Phutthayotfa Chulalok

Phutthayotfa Chulalok
	; USS „Truett” w 1987
Klasa	fregata
Typ	Knox
	Historia
Stocznia	Avondale Shipyards, Nowy Orlean
Położenie stępki	27 kwietnia 1972
Wodowanie	3 lutego 1973
	US Navy
Nazwa	USS Truett; (FF-1095)
Wejście do służby	1 czerwca 1974
Wycofanie ze służby	31 lipca 1994
	Tajlandia
Nazwa	Phutthayotfa Chulalok
Wejście do służby	30 lipca 1994
Wycofanie ze służby	2017
Los okrętu	okręt-muzeum
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	3011 ts standardowa; 4260 ts pełna
Długość	134 m
Szerokość	14,3 m
Zanurzenie	7,8 m
	Napęd
	1 turbina parowa o mocy 35 000 hp, 2 kotły parowe, 1 śruba
Prędkość	27 węzłów
Zasięg	4000 Mm przy 22 w
	Uzbrojenie
	ostatnie:; • 1 armata uniwersalna 127 mm ; • 1×VIII wyrzutnia Mk 16 rakietotorped ASROC lub pocisków Harpoon; • 1 zestaw artyleryjski obrony bezpośredniej 20 mm Phalanx CIWS
Wyrzutnie torpedowe	IV × 324 mm pop ; (22 torpedy Mk 46)
	Wyposażenie lotnicze
	1 śmigłowiec
Załoga	288
	Multimedia w Wikimedia Commons

Phutthayotfa Chulalok, wcześniej USS Truett – amerykańska fregata typu Knox, służąca w latach 1974–1994 w Marynarce Wojennej USA pod nazwą USS „Truett” (FF-1095), a od 1994 do 2017 roku w marynarce Tajlandii jako „Phutthayotfa Chulalok”^[a], o numerze burtowym: 461. Należała do dwóch fregat tego typu wypożyczonych Tajlandii. Zachowana jako okręt-muzeum.

Historia[edytuj | edytuj kod]

USS „Truett” był 44. jednostką z długiej serii 46 okrętów typu Knox, zbudowanych w amerykańskich stoczniach dla United States Navy na przełomie lat 60/70 XX wieku z przeznaczeniem do zwalczania okrętów podwodnych. Początkowo były one klasyfikowane jako eskortowce oceaniczne, a od 1975 roku jako fregaty, stąd okręt początkowo otrzymał numer burtowy DE-1095, zmieniony 1 lipca 1975 roku na FF-1095^[1]^[2]. „Truett” należał do ostatnich fregat tego typu, budowanych już wówczas tylko w stoczni Avondale Shipyards koło Nowego Orleanu^[1].

Stępkę pod budowę USS „Truett” położono 27 kwietnia 1972 roku, a wodowano go 3 lutego 1973 roku^[1]. Otrzymał imię jako pierwszy okręt na cześć podoficera marynarki Quincy′ego Truetta (1932–1969), który podczas wojny w Wietnamie 20 stycznia 1969 roku zginął ratując załogę innej łodzi patrolowej, za co został odznaczony Krzyżem Marynarki^[2]. Okręt został przekazany marynarce 24 maja 1974 roku w stoczni Norfolk Naval Shipyard w Portsmouth^[2].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Wyporność standardowa okrętów typu Knox była określona na 3011 ts, a pełna na 4260 ts (odpowiednio 3059 i 4328 ton)^[3]^[4], aczkolwiek w literaturze są spotykane inne wartości^[b]. Długość wynosi 134 m, szerokość 14,3 m, zanurzenie 4,6 m, a maksymalnie 7,8 m z opływką sonaru^[5].

Napęd stanowi jedna turbina parowa z przekładnią Westinghouse o mocy 35 000 shp^[1]. Parę zapewniają dwa wodnorurkowe kotły parowe – w przypadku większości okrętów, w tym „Truetta”, firmy Combustion Engineering, o ciśnieniu roboczym 84,4 at i temperaturze pary 510° C^[5]. Turbina napędza pojedynczą pięciopłatową śrubę o średnicy 4,57 m^[5]. Prędkość maksymalna wynosi 27 węzłów^[1]. Zapas paliwa płynnego wynosi 715 ton, co pozwala na zasięg 4000 Mm przy prędkości 22 węzły lub 4900 Mm przy 15 w^[5]. Okręt ponadto zabiera 35 t paliwa lotniczego^[5].

Załoga fregat typu Knox początkowo liczyła 245 ludzi, w tym 17 oficerów, następnie 283 ludzi, w tym 22 oficerów, a pod koniec służby w USA 288 ludzi, w tym 17 oficerów^[5]. W służbie tajlandzkiej roczniki flot podają również 288 ludzi, w tym 17 oficerów^[4].

Uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Uzbrojenie artyleryjskie składa się z tylko jednej automatycznej armaty uniwersalnej kalibru 127 mm (5 cali) Mk 42 Mod. 9 o długości lufy 54 kalibrów (L/45)^[3]. Długość lufy wynosi 6858 mm, kąt podniesienia lufy od -10° do +85°, a prędkość podniesienia 25°/s^[6]. Armata strzela pociskami o masie 31,75 kg z maksymalną prędkością wylotową 807 m/s^[6]. Donośność sięga 23 700 m, a do celów powietrznych 14 800 m^[6]. Zapas amunicji wynosi 600 pocisków^[6]. Szybkostrzelność wynosi do 20 strzałów na minutę^[7]. Armata jest zdalnie kierowana, a rezerwowo można prowadzić ogień do celów morskich z wieży^[6].

Zasadniczym uzbrojeniem okrętów służącym do zwalczania okrętów podwodnych jest ośmioprowadnicowa kontenerowa obrotowa wyrzutnia Mk 16 rakietotorped RUR-5 ASROC, umieszczona między wieżą działa a nadbudówką^[7]. Wystrzeliwała rakietotorpedy przenoszące samonaprowadzające się torpedy Mk 44 Mod. 1, Mk 46 Mod. 2 lub Mk 46 Mod. 5, a w końcowym okresie służby tylko te ostatnie^[7]. Zasięg strzału wynosił do 9,1 lub 14 km^[7] (według innych źródeł, do 10 km^[3]). Zapas amunicji wynosi 16 rakietotorped^[1]. Dwie prowadnice następnie dostosowano do odpalania pocisków przeciwokrętowych RGM-84 Harpoon o zasięgu do 130 km (nie są używane w służbie meksykańskiej)^[7]^[3]. Uzbrojenie przeciwpodwodne uzupełniają cztery stałe wyrzutnie lekkich torped kalibru 324 mm w ścianach nadbudówki na śródokręciu, strzelające po dwie na każdą z burt^[3]. Okręty przenoszą 22 torpedy Mk 46 Mod. 5^[7]^[3].

„Truett” w toku służby nie został dozbrojony w wyrzutnię pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu RIM-7 Sea Sparrow na rufie, jak część okrętów^[1]. Między 1982 a 1988 rokiem otrzymał natomiast na rufie zestaw artyleryjski obrony bezpośredniej Phalanx CIWS, z działkiem sześciolufowym kalibru 20 mm i integralnym radarem^[7].

Wyposażenie lotnicze fregat typu Knox początkowo stanowiły bezzałogowe śmigłowce do zwalczania okrętów podwodnych QH-50 DASH, lecz okazały się nieudane^[8]. Po modernizacji, począwszy od 1973 roku używane były na nich pojedyncze śmigłowce do zwalczania okrętów podwodnych SH-2F Seasprite LAMPS, przenoszące radar, detektor anomalii magnetycznych, boje sonarowe i dwie lekkie torpedy^[8]. Pomimo planów przekazania śmigłowców SH-2F i SH-2G, do Tajlandii fregata przekazana została bez śmigłowca i używany był tam na niej śmigłowiec transportowy Bell 212, uzbrojony jedynie w karabiny maszynowe M60, nieprzystosowany do zwalczania okrętów^[9]^[10].

Jak większość jednostek typu Knox, „Truett” otrzymał w toku służby sonar holowany SQS-35, następnie zamieniony na SQS-18^[1]. Do Tajlandii przekazany jednak został bez sonaru holowanego^[9].

Służba[edytuj | edytuj kod]

US Navy[edytuj | edytuj kod]

USS „Truett” wszedł do służby w marynarce USA 1 czerwca 1974 roku^[1]. Pierwszym dowódcą był kmdr por. (Comdr.) James W. Egerton^[2]. Między 20 sierpnia a 18 października 1974 roku okręt odbył pierwszy rejs ćwiczebny i docierający mechanizmy do Indii Zachodnich^[2]. W maju 1975 roku zaokrętowano na niego śmigłowiec LAMPS^[2]. 8 sierpnia 1975 roku okręt przeszedł przez Kanał Panamski i wziął następnie udział w serii manewrów Unitas XVI z okrętami marynarek państw Ameryki Południowej, odwiedzając przy tym ich porty^[2]. Po okrążeniu przylądka Horn, 8 grudnia powrócił do bazy Norfolk^[2].

Między 3 a 21 marca 1976 roku „Truett” brał udział w ćwiczeniach Safepass 76 z okrętami Stałego Zespołu Atlantyckiego NATO (Standing Naval Force Atlantic)^[2]. Od czerwca do grudnia tego roku okręt sam wchodził w skład zespołu NATO na północnym Atlantyku, biorąc udział w ćwiczeniach i odwiedzając liczne porty zachodnioeuropejskie^[2]. 27 września 1977 roku wyszedł na Morze Śródziemne, działając tam w składzie VI Floty^[2]. 2 lutego 1978 roku przeszedł przez Kanał Sueski i następnie działał na wodach Morza Czerwonego i Zatoki Adeńskiej podczas wojny w Ogadenie^[2]. W kwietniu powrócił na Morze Śródziemne, a 25 kwietnia do Norfolk^[2].

„Truett” został wycofany ze służby w US Navy 31 lipca 1994 roku^[1].

Tajlandia[edytuj | edytuj kod]

„Truett” był pierwszą z dwóch fregat typu Knox wydzierżawionych przez USA Tajlandii, do czego doszło 30 lipca 1994 roku^[4]. Początkowo umowa przewidywała pięcioletnią dzierżawę, lecz w 1999 roku została przedłużona^[4]. Okręt otrzymał nazwę: „Phutthayotfa Chulalok” (taj. เรือหลวงพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก), od imienia króla Buddha Yodfa Chulaloka (spotykane jest kilka wariantów transkrypcji nazwy)^[a]. Fregata nosiła numer burtowy: 461^[4]. Została następnie zakupiona przez Tajlandię^[11].

Fregata została wycofana ze służby w 2017 roku^[11]. Została następnie w 2022 roku przekształcona w okręt-muzeum w bazie marynarki w zatoce Sattahip^[11].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Spotykane są wersje zapisu nazwy: „Phutthayotfa Chulalok” (Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 92), „Phuttha Yotfa Chulalok” (Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828), „Phutthayotfa Chulaok” (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 463)
↑ Według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 598, wyporność 3020 ts w stanie lekkim i 4066 ts pełna.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 598-599
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Truett. [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2015-10-16. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jane’s Fighting Ships 2002–2003 ↓, s. 460.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 87.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 88
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 89
↑ ^a ^b Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 90
↑ ^a ^b Freivogel, Švel i Vuljanić 2014b ↓, s. 94.
↑ Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828, 832.
↑ ^a ^b ^c PatcharapolP. Panrak PatcharapolP., Retired navy frigate opens as floating museum in Sattahip [online], Pattaya Mail, 24 września 2020 [dostęp 2020-09-25] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002. ISBN 0-7106-2432-8. (ang.).
IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).
Zvonimir Freivogel, Boris Švel, Dario Vuljanić. Amerykańskie fregaty typu „Knox”. Część II. „Okręty Wojenne”. Nr 1/2014. XXI (123), styczeń – luty 2014. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.
Zvonimir Freivogel, Boris Švel, Dario Vuljanić. Amerykańskie fregaty typu „Knox”. Część III. „Okręty Wojenne”. Nr 2/2014. XXI (124), marzec – kwiecień 2014. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.

[nazwa-1] Spotykane są wersje zapisu nazwy: „Phutthayotfa Chulalok” (Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 92), „Phuttha Yotfa Chulalok” (Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828), „Phutthayotfa Chulaok” (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 463)

[6] Według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 598, wyporność 3020 ts w stanie lekkim i 4066 ts pełna.

[conw-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 598-599

[danfs-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Truett. [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2015-10-16. (ang.).

[CITEREF''Jane’s_Fighting_Ships_2002–2003''460-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jane’s Fighting Ships 2002–2003 ↓, s. 460.

[jane15-5] Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828

[CITEREFFreivogelŠvelVuljanić2014a87-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 87.

[frei88-8] Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 88

[frei89-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 89

[frei90-10] Freivogel, Švel i Vuljanić 2014a ↓, s. 90

[CITEREFFreivogelŠvelVuljanić2014b94-11] Freivogel, Švel i Vuljanić 2014b ↓, s. 94.

[CITEREF''Jane’s_Fighting_Ships_2015–2016''828,_832-12] Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 828, 832.

[muz-13] PatcharapolP. Panrak PatcharapolP., Retired navy frigate opens as floating museum in Sattahip [online], Pattaya Mail, 24 września 2020 [dostęp 2020-09-25] (ang.).

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

US Navy	„Knox” „Roark” „Gray” „Hepburn” „Connole” „Rathburne” „Meyerkord” „W. S. Sims” „Lang” „Patterson” „Whipple” „Reasoner” „Lockwood” „Stein” „Marvin Shields” „Francis Hammond” „Vreeland” „Bagley” „Downes” „Badger” „Blakely” „Robert E. Perry” „Harold E. Holt” „Trippe” „Fanning” „Ouellet” „Joseph Hewes” „Bowen” „Paul” „Aylwin” „Elmer Montgomery” „Cook” „McCandless” „Donald B. Beary” „Brewton” „Kirk” „Barbey” „Jesse L. Brown” „Ainsworth” „Miller” „Thomas C. Hart” „Capodanno” „Pharris” „Truett” „Valdez” „Moinester”
Grecja	„Epiros” „Makedonia” „Thraki”
Tajwan	„Chin Yang” „Lan Yang” „Ning Yang” „Hae Yang” „Fong Yang” „Feng Yang” „Hwan Yang” „Yi Yang”
Meksyk	„Ignacio Allende” „Mariano Abasolo” „Guadaloupe Victoria” „Francisco Javier Mina”
Egipt	„Damyat” „Rasheed”
Tajlandia	„Phutthayotfa Chulalok” „Phutthaloetla Naphalai”