Planetarium Śląskie
 nr rej. A/399/13 z 24 stycznia 2013 r.
| |
 Planetarium, 2022 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Al. Planetarium 4, 41-500 Chorzów |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy | |
Położenie na mapie Chorzowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°17′26,35″N 18°59′32,29″E/50,290653 18,992303
| |
| Strona internetowa | |
 Nowy teleskop optyczny o średnicy zwierciadła 70 cm | |
| Inne nazwy |
Obserwatorium Astronomiczne Planetarium Śląskiego |
|---|---|
| Państwo | |
| Położenie |
Chorzów |
| Wysokość |
316 m n.p.m. |
| Zarządzający |
Planetarium Śląskie |
| Kod obserwatorium |
553 |
| Teleskopy | |
|
70 cm optyczny, Radioteleskop 5 m | |
| Strona internetowa | |
Planetarium Śląskie – największe i najstarsze[1] planetarium i obserwatorium astronomiczne w Polsce. Zostało założone 4 grudnia 1955 roku w ówczesnym Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku (obecnie nazywany również Parkiem Śląskim) położonym w Chorzowie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budowę Planetarium Śląskiego im. Mikołaja Kopernika rozpoczęto z okazji Roku Kopernikowskiego w 1953 roku. Zbudowano je na najwyższym wzniesieniu parku tzw. Górze Parkowej. Autorem projektu był architekt Zbigniew Solawa.
Opis
[edytuj | edytuj kod]W latach 1955–2018 centralnym urządzeniem Planetarium Śląskiego był potężny projektor, noszący również nazwę „planetarium” lub nazywany inaczej „UPP” (ang. Universal Projection Planetarium). Projektor został wyprodukowany przez zakłady Zeissa w Jenie. Waży on ponad 2 tony, natomiast wysokość przy pionowym ustawieniu wynosi 5 m. Odtwarza on wygląd nieba z dowolnego miejsca na Ziemi o dowolnej porze, naśladując rzeczywisty firmament. Ekranem projekcji jest największa w kraju kopuła o średnicy 23 metrów. Widownia może pomieścić 300 osób.
W trakcie remontu zainstalowano analogowy projektor Chiron III japońskiej firmy GoTo, który jest w stanie wyświetlić na mającym niemal 800 metrów kwadratowych sferycznym ekranie około 100 milionów gwiazd. System 10 cyfrowych rzutników SONY rozmieszczonych wokół ekranu jest w stanie wyświetlić na kopule dowolne ruchome obrazy w rozdzielczości True 8K.[2]
W zespole budynków Planetarium Śląskiego znajduje się także obserwatorium astronomiczne (z największym w Polsce 30-centymetrowym refraktorem), kilkumetrowy zegar słoneczny, stacja klimatologiczna i stacja sejsmologiczna.
W 2022 roku zakończył się czteroletni proces przebudowy i modernizacji Planetarium Śląskiego, które zostało przekształcone w Planetarium – Śląski Park Nauki. Inwestycja pochłonęła 136 mln zł, pochodzących ze środków Unii Europejskiej, budżetu państwa i środków własnych województwa śląskiego[3]. W dodatkowym budynku, zlokalizowanym głównie pod ziemią znalazło się miejsce dla interaktywnych ekspozycji[4]. Uroczyste otwarcie miało miejsce 11 czerwca 2022 r.
Nowe teleskopy w Planetarium Śląskim
[edytuj | edytuj kod]28 grudnia 2023 r. w Obserwatorium Astronomicznym Planetarium Śląskiego oddano do użytku dwa nowe instrumenty astronomiczne. Planetarium Śląskie w Chorzowie wzbogaciło się o dwa nowoczesne instrumenty astronomiczne: teleskop optyczny oraz radioteleskop. Nowy teleskop optyczny PlaneWave CDK700, ze zwierciadłem o średnicy 70 cm i ogniskowej 4,54 m, zastąpił wysłużoną lunetę astronomiczną z 1955 roku. Jest to jedno z największych tego typu urządzeń w Polsce, umożliwiające zarówno prowadzenie badań naukowych, jak i obserwacje dla odwiedzających. Teleskop wyposażony jest w nowoczesną kamerę astronomiczną oraz zestaw filtrów i okularów, co pozwala na obserwacje nawet w warunkach zanieczyszczenia świetlnego. Obok zmodernizowanego budynku Planetarium zainstalowano radioteleskop Primalucelab Spider 500A z czaszą o średnicy 5 metrów. Działa on na długości fali 21 cm (1420 MHz), umożliwiając obserwacje Słońca, Księżyca oraz jasnych radioźródeł, a także wyznaczanie rozkładu wodoru w ramionach spiralnych Drogi Mlecznej. Dzięki tym nowoczesnym urządzeniom, odwiedzający mogą obserwować odległe galaktyki, mgławice, gromady gwiazd oraz inne obiekty kosmiczne, co czyni Planetarium Śląskie jednym z najnowocześniejszych parków nauki w Polsce[5]
Filatelistyka
[edytuj | edytuj kod]Poczta Polska wyemitowała 15 września 1966 r. znaczek pocztowy przedstawiający Planetarium Śląskie o nominale 1,55 zł, w serii Turystyka. Autorem projektu znaczka był Cz. Kaczmarczyk, ryt wykonał B. Brandt. Znaczek wydrukowano techniką stalorytu, na papierze niepowlekanym, w nakładzie 102.020.100 szt. Pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994[6].
Kolejny raz wyemitowano znaczek z przedstawieniem Planetarium w Chorzowie 29 czerwca 2007 roku. Był to znaczek o nominale 3,55 zł, w serii Miasta polskie. Autorem projektu znaczka była M. Żyła-Kwiatkowska. Znaczek wydrukowano techniką rotograwiury, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie wielomilionowym[7].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Planetarium Śląskie przed renowacją -
Radioteleskop Obserwatorium Astronomicznego Planetarium Śląskiego w Chorzowie -
Centrum sterowania radioteleskopu -
-
Obserwatorium astronomiczne w Planetarium Śląskim -
Sejsmografy krótkookresowe w Planetarium Śląskim -
Poziomy Sejsmograf Wiecherta w Planetarium Śląskim -
Były teleskop w Obserwatorium Astronomicznym Planetarium Śląskiego -
Zegar słoneczny na dziedzińcu
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Spodek (hala widowiskowa)
- Olimpiada astronomiczna organizowana przez Planetarium Śląskie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wczoraj. Planetarium Śląskie. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Śląski Park Nauki - Planetarium – Śląski Park Nauki [online], www.planetarium.edu.pl [dostęp 2022-10-14].
- ↑ Marcin Śliwa. Planetarium-Śląski Park Nauki: rozpoczynamy odliczanie do otwarcia. „Nasz Tygodnik”, s. 4, 20 maja 2022. (pol.).
- ↑ O Planetarium - Planetarium – Śląski Park Nauki [online], www.planetarium.edu.pl [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ Planetarium ma jeden z największych teleskopów w Polsce. Każdy będzie mógł go wypróbować [online], Katowice24 [dostęp 2024-12-29] (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: Turystyka. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-03]. (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: 2007.06.29 Miasta polskie. www.kzp.pl. [dostęp 2022-12-28]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 450.
- Zdjęcia panoramiczne wnętrz planetarium