Pamfil (gra karciana)

Niżnik żołędny i Walet Trefl

Pamfil (lub panfil) – dawna polska gra w karty, będąca polskim wariantem écarté(inne języki), popularna w XVIII wieku. Nazwa jej pochodzi od najstarszej figury – pamfila, czyli niżnika żołędnego (waleta treflowego).

Zasady gry

Gra się niepełną talią kart polskich (32 sztuki – tzw. talią pikietową lub skatową) w trzy osoby, całą talią (36) – przy większej liczbie graczy.
Starszeństwo kart jest następujące: pamfil (niżnik żołędny), tuz (as), król, wyżnik (dama), pozostałe niżniki (walety), kralka (dziesiątka), dziewiątka, ósemka, siódemka.
Każdy z grających otrzymuje po pięć kart – najpierw trzy, potem dwie, ostatnia karta włożona pod spód talonu wskazuje na atut.
Gracz po lewej rozdającego jest zobowiązany do grania (musi zebrać min. dwie lewy), może też wymienić jedną, kilka lub wszystkie karty, które trzyma w ręce na nowe z talonu. Następni gracze mogą zadeklarować udział w grze albo pasować. Jednakże sama wymiana karty zobowiązuje do grania.
Obowiązuje dodawanie do koloru i przebijanie.
Ten kto po rozdaniu lub po wymianie kart ma w ręku pięć kart jednego koloru, wygrywa partię bez rozgrywki (tzw. mucha). Jeżeli dwóch lub więcej graczy ma muchę pierwszeństwo ma ta w kolorze atutowym, w innym wypadku decyduje liczba punktów w kartach (figury po dziesięć pkt., blotki – stosownie do liczby oczek).

Punktacja końcowa

Gra deklarowana:
- poniżej dwóch lew – minus 3 pkt.
- dwie lewy – 0 pkt.
- trzy lewy – 3 pkt.
- cztery lewy – 4 pkt.
- pięć lew – 5 pkt.
Bez deklaracji gry:
- brak lewy – 0 pkt.
- za każdą zdobytą lewę – 1 pkt
Dodatkowo:
- mucha – 5 pkt.
W obecności pamfila, czyli niżnika żołędnego, punkty za lewy i muchę liczą się podwójnie.

Wariant gry

Łukasz Gołębiowski podaje nieco odmienną wersję pamfila (panfila), rozgrywanego najprawdopodobniej tzw. małą talią kart (24 szt.): po 3 karty rozdano trzem grającym, a wyświęcono jedną, dalej w miarę zabicia biorą karty. Kto ma panfila, przeciwko temu 2 gra, i łączą swe lewy, gracz więc stara się z tem ukryć, pokąd nie zyska przewagi, trudno ją zawsze nad dwóma pozyskać, ale też podwójna zapłata.

Zobacz też

starszeństwo kart

Bibliografia

Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III.
Łukasz Gołębiowski, Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub niektórych tylko prowincjach, Warszawa 1831.
[Stanisław Kozietulski], Gry w karty dawniejsze i nowe: dokładne sposoby ich prowadzenia, poprzedzone krótką historyą kart. Ułożył Stary Gracz, Księgarnia Maurycego Orgelbranda, Warszawa 1888.