Pará (1867)
Pará – brazylijski monitor, okręt prototypowy typu Pará, zbudowanego dla marynarki wojennej Brazylii w czasie wojny paragwajskiej pod koniec lat 60. XIX wieku. Okręt przeszedł przez umocnienia Humaitá w lutym 1868 i zapewniał armii wsparcie artyleryjskie przez resztę wojny. Po jej zakończeniu okręt został przydzielony do flotylli Mato Grosso. Okręt został rozbrojony i wycofany ze służby w 1884.
Projekt i dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]Projekt monitorów rzecznych typu Pará powstał dla zaspokojenia zapotrzebowania brazylijskiej marynarki na małe okręty o niewielkim zanurzeniu, mogące prowadzić działania pod ostrzałem przeciwnika. Wybrano układ monitora, ponieważ jednostki wyposażone w wieżę artyleryjską mogły skuteczniej uczestniczyć w walce z wrogimi okrętami i fortyfikacjami niż okręty z pokładem bateryjnym, które były dotychczas w służbie brazylijskiej. Owalna wieża artyleryjska została osadzona na okrągłej platformie z centralną osią obrotu. Była ona poruszana przez czterech ludzi napędzających system przekładni: pełny obrót od 360 stopni zabierał 2,25 minuty. Na okręcie zamontowano także taran z brązu. Część podwodna kadłub została pokryta stopem Muntza (odmianą mosiądzu) by zredukować jej porastanie przez organizmy wodne[1].
Okręt miał 39 m długości całkowitej, szerokość 8,54 m, zanurzenie 1,51 - 1,54 m i wyporność 500 ton[2]. Miał tylko 30 cm wolnej burty i nie nadawał się do samodzielnej żeglugi morskiej[1]. Załoga składała się z 43 oficerów i marynarzy[2].
Napęd
[edytuj | edytuj kod]Okręty typu Pará miały dwie maszyny parowe bezpośredniego działania, każda poruszała pojedynczą śrubę o średnicy 1,3 m. Silniki były zasilane w parę przez dwa kotły cylindryczne o ciśnieniu roboczym 59 psi. Prędkość maksymalna wynosiła 8 węzłów na spokojnej wodzie. Okręty przewoziły zapas węgla wystarczający na jeden dzień rejsu[3].
Uzbrojenie
[edytuj | edytuj kod]"Pará" był uzbrojony w pojedyncze 70-funtowe działo Whitwortha, gwintowane, ładowane odprzodowo. Działo miało maksymalny zasięg około 5540 m i podniesienie 15 stopni[4]. Pocisk o średnicy 140 mm (5,5 cala) ważył 36,7 kg, samo działo ważyło 3892 kg[5]. Ustawienie lufy działa na lawecie zostało tak pomyślane, by do minimum ograniczyć rozmiary furty działowej i przez to możliwość przeniknięcia pocisków i odłamków do wnętrza wieży[6].
Pancerz
[edytuj | edytuj kod]Kadłub jednostek typu Pará był zbudowany z trzech warstw drewna ułożonych w różnych kierunkach. Miał grubość 457 mm i był pokryty 4-calową (102 mm) warstwą twardego drewna z peroby. Na linii wodnej znajdował się burtowy pas pancerny wysokości 91 cm, wykonany z niskowęglowego stopu żelaza. Miał on maksymalną grubość 102 mm na śródokręciu, malejącą do 76 i 51 mm w kierunku końców kadłuba. Zaokrąglony pokład był opancerzony grubą na 12,7 mm warstwą z tego samego stopu[1].
Wieża artyleryjska miała kształt kwadratu z zaokrąglonymi rogami. Była zbudowana podobnie jak kadłub, ale jej przednia ściana była zabezpieczona pancerzem o grubości 152 mm, ściany - 102 mm, a tył 76 mm. Dach wieży i eksponowana część platformy na której spoczywała były zabezpieczone 12,7 mm pancerzem, Opancerzona sterówka znajdowała się przed wieżą[1].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Stępkę okrętu położono w Arsenal de Marinha da Côrte w Rio de Janeiro 8 grudnia 1866, w czasie wojny paragwajskiej, którą toczyły złączone w sojuszu Argentyna i Brazylia walczące z Paragwajem. "Pará" został zwodowany 21 maja 1867 i wszedł do służby 15 czerwca 1867. Został doholowany do Río de la Plata 20 czerwca 1867 i popłynął w górę Parany, ale jego dalszy rejs został uniemożliwiony przez paragwajskie fortyfikacje w Humaitá. 19 lutego 1868 sześć brazylijskich okrętów pancernych (w tym "Pará") przepłynęło w pobliżu wrogich umocnień w nocy. "Pará" wraz ze siostrzanymi "Alagoas" i "Rio Grande" zostały przycumowane do większych okrętów by uniknąć kłopotów w razie uszkodzenia maszynowni przez wroga. "Barroso" prowadził "Rio Grande", następnie "Bahia" z "Alagoas" oraz "Tamandaré" z "Pará"[7]. Lina pomiędzy "Alagoas" i "Bahia" została uszkodzona w wyniku wrogiego ostrzału. Zarówno "Alagoas" (który został trafiony około 200 razy) jak i "Pará", musiał zostać wyrzucony na brzeg po przejściu fortyfikacji by zapobiec zatonięciu[7]. Okręt został wyremontowany do 27 lutego, wtedy dołączył do eskadry wysłanej by przechwycić miasto Laureles. 15 października bombardował fort Angostura wraz z "Brasil", "Silvado", "Rio Grande" i "Ceará". 17 maja 1869 monitor dołączył do eskadry blokującej na rzekach Jejuy i Araguaya. Po wojnie został przydzielony do nowo sformowanej flotylli Mato Grosso. Został rozbrojony i wycofany ze służby 10 grudnia 1884 w Ladário[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Brazilian Imperial Navy Ironclads, 1865–1874. W: George A. Gratz Preston Antony (red.): Warship 1999–2000. London: Conway Maritime Press, 1999. ISBN 0-85177-724-4.
- Alexander Lyman Holley: A Treatise on Ordnance and Armor. New York: D. Van Nostrand, 1865.
|
