Norma semiimperatywna

Norma semiimperatywna (łac. ius semidispositivum) – norma prawna wyznaczająca pewne ramy postępowania, dająca swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

Normy semiimperatywne, wraz z normami względnie wiążącymi (ius dispositivum), są charakterystyczne dla stosunków zobowiązaniowych, a w szczególności stosunków umownych, między podmiotami niezależnymi i równymi z formalnego punktu widzenia. Ustawodawca dostrzegając jednak ekonomiczną nierówność między niektórymi podmiotami decyduje się na wprowadzenie norm chroniących słabszą stronę stosunku prawnego a zarazem gwarantujących tzw. swobodę umów, czyli właśnie normy semiimperatywne. Strony mogą regulować swoje uprawnienia i obowiązki w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie, jednak aby zmiany takie były skuteczne muszą być one korzystniejsze dla strony słabszej.

Norma semiimperatywna wyznacza granicę ochrony dla strony słabszej:

• minimalny zakres uprawnień (którego nie można ograniczyć, ale można rozszerzyć) lub
• maksymalny zakres obowiązków (którego nie można rozszerzyć, ale można ograniczyć).

Normy semiimperatywne stosuje się w prawie konsumenckim, np. konsument ma prawo odstąpienia od umowy z przedsiębiorcą zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa w ciągu określonego czasu bez podania przyczyny. W umowie strony mogą jednak ten czas wydłużyć, nie mogą zaś tego okresu skrócić lub w ogóle wyłączyć możliwość odstąpienia od umowy przez konsumenta.

Innym przykładem zastosowania norm semiimperatywnych są normy prawa pracy, określające minimalne standardy, jakie powinien zapewnić pracodawca pracownikowi – standardy lepsze są dozwolone, ale niekonieczne.