Jaskinnica włoska
| Speleomantes italicus[1] | |||
| (Dunn, 1923) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Jaskinnica włoska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Jaskinnica włoska[3], pieczarnik włoski[4] (Speleomantes italicus) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny bezpłucnikowatych występujący endemicznie w Apeninach Północnych i Środkowych do wysokości bezwzględnej 2430 m n.p.m. Dorasta do 12 cm długości i cechuje się różnorodnym ubarwieniem. Gatunek zagrożony (EN) w związku z dużym prawdopodobieństwem wyginięcia z powodu infekcji patogenicznym grzybem Batrachochytrium salamandrivorans.
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Samce dorastają do 11,2 cm, a samice do 12,0 cm. Długość ogona wynosi nieco mniej niż połowa długości całego ciała. Kończyny są dobrze rozwinięte – kończyny tylne nieco dłuższe niż przednie. Dłonie mają cztery, a stopy pięć spłaszczonych palców. Ubarwienie zróżnicowane – zazwyczaj od jasnobrązowego do czarnego. Brzuch jest zazwyczaj ciemny. Grzbiet jest często pokryty kropkami, plamami, paskami, a wzory te mogą być czerwone, żółte, szare lub zielone[5]
Zasięg występowania i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje wyłącznie w Apeninach Północnych i Środkowych – od włoskich prowincji Reggio Emilia i Lukka na północy do prowincji Pescara na południu. Występuje od poziomu morza do wysokości bezwzględnej 2430 m n.p.m.[2] Gatunek ten zasiedla wilgotne kamieniste odkrywki, jaskinie, szczeliny oraz obszary zalesione w pobliżu strumieni. Spotykany jest również na zagospodarowanych obszarach wiejskich. Występuje rozwój bezpośredni, a samica składa kilka jaj na ziemi[2].
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2022 roku klasyfikuje jaskinnicę włoską jako gatunek zagrożony (EN); wcześniej uznawała ją za gatunek bliski zagrożenia (NT). Status zmieniono, gdyż modele matematyczne pokazują, iż jej szansa na wyginięcie z powodu infekcji patogenicznym grzybem Batrachochytrium salamandrivorans w ciągu następnych 5 pokoleń (25–50 lat) wynosi ponad 20%. Pomimo że sama jaskinnica włoska nie była przebadana pod kątem podatności na infekcje B. salamandrivorans, podatność tę wykazano u spokrewnionych gatunków, takich jak pieczarnik sardyński (Speleomantes genei). Obecnie natomiast na obszarach występowania jaskinnica włoska spotykana jest często, a jej populację określa się jako stabilną[2].
Płaz ten spotykany jest w wielu obszarach chronionych i obszarach Natura 2000. Wymieniony jest w załączniku II konwencji berneńskiej oraz załączniku IV dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej. W jego ochronie pomóc może m.in. lepsze zrozumienie biologii B. salamandrivorans[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Speleomantes italicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Speleomantes italicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T20458A89709054.en [dostęp 2023-03-19] (ang.).
- ↑ Marta Sowińska, Mariusz Wideński, Paweł Zalewski, Wielka Encyklopedia Zwierząt Tom 7 Płazy traszki i salamandry, 2013, s. 34, ISBN 978-83-248-4001-4.
- ↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 14, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).
- ↑ Hydromantes italicus: Italian Cave Salamander, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA, 2021 [dostęp 2023-03-06].
