Pelikan kędzierzawy
| Pelecanus crispus[1] | |||
| Bruch, 1832 | |||
_(1).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pelikan kędzierzawy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe przeloty obszary nielęgowe (zimowiska) obecny przez cały rok | |||
Pelikan kędzierzawy[4] (Pelecanus crispus) – gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny pelikanów (Pelecanidae), zamieszkujący Azję i południowo-wschodnią Europę. Sporadycznie zalatuje do Polski. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jest to gatunek monotypowy[5][6]. Bywał niekiedy uznawany za podgatunek pelikana indyjskiego (P. philippensis), ale dość wyraźnie różni się od niego morfologią i zwyczajami lęgowymi[6].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Pelikan kędzierzawy występuje wyspowo, głównie w południowo-zachodniej i środkowej Azji, poza tym w Europie: w deltach Wołgi i Dunaju oraz na jeziorach Prespa i Ochrydzkim. W starożytności gniazdował w Europie Zachodniej, a do połowy XIX wieku na Węgrzech. Zimuje w krajach wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w południowej Azji, zaś populacja z Mongolii – na wschodnich wybrzeżach Chin[3].
Sporadycznie zalatuje do Polski[7]. Przypuszczalnie to stado pelikanów tego gatunku było obserwowane w przelocie koło Wrocławia w 1588 r., co zanotował w swym dziele pt. Theriotropheum Silesiae, będącym alfabetycznie uporządkowanym opisem śląskiej fauny, związany z Gryfowem Śląskim i Jelenią Górą lekarz i przyrodnik Caspar Schwenckfeld[8]. Pelikany kędzierzawe zostały kilkakrotnie sfotografowane na terenie Polski w 2010, również w Warszawie (prawdopodobnie był to ten sam osobnik, który dokonał przelotu nad Polską)[9], a także w latach 2015 i 2016[10]. Łącznie do końca 2018 odnotowano 6 potwierdzonych stwierdzeń[11].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Upierzenie ciała białe z szaroniebieskim nalotem, srebrne pokrywy skrzydeł. Lotki pierwszorzędowe czarne, drugorzędowe szare. Linia upierzenia na czole prosta. Na głowie i szyi nastroszony czub. Dziób długi i potężny, żółty. W szacie godowej worek skórny pod żuchwą jest pomarańczowo-czerwony, w spoczynkowej – różowy. Nogi szaroniebieskie, żółta plama na piersi. Młode białe.
- Wymiary średnie
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Rozlewiska, duże jeziora, delty rzek z dużą liczbą wysepek lub szerokim pasem trzcin, rzadziej wybrzeża.
- Gniazdo
- Gnieździ się kolonijnie. Gniazda blisko siebie. Gniazda buduje z trzcin, traw i patyków, spaja je odchodami[13].
- Jaja
- W zniesieniu 2–4 jaja[13].
- Wysiadywanie, dorastanie młodych
- Jaja wysiadywane przez okres około 31 dni. Młode stają się w pełni opierzone po 75–85 dniach życia. Dojrzałość płciową osiągają po 3 lub 4 latach[13].
- Pożywienie
- Niemal wyłącznie ryby. Poluje samotnie lub współpracuje w grupach[13].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody pelikan kędzierzawy do 2016 był zaliczany do kategorii VU (gatunek narażony)[3]. W 2017 zmieniono kategorię na NT (bliski zagrożenia), czego powodem był wzrost liczebności populacji europejskich dzięki podjętym działaniom ochronnym[3]. W tym samym roku całkowitą liczebność populacji szacowano na 11 400–13 400 dorosłych osobników[3]. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pelecanus crispus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ D. Lepage: Dalmatian Pelican (Pelecanus crispus) – synonyms. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-05-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Pelecanus crispus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pelecanidae Rafinesque 1815 – pelikany – Pelicans (Wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-15]. (ang.).
- ↑ a b Dalmatian Pelican (Pelecanus crispus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-19)]. (ang.).
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-15].
- ↑ Mirosław Syniawa, Rafał Syniawa: Śląski Pliniusz [w:] „Przyroda Górnego Śląska” nr 19, wiosna 2000, s. 14–15
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 27. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2010. „Ornis Polonica”. 52, s. 117–149, 2011.
- ↑ Galeria fotografii – pelikan kędzierzawy [online], clanga.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ a b c d Dalmatian Pelican Pelecanus crispus. ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-12)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).