Okręty desantowe projektu 1171
_(2).jpg) BDK-104 „Ilja Azarow” proj. 1171/III | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia | |
| Zbudowane okręty |
14 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
2905 t standardowa |
| Długość |
113 m |
| Szerokość |
15,6 m |
| Zanurzenie |
4,5 m |
| Napęd |
2 silniki diesla o mocy 9000 KM, 2 śruby |
| Prędkość |
16,5 węzła |
| Zasięg |
4800 mil przy prędkości 15,5 węzła |
| Załoga |
55 |
Okręty desantowe projektu 1171 (kod projektu: Tapir, w kodzie NATO: Alligator) – typ radzieckich okrętów desantowych z okresu zimnej wojny, używanych głównie przez marynarkę ZSRR, a następnie Rosji. Zbudowano 14 jednostek czterech podtypów. Klasyfikowane były jako duże okręty desantowe (BDK – Bolszoj Diesantnyj Korabl).
Historia
[edytuj | edytuj kod]_(3).jpg)
Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku Marynarka Wojenna ZSRR rozpoczęła budowę morskich sił desantowych, opartych początkowo na średnich i małych okrętach desantowych, budowanych w ZSRR i Polsce (projektu 770)[1]. Pierwszymi dużymi okrętami desantowymi, mającymi większe możliwości przewozowe i umożliwiającymi działania oceaniczne, była seria 14 okrętów projektu 1171[1]. Ich projektowanie zostało rozpoczęte w biurze konstrukcyjnym CKB-50, a w 1963 roku przekazane do CKB-17, późniejszego Newskiego Biura Konstrukcyjnego[2]. Bazą do ich skonstruowania był projekt cywilnego drobnicowca, dlatego wykazywały podobieństwo architektury i konstrukcji do statków handlowych[2]. Służyły do transportu i wysadzania desantu na nieprzygotowanym brzegu i mogły również służyć jako okręty transportowe, do przewozu wojska i sprzętu[2].
Całą serię 14 okrętów zbudowano w stoczni Jantar w Królewcu. Stępkę pod budowę pierwszej jednostki „Woroneżskij komsomolec” położono 5 lutego 1964 roku, a ostatniej w 1974 roku; wchodziły one do służby w latach 1968–1975[3]. Pierwsze cztery należały do I serii (oznaczanej 1171/I), dwa do II serii, sześć do III serii i dwa ostatnie do IV serii[3]. Druga seria różniła się przede wszystkim zmniejszeniem liczby żurawi pokładowych z trzech do jednego, trzecia seria – dodaniem artyleryjskich wyrzutni rakietowych i czwarta seria – dodaniem działek przeciwlotniczych[4].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Architektura jednostek jest typowa dla statków, z maszynownią i nadbudówką nad nią w części rufowej i wysokim dziobem, dzięki czemu miały one dobrą dzielność morską[2]. Konsekwencją skonstruowania według norm dla statków była z drugiej strony gorsza od wyspecjalizowanych okrętów niezatapialność[2]. Nadbudówka była pięciopiętrowa, o opływowym kształcie (typowym dla statków tego okresu)[2]. Okręty miały dwa ciągłe pokłady: ładunkowy i górny[2]. Pod nadbudówką znajdowała się pochylnia komunikacyjna między pokładami, o nośności 12 ton[2]. Kadłub dzielił się poprzecznymi grodziami wodoszczelnymi na siedem przedziałów, przy czym na poziomie pokładu ładunkowego grodzie miały duże wycięcia, umożliwiające przemieszczanie pojazdów, zamykane drzwiami[2]. W dziobnicy znajduje się furta ładunkowa, zakryta drzwiami, z opuszczaną rampą główną o nośności 50 ton, służącą do wyładunku sprzętu przy brzegu[2]. Na jej końcu była rampa dodatkowa o nośności 12 ton[2]. Mniejsza rampa do załadunku z nabrzeża znajdowała się również w rufie[2]. W górnym pokładzie były luki ładowni – w pierwszej i drugiej serii cztery (trzy przed nadbudówką i jeden za nią), a w trzeciej i czwartej serii dwa przed nadbudówką, inaczej rozmieszczone[2]. Okręty wyróżniały się posiadaniem charakterystycznego żurawia przeładunkowego na śródokręciu, typowego dla jednostek cywilnych, obsługującego ładownie oraz ładunki pokładowe, o udźwigu 7,5 ton – a pierwsza seria była dodatkowo wyposażona w dwa żurawie o udźwigu 5 ton na dziobie i rufie[2]. Okręty wyposażone też były w kotwicę na rufie, służącą do ściągania z brzegu po desantowaniu[2].
_(4).jpg)
Okręty mogą transportować do 22 czołgów podstawowych i 25 transporterów opancerzonych albo 50 transporterów opancerzonych albo 52 ciężarówki[4]. Ponadto mogły przewozić 313 żołnierzy (seria I i II) lub 400 żołnierzy (seria III i IV)[4]. Ogólna powierzchnia ładunkowa wynosi 1195 m², z tego 790 m² w ładowniach i 405 m² na pokładzie górnym[4]. Maksymalna masa ładunku wynosi 3750 ton[2]. Załoga wynosiła początkowo 55 osób, w tym 5 oficerów[4]. Według innego źródła (z 2015 roku) załoga liczyła 69 osób (w tym 5 oficerów)[5]. Autonomiczność jednostki wynosi 15 dni lub 20 dni w serii III i IV[4].
Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2000 ton, standardowa 2905 ton, a pełna – 4360 ton[4]. Długość całkowita wynosi 113 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15,6 m, a zanurzenie maksymalne 4,5 m[4].
Napęd okrętów stanowią dwa silniki wysokoprężne o mocy łącznej 9000 KM typu M-58A (proj. 1171/I i II), M-58A-3 (proj. 1171/III) lub M-58A-4 (proj. 1171/IV)[4]. Maszynownia umieszczona była pod pokładem ładunkowym[2]. Silniki napędzały dwie śruby o stałym skoku[4]. Zasięg pływania wynosił 2000 mil morskich przy prędkości 15,5 węzła, a w przypadku zabrania paliwa także do zbiorników paliwowo-balastowych zwiększał się do 4800 Mm[4]. Według innych danych, zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 15 węzłów[5].
Uzbrojenie
[edytuj | edytuj kod]Uzbrojenie okrętów obejmowało dwie armaty uniwersalne kalibru 57 mm na dwudziałowej odkrytej podstawie ZIF-31B, umieszczonej przed nadbudówką[2]. Ponadto miały one do samoobrony wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Strieła-3: trzy podwójne w przypadku proj. 1171/I, z zapasem 24 pocisków, lub dwie potrójne z zapasem 36 pocisków w pozostałych[2]. W przypadku proj. 1171/I były one rozmieszczone na postumentach na rufie i na burtach na śródokręciu[2].
W serii III i IV dodano na dziobie 40-prowadnicową wyrzutnię A-215 niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M, z zapasem 80 pocisków, do ostrzeliwania brzegu[4]. Według innych danych, uzbrojenie na „Nikołaju Filiczenkowie” stanowią dwie 22-prowadnicowe wyrzutnie takich pocisków[5]. W serii IV dodano również cztery działka przeciwlotnicze kalibru 25 mm w dwóch podwójnie sprzężonych podstawach 2M-3M umieszczone na rufie[6].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Okręty projektu 1171 wchodziły na uzbrojenie Marynarki Wojennej ZSRR od 1966 roku. Zostały rozdzielone pomiędzy wszystkie cztery główne floty (Czarnomorską, Bałtycką, Północną i Oceanu Spokojnego[7]. Początkowo otrzymywały oznaczenia BDK z numerami (nie nadawanymi kolejno) i nazwy (z wyjątkiem BDK-69), potem tylko nazwy[7].
- proj. 1171/I: BDK-10 „Woroneżskij komsomolec” (późn. „Saratow”), BDK-6 „Krymskij komsomolec”, BDK-13 „Tomskij komsomolec”, BDK-62 „Komsomolec Karelii”,
- proj. 1171/II: BDK-66 „Siergiej Łazo”, BDK-69 (późn. „Orsk”),
- proj. 1171/III: BDK-77 „50 let szefstwa WŁKSM”, „Donieckij szachtior”, „Krasnaja Priesnia”, „Ilja Azarow”, „Aleksandr Torcew”, „Piotr Iljiczew”,
- proj. 1171/IV: „Nikołaj Wilkow”, „Nikołaj Filiczenkow”[7].
Wszystkie dotrwały w służbie do rozpadu ZSRR w grudniu 1991 roku, po czym zostały przejęte przez Rosję. Okręty Floty Czarnomorskiej początkowo wchodziły w skład sił zbrojnych WNP. Jeden z nich „Ilja Azarow” został w Odessie zajęty przez Ukrainę i wszedł do służby w Marynarce Ukrainy pod nazwą „Rowno”[8]. Podczas podziału Floty Czarnomorskiej, został oficjalnie przekazany Ukrainie[7].
W 2016 roku były w służbie rosyjskiej nadal cztery okręty – we Flocie Czarnomorskiej: „Saratow”, „Orsk” i „Nikołaj Filiczenkow”, a we Flocie Oceanu Spokojnego: „Nikołaj Wilkow”[9].
„Saratow” został zniszczony 24 marca 2022 roku w porcie w Berdiańsku podczas inwazji Rosji na Ukrainę[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Apalkow 2007 ↓, s. 5-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Apalkow 2007 ↓, s. 9-12.
- ↑ a b Apalkow 2007 ↓, s. 12-14.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Apalkow 2007 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c Car′kow 2015 ↓, s. 23.
- ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 9, 14.
- ↑ a b c d Apalkow 2007 ↓, s. 12-15.
- ↑ Witalij Kostriczenko. Tragedia Floty Czarnomorskiej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999. IV (15), s. 26, marzec-kwiecień 1999. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- ↑ Car′kow 2015 ↓, s. 24.
- ↑ Michał Fiszer: Rąbnie czy nie rąbnie? Wybuchające rosyjskie okręty wojenne to stara tradycja. Polityka.pl, 26 marca 2022. [dostęp 2022-03-26].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
- A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).