Parafia Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Werstoku
 Cerkiew parafialna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
Werstok 2 |
| Data powołania |
XVII w.; koniec XVIII w.; |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Diecezja | |
| Dekanat | |
| Cerkiew | |
| Filie | |
| Proboszcz | |
| Wezwanie | |
| Wspomnienie liturgiczne |
14/27 września |
Położenie na mapie gminy Dubicze Cerkiewne  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego  | |
 52°36′37,5″N 23°29′12,2″E/52,610417 23,486722
| |
Parafia Podwyższenia Krzyża Pańskiego – parafia prawosławna w Werstoku, w dekanacie Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej.
Na terenie parafii funkcjonują 2 cerkwie i 1 kaplica:
- cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Werstoku – parafialna
- cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Opace Dużej – filialna
- kaplica św. Męczennika Jerzego Stepaniuka w Policznej – filialna
Historia[edytuj | edytuj kod]
Parafia została erygowana prawdopodobnie w XVII wieku (według miejscowych przekazów pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy), jakkolwiek najstarsza pisemna wzmianka o jej istnieniu (w przeszłości) pochodzi z 1766: „...w którym to Wersztoku, ich świadczą nasze dowody, była cerkiew ritus parochialna, ale z niedostateczną dla syntentacyi kapłanów sufficiencyą y exdotacyą, przeto w czasie upadła.”. Z dokumentów z wizyty generalnej w parafii w Dubiczach Cerkiewnych w 1726 wynika, że do tej parafii należała również wieś Werstok.
Fundatorem obecnie istniejącej cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego był właściciel dóbr werstockich, późniejszy kasztelan podlaski Józef Ludwik Wilczewski. Świątynia została zbudowana w 1769, jako cerkiew filialna parafii w Dubiczach. W ostatnich latach XVIII w. była już świątynią parafialną, o czym świadczą księgi metrykalne z lat 1798–1801. W 1869 i na początku XX w. cerkiew była rozbudowywana.
W 1900 parafia w Werstoku należała do dekanatu Wysokie Litewskie w nowo powstałej eparchii grodzieńskiej. W skład parafii wchodziły wsie Werstok, Długi Bród, Gurzynów Bród, Kruhłe, Kuraszewo, Łozice, Pasieczniki Małe, Piaski, Policzno, Starzyna, Wiluki, Wojnówka, Wołkostawiec oraz osada Grabowiec, osada leśna Zabagonie i leśniczówka Jakubowo[2]. W 1905 parafia liczyła 1761 wiernych. Na jej terenie działało w tym czasie 5 szkół gramoty i jedna szkoła ludowa. Działalność parafii została przerwana w 1915 – w wyniku działań wojennych większość miejscowej ludności udała się w głąb Rosji.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i powrocie ludności prawosławnej z bieżeństwa, nowe władze nie zgodziły się na reaktywację parafii. Przez cały okres międzywojenny wierni z Werstoka byli dołączeni do parafii w Omelańcu (obecnie ta miejscowość znajduje się na Białorusi).
Parafia w Werstoku usamodzielniła się w 1940. W 1954 liczyła 1258 wiernych. Po 1950 na należącym do parafii cmentarzu w Opace Dużej wzniesiono drewnianą cerkiew Narodzenia Bogurodzicy (poświęconą 21 września 1966). W latach 80. XX w. zbudowano murowany, piętrowy dom parafialny. W tym samym okresie odrestaurowano XVIII-wieczne ikony znajdujące się w cerkwi parafialnej. Sama świątynia została gruntownie wyremontowana w latach 2013–2014; w tym czasie przeprowadzono też remont domu parafialnego, budynków gospodarczych oraz cerkwi filialnej.
W 2019 r. poświęcono odrestaurowany dawny dom parafialny (drewniany budynek z ok. 1900 r.)[3].
W lipcu 2020 r. w należącej do parafii wsi Policzna rozpoczęto budowę kaplicy pod wezwaniem pochodzącego z tej miejscowości św. kapłana-nowomęczennika Jerzego Stepaniuka[4]. Gotowy obiekt został poświęcony 10 września tegoż roku przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Sawę, w asyście biskupów pomocniczych diecezji warszawsko-bielskiej[5].
Obecnie w skład parafii wchodzą wsie: Werstok, Biała Straż, Długi Bród, Górny Gród, Kuraszewo, Opaka Duża, Pasieczniki Małe, Piaski, Policzna, Starzyna, Wiluki, Wojnówka, Zabagonie oraz osady: Bobinka, Topiło, Klakowo i Kruhłe. W 2013 do parafii należało około 380 osób[6]. Parafia posiada ponad 30 ha gruntów oraz 2 cmentarze: w Werstoku i Opace Dużej.
Wykaz proboszczów[edytuj | edytuj kod]
W okresie carskim[edytuj | edytuj kod]
- 1839–1842 – ks. Antoni Pańkowski
- 1843–1852 – ks. Ludwik Szwedowski
- 1864–1873 – ks. Józef Żukowski
- 1873–1875 – ks. Dawid Kaczanowski
- 1875 – ks. Bazyli Sitkiewicz
- 1875–1889 – ks. Antoni Biegałowski
- 1890–1894 – ks. Teodor Dietiejewski
- 1894 – ks. Teodor Chrucki
- 1894–1896 – ks. Włodzimierz Doroszewski
- 1904 – ks. Adam Andruszkiewicz
- 1905–1907 – ks. Jakub Miedwiedkow
- 1911–1912 – ks. Eugeniusz Marusow
- 1913 – ks. Paweł Kuszniew
- 1913 – ks. Antoni Jaroszewicz
Administratorzy[edytuj | edytuj kod]
- 1928–1930 – ks. Aleksander Lulkowski
- 1930–1931 – o. Ezechiel (Borycz)
- 1931–1932 – ks. Aleksander Diukow
- 1933 – ks. Łukasz Kuryłowicz
- 1933–1938 – ks. Michał Bożeranow
- 1938–1939 – ks. Tymoteusz Mackiewicz
- 1939–1941 – ks. Eufemiusz Maksimczuk (od 1940 proboszcz)
Po restytucji parafii[edytuj | edytuj kod]
- 1943–1946 – ks. Jan Łapko
- 1946–1950 – ks. Jan Bliźniak
- 1950–1978 – ks. Grzegorz Paszczewski
- 1979–1981 – ks. Antoni Czapko
- 1981–1982 – ks. Eugeniusz Chodakowski
- 1982–1983 – ks. Piotr Oliferuk
- 1983–1985 – ks. Stefan Jakimiuk
- 12.07.1985 – 9.08.1988 – ks. Jerzy Kos
- 1994 – 1.08.1996 – ks. Jan Gacuta
- 1.08.1996 – 1.02.2012 – ks. Józef Wojciuk
- od 1.02.2012 – ks. Paweł Kuczyński
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, nr 10/2016, s. 11. Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej. ISSN 0239-4499.
- ↑ RADZIMA
- ↑ Igor Dacewicz: Werstok: święto Zaśnięcia Bogurodzicy. orthodox.pl, 29 sierpnia 2019. [dostęp 2019-08-30].
- ↑ Marek Sajewicz: Rozpoczęła się budowa kaplicy w Policznej. orthodox.pl, 6 lipca 2020. [dostęp 2020-07-07].
- ↑ ks. Adam Góralczuk: Święto patrona Diecezji Warszawsko-Bielskiej. orthodox.pl, 11 września 2020. [dostęp 2020-09-11]..
- ↑ Remont w Werstoku [online], Przegląd Prawosławny [dostęp 2016-08-17].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kalendarz Prawosławny 2015, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, Warszawa 2014, ISSN 1425-2171, ss. 158–162.
- Kalendarz Prawosławny 2022, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, Warszawa 2021, ISSN 1425-2171, s. 202.
- Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012