Polsce żywicielem tego patogena jest tylko jałowiec sawiński, w innych rejonach może on pasożytować także na innych gatunkach jałowców, niewystępujących w Polsce. Wiosną na pędach jałowca z grzybni rozwijają się telia wytwarzające teliospory. W kwietniu teliospory kiełkują tworząc podstawki. Na podstawkach wytwarzane są drogą płciową bazydiospory dokonujące infekcji na liściach grusz. Przenoszone są przez wiatr na odległość do kilkuset metrów. W miejscach, w których bazydiospory wniknęły do liści grusz powstają pomarańczowe plamy z czarnymi punkcikami – są to spermogonia w których powstają spermacja. Na dolnej stronie liści rozwijają się pod plamami ecja wytwarzające bezpłciowo zarodniki zwane ecjosporami. Jesienią przenoszone przez wiatr ecjospory infekują pędy jałowca sabińskiego i w następnym roku po infekcji rozwijają się w nich teliospory.

Na pędach jałowca grzybnia G. sabinae może rozwijać się przez wiele lat i co roku wytwarzać nowe generacje teliów. Na liściach gruszy rozwija się tylko od wiosny do jesieni, ale w następnym roku liście mogą być zainfekowane nową generacją teliów. Brak urediniospor powoduje, że nie występują infekcje wtórne.

Morfologia

Telia mają żółtą barwę, początkowo poduszeczkowaty, a później stożkowaty kształt i wysokość 4–7 mm. Brązowo pomarańczowe teliospory są 2-komórkowe. Mają rozmiar 38–51,5 × 18,5–25 μm i ścianki o grubości 1,5–2 μm. Stożkowate ecja mają wysokość do 3 mm i średnicę ok. 1 mm (przy podstawie). Ecjospory mają nieregularny, mniej więcej kulisty kształt i rozmiary 27–31× 19–27 μm. Podstawki 4-komórkowe.

Gatunki podobne

W Polsce podobne plamy i rożkowate ecja na liściach jarzębiny tworzy nagoć rożkowata (Gymnosporangium cornutum), na liściach jabłoni nagoć trzęsakowata (Gymnosporangium tremelloides), a na liściach głogu Gymnosporangium confusum.