Ogorzałek luzoński

Ogorzałek luzoński
	Tryphomys adustus
	G.S. Miller, 1910
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Rattini
Rodzaj	Tryphomys; G.S. Miller, 1910
Gatunek	ogorzałek luzoński
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Systematyka w Wikispecies

Ogorzałek luzoński^[4] (Tryphomys adustus) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący endemicznie na wyspie Luzon w archipelagu Filipin^[3]^[5].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1910 roku amerykański botanik i zoolog Gerrit Smith Miller, nadając im odpowiednio nazwy Tryphomys i Tryphomys adustus^[2]. Holotyp pochodził z Haights-in-the-Oaks, w Benguet, na Luzonie, w Filipinach^[5]^[6]. Jedyny przedstawiciel rodzaju ogorzałek^[4] (Tryphomys)^[7]^[8]^[6].

T. adustus tworzy monofiletyczny klaster z Abditomys latidens, oba sklasyfikowane są w kladzie „Philippine New Endemics” w plemieniu Rattini^[6]; pokrewieństwo z innymi rodzajami myszowatych z Filipin nie jest ustalone^[7]. Zachodzi potrzeba przeprowadzenia badań genetycznych^[6]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[6].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Tryphomys: gr. τρυφη truphē „delikatny, miękki”^[9]; μυς mus, μυος muos „mysz”^[10].
adustus: łac. adustus „spalony”, od adurere „podpalić”^[11].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Ogorzałek luzoński jest znany tylko z trzech miejsc. Występuje wyłącznie na Filipinach; oprócz prowincji Benguet stwierdzono go także w prowincjach Tarlac i Laguna w środkowej części wyspy Luzon. Występuje od poziomu morza do wysokości ok. 2200 m n.p.m., wzdłuż rzeki Chico u stóp Mount Data i u stóp Mount Makiling^[6]. Nie stwierdzono go w Parku Narodowym Balbalasang-Balbalan^[3].

Zamieszkuje tereny wilgotne, w tym pola ryżowe i wysokogórski las mglisty. Większość okazów schwytano w lasach^[3].

Wygląd[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 174–198 mm, długość ogona 150–181 mm, długość ucha 20 mm, długość tylnej stopy 32–34 mm; masa ciała 198 g^[8]. Opis według holotypu gatunku: jest to średniej wielkości gryzoń. Głowa, grzbiet i boki ciała są brązowe, z dodatkiem czarnych włosów, szczególnie na grzbiecie. Futro grzbietu jest szorstkie, czubki krótszych włosów zakrzywiają się ku przodowi, sprawiając wrażenie przypalonych. Spód ciała i policzki są płowobiałe, wyraźnie oddzielone od grzbietu, z włosami szarymi u nasady. Nogi są tego samego koloru, choć z bardziej brązowawym odcieniem. Ogon jest jednolicie ciemnobrązowy^[2].

Populacja[edytuj | edytuj kod]

Nie wiadomo, jak liczny jest ogorzałek luzoński, choć przypuszcza się, że jest raczej trudny do schwytania niż nieliczny. Nie są znane zagrożenia dla tego gatunku, nie wiadomo, czy występuje w obszarach chronionych. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że na razie brak jest danych do przydzielenia gatunku do konkretnej kategorii zagrożenia i potrzebne są dalsze prace^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Tryphomys adustus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d G.S. Miller. Descriptions of two new genera and sixteen new species of mammals from the Philippine Islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 38 (757), s. 399, 1910.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e R.R. Kennerley R.R., Tryphomys adustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-29] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 282. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tryphomys adustus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 477. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tryphomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 878. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 244.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
↑ adustus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-29] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Tryphomys adustus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Miller-2] G.S. Miller. Descriptions of two new genera and sixteen new species of mammals from the Philippine Islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 38 (757), s. 399, 1910.

[iucn-3] R.R. Kennerley R.R., Tryphomys adustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-29] (ang.).

[miiz-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 282. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[MSW3-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tryphomys adustus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-29].

[Burgin&inni-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 477. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[MSW3r-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tryphomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-29].

[Denys&inni-8] Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 878. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=274_244]-9] Jaeger 1944 ↓, s. 244.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=171_141]-10] Jaeger 1944 ↓, s. 141.

[11] adustus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-29] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]