Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rogaczach

Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Cerkiew parafialna (stan po ostatnim remoncie)
Państwo	Polska
Siedziba	Rogacze
Adres	Rogacze 16 17-332 Milejczyce
Data powołania	1525
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	warszawsko-bielska
Dekanat	Kleszczele
Cerkiew	Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
Proboszcz	ks. prot. mgr Mirosław Awksietijuk
Wezwanie	Narodzenia Bogurodzicy
Wspomnienie liturgiczne	8/21 września; 10/23 lipca (św. Antoniego Pieczerskiego)
Położenie na mapie gminy Milejczyce Cerkiew parafialna
Położenie na mapie Polski Cerkiew parafialna
Położenie na mapie województwa podlaskiego Cerkiew parafialna
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego Cerkiew parafialna
52°30′33,0″N 23°13′50,8″E

Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy – parafia prawosławna w Rogaczach, w dekanacie Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej.

Na terenie parafii funkcjonuje 1 cerkiew:

• cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rogaczach – parafialna

Historia

Według dostępnych źródeł historycznych, cerkiew w Rogaczach (Rohaczach) istniała już w 1525. W 1624 z inicjatywy właściciela wsi, Wasila Kaleczyckiego cerkiew została przebudowana. W XVII w. parafia należała do dekanatu kamienieckiego unickiej diecezji brzeskiej. Pierwszy obszerny opis cerkwi w Rogaczach znajduje się w dokumentach z wizyty generalnej z 1725, świadczący o bardzo złym stanie technicznym świątyni: „Cerkiew stara drewniana, zgniła palem ogrodzona, bez kopuły, bez krzyża. Dzwonnica z babińcem przy cerkwie iuż obalająca się okien w cerkwi dwie w Drzewo robionych. Dach gątowy zbyt dziurawy stary (...) posadzki żadney nie masz w piasku wszystko apparentia zanurzone (...) Carskie Drzwi Stolarskie opierzchłe iuż malowania nie znać (...) Dzwon Nadzwonnicy rozbitya drugi sygnaczek dobry...”.

Wkrótce (prawdopodobnie w połowie XVIII w.) w Rogaczach zbudowano nową cerkiew z inicjatywy starosty stokliskiego Jerzego Matuszewicza, ówczesnego właściciela Rogacz. Według miejscowych przekazów, świątynia została wzniesiona w miejscu znalezienia przez fundatora ikony św. Antoniego. Ikona ta wkrótce została uznana przez miejscową ludność za cudowną. Ufundowana przez Matuszewicza cerkiew spłonęła w 1872, ocalała natomiast ikona św. Antoniego, dzień wcześniej zabrana w celu pozłocenia znajdującej się na niej ryzy. Kolejna świątynia w Rogaczach – XVIII-wieczna cerkiew Preczystienskaja – została sprowadzona w 1873 z Dubin i uroczyście poświęcona 8 września 1873 przez dziekana z Wysokiego Litewskiego (pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy). Przetrwała w 1884 pożar znajdujących się w sąsiedztwie zabudowań gospodarczych (odbudowanych w ciągu kilku lat) i po dziś dzień służy rogackiej parafii. W 1905 wspólnota parafialna liczyła 1473 wiernych i posiadała 94 dziesięciny (ponad 100 ha) gruntów.

Po wybuchu I wojny światowej, w lutym 1915 rozpoczęto przygotowania do ewakuacji w głąb Rosji. Znana jest dokładna data udania się na bieżeństwo – 2 sierpnia 1915 (w uroczystość św. Proroka Eliasza). Zabrano też (bez ryzy) ikonę św. Antoniego, która już do Rogacz nie powróciła. W jej miejsce została w latach 20. XX w. sporządzona kopia (przez mnicha Archipa z monasteru w Żyrowiczach); którą umieszczono w ocalałej ryzie (uważanej za cudowną). Powrót ludności prawosławnej do Rogacz miał miejsce w latach 1919–1921.

Władze odrodzonej Polski nie zgodziły się na reaktywację parafii. Dopiero w 1928 uznano oficjalnie wspólnotę w Rogaczach jako filię parafii w Milejczycach. Na początku lat 30. grunty cerkiewne wydzierżawiono mieszkańcom wsi jako tzw. wspólnotę wiejską (pozostawiono tylko 3 ha). W latach 1932–1936 wyremontowano cerkiew i budynki gospodarcze, w 1938 zbudowano dom dla psalmisty. W czasie II wojny światowej parafia odzyskała samodzielność.

W 1940 w cerkwi zbudowano drugi ołtarz, poświęcony św. Antoniemu. Uroczystość ku czci tego świętego – od 1939 obchodzona w Rogaczach w dniu 23 lipca (10 lipca według starego stylu) – stała się drugim świętem parafialnym. W czasie walk niemiecko-radzieckich, 23 lipca 1944 w wyniku ostrzału artyleryjskiego zginęła jedna osoba (obecna na nabożeństwie). Cerkiew doznała wtedy niewielkich uszkodzeń.

Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej, około 500 parafian przesiedlono do ZSRR. Pozostała ludność w tym okresie często padała ofiarą band grabieżczych, tzw. kożuszników. Księgi metrykalne zabrano do Urzędu Stanu Cywilnego w Milejczycach. W latach 50. większość gruntów cerkiewnych przejął Skarb Państwa.

W 1953 odremontowano plebanię i budynki gospodarcze, wykonano też nowe ogrodzenia. W 1954 przeprowadzono częściowy remont cerkwi – odnowiono elewację i wnętrze, założono instalację elektryczną, zmieniono pokrycie dachu (z gontowego na blaszane). W 1960 cerkiew wyposażono w 3 nowe dzwony z Węgrowa. W latach 1977–1978 zbudowano nową, murowaną plebanię.

Od 1993 parafia w Rogaczach wchodzi w skład dekanatu kleszczelowskiego diecezji warszawsko-bielskiej.

W 1996 parafia odzyskała ponad 11 ha gruntów od Nadleśnictwa Nurzec. W 2007 wyremontowano dzwonnicę, a 2 lata później parkan cerkiewny. W latach 2011–2013, dzięki dotacjom z Unii Europejskiej dokonano generalnego remontu cerkwi – wymieniono oszalowanie, wykonano nową stolarkę drzwiową i okienną, wzmocniono fundamenty i więźbę dachową, pokryto dach blachą miedzianą i zamontowano nowe kopuły.

W skład parafii wchodzą wsie: Rogacze, Borowiki, Gołubowszczyzna, Gruzka (gdzie w XVIII wieku istniała cerkiew św. Paraskiewy), Lewosze, Miedwieżyki, Mikulicze, Nowosiółki oraz osada Rogacze-Kolonia, w 2007 we wszystkich miejscowościach żyło 160 prawosławnych rodzin (ok. 480 osób).

Wykaz proboszczów

• 1676 – ks. Mateusz Hancewicz
• 1725 – ks. Michał Pomosowicz
• 1865–1890 – ks. Bazyli Charłampowicz
• 1915–1919 – bieżeństwo
• 1939(?)–1940 – ks. Stefan Iwankiewicz
• 1940–1942 – ks. Włodzimierz Kudriawcew
• 1942–1947 – ks. Eugeniusz Izmajłow
• 1947–1952 – ks. Piotr Doroszkiewicz
• 1953–1973 – ks. Jan Juzwuk
• 1974–1989 – ks. Jan Mironko
• 1990–2000 – ks. Piotr Martyniuk
• 2001–2006 – ks. Jan Kazimiruk
• od 2006 – ks. Mirosław Awksietijuk

Bibliografia

• Kalendarz Prawosławny 2015, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 148–153, 182
• Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012